พระราชประวัติสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เล่มที่ ๑ (นอกตำราเรียน)

ª-๑          พลตรี จรรยา ประชิตโรมรัน การเสียกรุงศรีอยุธยา ครั้งที่ ๒ พ.ศ.๒๓๑๐ สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พิมพ์ครั้งที่-๒ พ.ศ.๒๕๓๗ หน้าที่ ๑๐

 ª-๒          กรมศิลปากร พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา พ.ศ.๒๕๓๕ หน้าที่ ๑๓๒

 ª-๓             กรมศิลปากร พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา พ.ศ.๒๕๓๕ หน้าที่ ๑๓๒

 ª-๔        กรมศิลปากร พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา พ.ศ.๒๕๓๕ หน้าที่ ๑๓๓ กล่าวว่า พระยายมราชก็ต้องหอกถึงหลายแห่ง หนีมาได้ถึงพระนคร อยู่ประมาณ ๙๐ วัน ก็ถึงแก่กรรม ข้อเท็จจริงนั้น พระยาราชบังสันสิน นำนายบุญชู ซึ่งบาดเจ็บจากการถูกกระสุนปืน บาดเจ็บ ลงเรือสำเภาไปรักษาตัวที่เมืองไชยา แล้วปล่อยข่าวว่า พระยายมราชบุญชู เสียชีวิตแล้ว

 ª-๕             คลองหลิงหนุ่ม เป็นคลองที่ขุดขึ้นเลียบชายทะเล ขนานกับชายทะเล ห่างจากชายทะเลระหว่าง ๑๐๐-๕๐๐ เมตร จากคลองหลิง(คลองตลิ่ง) ตรงไปยังคลองคันธุลี มีความยาวประมาณ ๑๐ กิโลเมตร ขุดโดยกองทหารหนุ่ม ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เมื่อปี พ.ศ.๒๓๐๓ เพื่อสร้างอู่ต่อเรือ ประมาณ ๒๐ อู่ต่อเรือ มีเส้นทางที่ใช้ช้างลากไม้เพื่อเดินทางเข้าสู่อู่ต่อเรือที่คลองหลิงหนุ่ม ประมาณ ๒๐ เส้นทาง ปัจจุบัน คลองหลิงหนุ่ม ตื้นเขิน ขาดเป็นบางช่วง แต่ยังคงมีร่องรอยของอู่ต่อเรือ และ ซากเรือโบราณที่ขุดพบ เป็นประจำ

 ª-๖       คลองหลิงเฒ่า เป็นคลองที่ขุดขึ้นเลียบชายทะเล ขนานกับชายทะเล ห่างจากชายทะเลระหว่าง ๒๐๐-๓๐๐ เมตร จากคลองหลิง(คลองตลิ่ง) ตรงไปยังคลองท่าชนะ ที่ปากน้ำท่ากระจาย มีความยาวประมาณ ๕ กิโลเมตร ขุดโดยกองทหารเฒ่า ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เมื่อปี พ.ศ.๒๓๐๓ เพื่อสร้างอู่ต่อเรือ ประมาณ ๑๐ อู่ต่อเรือ มีเส้นทางที่ใช้ช้างลากไม้เพื่อเดินทางเข้าสู่อู่ต่อเรือที่คลองหลิงหนุ่ม ประมาณ ๑๐ เส้นทาง ปัจจุบัน คลองหลิงเฒ่า คงเหลือแคบและตื้นเขิน แต่ยังคงมีร่องรอยของอู่ต่อเรือ และ ซากเรือโบราณที่ขุดพบ เป็นประจำ กล่าวกันว่า สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ให้ทหารหนุ่ม และทหารเฒ่า ขุดคลองแข่งขันกัน ผลปรากฏว่า ทหารเฒ่า เป็นฝ่ายชนะ

 ª-๗        พลตรี จรรยา ประชิตโรมรัน การเสียกรุงศรีอยุธยา ครั้งที่ ๒ พ.ศ.๒๓๑๐ สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พิมพ์ครั้งที่-๒ พ.ศ.๒๕๓๗ หน้าที่ ๓๑

 ª-๘       พลตรี จรรยา ประชิตโรมรัน การเสียกรุงศรีอยุธยา ครั้งที่ ๒ พ.ศ.๒๓๑๐ สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พิมพ์ครั้งที่-๒ พ.ศ.๒๕๓๗ หน้าที่ ๓๒-๓๓

 ª-๙        กรมศิลปากร พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา พ.ศ.๒๕๓๕ หน้าที่ ๑๔๘

 

 

---

 

                               

 

                                   บทที่-๖

สามสหาย ถูกปลดออกจากราชการ

 

ขุนนางอำมาตย์ชั่ว เข้ายึดอำนาจกลับคืนให้กับ พระเจ้าเอกทัศน์

      การที่ขุนนางอำมาตย์ฝ่ายรักชาติ สามารถสนับสนุนพระเจ้าอุทุมพร ขึ้นมาครองราชย์สมบัตินั้น ทำให้ขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง สายพระเจ้าเอกทัศ อดหยากปากแห้ง ต้องเสียผลประโยชน์เป็นอย่างมาก และต้องยากจนลงเรื่อยๆ บางคนต้องนำไพร่พลหลบหนีไปซ่อนตัวอยู่ตามเมืองต่างๆ อย่างลับๆ และมีการส่งตัวแทนมาติดต่อกับ ภิกษุพระเจ้าเอกทัศ เป็นประจำ  เพื่อวางแผนยึดอำนาจกลับคืน

      ส่วนเหตุการณ์ในพม่า นั้น เมื่อพระเจ้าอลองพญาสวรรคต และพระเจ้ามังลอง ขึ้นครองราชย์สมบัติ เหตุการณ์ในพม่าเองก็เกิดความขัดแย้งภายในราชวงศ์ ของกษัตริย์พม่า พวกมอญก็ฉวยโอกาสกระด้างกระเดื่อง ไม่ยอมขึ้นต่อพระเจ้ามังลอง ขณะนั้น ภิกษุกรมหมื่นเทพพิพิธ(เจ้าฟ้าแขก) ซึ่งหลบซ่อนตัวอยู่ในเขตป่าเขา กับไพร่พลประมาณ ๕๐๐ คน ของ พระยาเพชรบุรี(โจร) นอกราชการ ได้ร่วมมือกับ คณะกรมการเมืองมะริด และเมืองตะนาวสี เข้ายึดเมืองกลับคืน พร้อมกับทำการกวาดต้อนประชาชนที่หนีภัยสงครามไปอยู่ในเขตป่าเขา ให้กลับคืนสู่บ้านเมือง เข้าฟื้นฟูเมืองขึ้นใหม่ ในเวลาไม่นาน เมืองมะริด และเมืองตะนาวสี ก็กลับคืนเป็นเมืองท่าของขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง ดังเดิม ผลประโยชน์จากการฉ้อราษฎร์บังหลวง จึงถูกขุนนางอำมาตย์ชั่ว ส่งไปเพื่อใช้เป็นกองทุนในการก่อการรัฐประหาร ของ ภิกษุพระเจ้าเอกทัศ อย่างลับๆ อีกครั้งหนึ่ง

ปลายปี พ.ศ.๒๓๐๓ ภิกษุพระเจ้าเอกทัศ สามารถสะสมทุนเพื่อเตรียมใช้ยึดอำนาจกลับคืนได้เป็นจำนวนมาก จึงร่วมมือกับขุนนางอำมาตย์ชั่ว ผู้ชอบทำตอแหล ประจบสอพลอ และฉ้อราษฎร์บังหลวง รอคอยจังหวะและโอกาส เข้ายึดอำนาจกลับคืน วันนั้น พระเจ้าอุทุมพร เสด็จไปตรวจราชการกองทัพเรือ ของ พระยาราชบังสันสิน ที่เมืองธนบุรี ขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวงก็ได้โอกาส ส่งทหารเข้าจับลูกเมียของขุนนางอำมาตย์ ฝ่ายรักชาติ ที่กรุงศรีอยุธยา เป็นตัวประกัน เพื่อมิให้เกิดการต่อสู้

เมื่อพระเจ้าอุทุมพร เสด็จกลับมาจากเมืองธนบุรีในเวลาดึกดื่น ด้วยความอ่อนเพลีย และเข้าไปบรรทมในพระราชวังหลวง แล้วก็หลับไปด้วยความอ่อนเพลีย โดยมิได้สังเกตความผิดปกติที่เกิดขึ้น พระองค์ถูกปลุกขึ้นมาตอนเช้า เมื่อทหารเข้ามาควบคุมตัวให้ไปเข้าเฝ้า พระเจ้าเอกทัศ โดยพระเจ้าเอกทัศน์ได้ถือกระบี่อาญาสิทธิ์ หวังที่จะสังหาร พระเจ้าอุทุมพร มิให้เป็นเสี้ยนหนามการครองราชย์สมบัติอีกต่อไป

ในเวลาเดียวกัน พระราชชนนี(กรมหลวงพิจิตรมนตรี) ทราบเหตุ จึงรีบเสด็จมาร้องขอชีวิต พระเจ้าอุทุมพร ไว้ โดยเสนอให้ออกผนวช แต่พระเจ้าเอกทัศ มีเงื่อนไข ไม่ยอมให้ออกผนวชที่กรุงศรีอยุธยา จึงนำกำลังทหารทำการควบคุมตัว พระเจ้าอุทมพร ให้ออกไปผนวช ที่วัดโพธิ์ทอง แขวงเมืองวิเศษไชยชาญ (ตั้งอยู่ที่บ้านคำหยาด จ.อ่างทอง ในปัจจุบัน) ขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวงส่วนใหญ่ จึงเข้าครองเมืองต่างๆ ของราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงศรีอยุธยา อีกครั้งหนึ่ง

หลักฐานจดหมายเหตุของบาทหลวงฝรั่งเศส ได้กล่าวถึงเหตุการณ์ในขณะนั้นว่า เมื่อวันที่ ๑๒ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๓๐๓ เมื่อบาทหลวงคนดังกล่าวอยู่ที่กรุงศรีอยุธยา ได้เขียนบันทึกว่า

 “…ในวันที่ ๑๒ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๓๐๓ พระเจ้าเอกทัศ ได้สั่งปลดขุนนางอำมาตย์ชั้นผู้ใหญ่ออกไปเกือบทั้งหมด คงเหลือแต่ เจ้าพระยาพระคลัง ซึ่งได้ถวายสิ่งของ และเงินทอง เป็นสินบนจำนวนมาก จึงสามารถอยู่ในตำแหน่งต่อไปได้ และยังได้รับโปรดเกล้าจาก พระเจ้าเอกทัศ ให้เลื่อนตำแหน่ง เป็น สมุหนายก อีกด้วย...”

สายตระกูล เจ้าพระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู ได้นำเหตุการณ์ดังกล่าว เล่าต่อๆ กันมาในสายตระกูล มีเนื้อหาโดยสรุปว่า เหตุการณ์ในขณะนั้น เจ้าพระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู เคยดำรงตำแหน่งเป็น พระยายมราชบุญชู ซึ่งได้รับบาดเจ็บจากกระสุนปืน ณ สมรภูมิสงครามทุ่งตาลาน แขวงเมืองสุพรรณบุรี และได้ไปกลับไปรักษาตัวที่เมืองไชยา จนกระทั่งหายจากการบาดเจ็บเป็นที่เรียบร้อย พระเจ้าอุทมพร จึงโปรดเกล้าให้เดินทางพร้อมบุตรภรรยา กลับไปรับราชการ ที่กรุงศรีอยุธยา ในตำแหน่งเดิม

เหตุการณ์เมื่อเกิดการรัฐประหารที่กรุงศรีอยุธยา ครั้งนั้น หม่อมสุณี พร้อมบุตรธิดา ถูกทหารฝ่ายขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง จับตัวไว้เป็นประกันด้วย ลูกเมียของขุนนางอำมาตย์ ฝ่ายรักชาติส่วนใหญ่ที่รับราชการอยู่ที่กรุงศรีอยุธยา ถูกจับตัวไปเป็นประกัน ขุนนางอำมาตย์ ฝ่ายรักชาติ จึงไม่กล้านำกองทหารออกไปต่อสู้ กับ ทหารของขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง เป็นเหตุให้ขุนนางอำมาตย์ชั่ว สามารถยึดครองพระราชวังหลวง ในตอนดึกของคืนวันนั้นได้สำเร็จ อย่างง่ายดาย

      ส่วนเจ้าพระยาจักรีมุกดา มิได้ถูกจับกุม เพราะก่อนหน้านั้น พระเจ้าอุทุมพรได้มอบหมายให้เดินทางไปติดต่อซื้ออาวุธปืน กับ ฝรั่งฮอลันดา ที่เกาะชวา จึงไม่ถูกปลดออก ต่อมาเมื่อทราบข่าวว่า พระเจ้าเอกทัศขึ้นครองราชย์สมบัติเป็นครั้งที่สอง และทราบว่า เจ้าพระยาคลัง ได้ให้สินบนแก่พระเจ้าเอกทัศ จึงไม่ถูกปลดออก ซ้ำมีตำแหน่งสูงขึ้น จึงได้ฝากสิ่งของจากเกาะชวา พร้อมอาวุธปืน ไปถวายแด่พระเจ้าเอกทัศ เมื่อเดินทางกลับกรุงศรีอยุธยา จึงไม่ถูกปลดออกจากตำแหน่ง

 

พระยาราชบังสันสิน และ สองสหาย ถูกปลดออกจากราชการ

เมื่อพระเจ้าเอกทัศ เข้ายึดอำนาจจากพระเจ้าอุทุมพร และขึ้นครองราชย์สมบัติเป็นครั้งที่สองนั้น คือเหตุการณ์เมื่อปลายปี พ.ศ.๒๓๐๓ ถึงต้นปี พ.ศ.๒๓๐๔ พระยาสามสหายร่วมรบ คือ พระยาราชบังสันสิน พระยายมราชบุญชู และ พระยาราชบุรีทองด้วง ถูกพระเจ้าเอกทัศ ปลดออกจากราชการทั้ง ๓ ท่าน

ทั้งสามสหายได้นัดพบกันที่เมืองธนบุรี และมีความเห็นร่วมกันว่า ราชอาณาจักรเสียม-หลอ ที่ถูกปกครองโดยขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวงนั้น คงจะต้องเสียทีแก่พม่าในอนาคตอย่างแน่นอน ถ้าหากว่ากองทัพพม่ายกทัพเข้ามาอีกครั้งหนึ่ง จึงนัดหมายไปพบกัน ณ ถ้ำใหญ่ ทุ่งลานช้าง ภูเขาแม่นางส่ง เมืองท่าชนะ เนื่องจากจะมีงานวันชาติไทย คืองานสงกรานต์ รดน้ำพระนอน พ่อหงสาวดี ระหว่างวันที่ ๑๐ ถึง ๑๖ เมษายน พ.ศ.๒๓๐๔ เพื่อร่วมกันหารือ วางแผนแก้ไขปัญหา ของชาติไทย ร่วมกัน อย่างลับๆ

 

ภาพที่-๑๓   ภาพปากถ้ำใหญ่ เรียกกันว่าถ้ำแม่นางส่ง ตั้งอยู่ที่ภูเขาแม่นางส่ง(ภูเขาประสงค์) ต.วัง อ.ท่าชนะ จ.สุราษฎร์ธานี ตัวถ้ำสูงจากพื้นดินประมาณ ๑๐๐ เมตร ภายในถ้ำมีเทวรูปนอนพ่อหงสาวดี และเทวรูปอื่นๆ อีกมาก เชื่อกันว่าเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ เป็นสถานที่สามสหาย ร่วมกันดื่มน้ำสาบานร่วมกันว่าจะร่วมกันรักษาดินแดนสุวรรณภูมิ ของชนชาติไทย มิให้ข้าศึกพม่าเข้ายึดครอง

 

สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ในขณะนั้น กลายเป็น แม่ทัพเรือนอกราชการ ต้องแสร้งใช้ชีวิตอย่างสามัญชน อยู่กับ “หม่อมสอน” มเหสีพระองค์ที่สอง ที่เมืองธนบุรี แต่เบื้องหลังที่แท้จริงได้แอบหลบไปสร้างกองทัพเรือ และสะสมกำลังกองทัพเรือ และฝึกทหารอยู่อย่างลับๆ ที่เมืองท่าชนะ มีเจตนาเพียงเพื่อยึดอำนาจกลับคืนให้กับ พระเจ้าอุทุมพร เท่านั้น ส่วนพระยายมราชบุญชู ก็กลับไปพักอาศัยอยู่ที่ “วัดดอนมะพร้าว” เพื่อสะสมกำลัง โดยเจตนาเดียวกัน ส่วนพระยาราชบุรีทองด้วง ได้เดินทางกลับไปพักอาศัยอยู่กับ บิดา-มารดา ที่ลุ่มแม่น้ำแม่กลอง มีเจตนาที่จะบวชเป็นพระภิกษุ และต้องแต่งงาน แต่ยังไม่ถึงฤดูกาล เข้าพรรษา

      เมื่อถึงวันนัดหมาย พระยาสามสหายได้มาพบกันตามนัดหมาย ณ “ทุ่งลานช้าง” ในงานสงกรานต์ รดน้ำพระนอน “พ่อหงสาวดี” พระยาสามสหายได้พิจารณาสถานการณ์ร่วมกันแล้ว มีความเห็นร่วมกันว่า กองทัพพม่า จะต้องยกกองทัพเข้ามาครอบครองดินแดน ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงศรีอยุธยา อีกครั้งหนึ่งอย่างแน่นอน และในเวลาอีกไม่นาน เมือง และแว่นแคว้นต่างๆ ภายใต้การปกครองของราชอาณาจักรเสียม-หลอ จะต้องเสียดินแดนเพิ่มให้กับกองทัพพม่าไปเรื่อยๆ จนกระทั่งกองทัพพม่าเข้ายึดครองกรุงศรีอยุธยา อันเป็นราชธานี ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ อย่างแน่นอน และในที่สุด กองทัพของขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง ผู้ชอบสร้างแต่ข่าวตอแหล มีแต่ความอ่อนแอ มุ่งเน้นแต่การแสวงหาผลประโยชน์เข้าสู่ตนเองและพรรคพวก ย่อมไม่สามารถทำการสู้รบกับกองทัพที่เข้มแข็ง ของพม่าได้อย่างแน่นอน

พระยาสามสหายจึงได้ร่วมกันกรีดเลือด ร่วมกันทำสัตย์ปฏิญาณดื่มน้ำสาบานร่วมกัน ต่อหน้าเทวรูปพระนอน “พ่อหงสาวดี” ในถ้ำใหญ่ ทุ่งลานช้าง ภูเขาแม่นางส่ง เมืองท่าชนะ โดยได้ตั้งสัตย์ปฏิญาณร่วมสาบานกันว่า จะร่วมกันต่อสู้รักษาผืนแผ่นดินราชอาณาจักรเสียม-หลอ มิให้ตกไปเป็นเมืองขึ้นของชนชาติพม่า ซึ่งเป็นเหตุที่มาให้ นายทองด้วง ต้องยอมเข้าสวามิภักดิ์ ต่อสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ในเวลาต่อมา

      การร่วมสาบานของสามสหายผู้รักชาติ เป็นที่มาให้  แม่ทัพเรือนอกราชการ(สิน) และ พระยายมราชนอกราชการ(บุญชู) ได้นำไพร่พลไปสร้างบ้านเรือนที่พักอาศัยให้กับ พระยาราชบุรีนอกราชการ(ทองด้วง) ณ “บ้านทุ่งนาเล” เมืองท่าชนะ และตระเตรียมวางแผนให้ พระยาราชบุรีนอกราชการ(ทองด้วง) สร้าง “วัดกลาง” เพื่อใช้เป็นที่ฝึกทหาร ขึ้นมาเหมือนกับ “วัดดอนชาย” และ “วัดดอนมะพร้าว” แต่การสร้าง “วัดกลาง” แต่ยังไม่ทันบรรลุ ครอบครัวของ นายทองด้วง ได้มาตามตัวให้ นายทองด้วง ไปออกผนวช และจัดให้สมรสกับ “น.ส.นาค” ณ ดินแดนปากน้ำ แม่น้ำแม่กลอง

 

พม่า ส่งกองทัพเข้ายึดครอง ราชอาณาจักรลานนา

ส่วนเหตุการณ์ในประเทศพม่า เมื่อต้นปี พ.ศ.๒๓๐๔ นั้น เจ้าเมืองต่างๆ ของชนชาติมอญได้ลุกขึ้นก่อกบฏ ขึ้นโดยทั่วไป โดยได้รับการสนับสนุนจากราชาแห่งราชอาณาจักรลานนา กรุงเชียงใหม่ ด้วย เมื่อพระเจ้ามังลอง สามารถปราบปรามการแข็งเมืองของชนชาติมอญ จนสงบราบคาบ คงเหลือแต่เมืองทวาย ซึ่งขุนนางมอญนาม “หุยตองจา” ยังเป็นผู้ครอบครองเมืองอยู่ โดยยอมส่งเครื่องบรรณาการให้กับพระเจ้าเอกทัศ เป็นเหตุให้ พระเจ้ามังลอง ไม่พอใจ กษัตริย์ แห่ง ราชอาณาจักรลานนา กรุงเชียงใหม่ และ พระเจ้าเอกทัศ แห่ง ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงศรีอยุธยา เป็นอย่างมาก เพราะขณะนั้น กษัตริย์ แห่ง ราชอาณาจักรลานนา กรุงเชียงใหม่ ยอมขึ้นต่อการปกครองของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงศรีอยุธยา โดยได้ยอมส่งเครื่องบรรณาการให้กับพระเจ้าเอกทัศ เพื่อให้กองทหารกรุงศรีอยุธยา ของ พระเจ้าเอกทัศ คุ้มครอง จากการรุกรานของกองทัพราชอาณาจักรพม่า

พระเจ้ามังลอง ได้รับสั่งให้ พระยาอภัยคามี(โปมะยุหง่วน) เป็นแม่ทัพ และ “มังคละศิริ” เป็นปลัดทัพ นำทหาร ๗,๕๐๐ คน ยกทัพมาหวังเข้ายึดครอง ราชอาณาจักรลานนา กรุงเชียงใหม่ เป็นเหตุให้ กษัตริย์ แห่ง ราชอาณาจักรลานนา กรุงเชียงใหม่ ขอกำลังจากกรุงศรีอยุธยา ให้ไปร่วมช่วยเหลือเพื่อการสู้รบกับกองทัพพม่า แต่กองทัพของขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง มุ่งเน้นแต่การแสวงหาผลประโยชน์ส่วนตน จึงแสร้งเคลื่อนทัพอย่างช้าๆ เพราะไม่ต้องการเข้าไปช่วยเหลือ ราชอาณาจักรลานนา กรุงเชียงใหม่ เป็นเหตุให้กองทัพพม่าสามารถ เข้ายึดครอง ราชอาณาจักรลานนา เป็นผลสำเร็จ เมื่อต้นปี พ.ศ.๒๓๐๔¨-๑

หลังจากนั้นไม่นาน พระเจ้ามังลอง ก็เสด็จสวรรคต เจ้าชายมังระ ซึ่งเป็นพระราชโอรส พระองค์ที่สอง ของพระเจ้าอลองพญา และเคยนำกองทัพมาตี ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงศรีอยุธยา ได้ขึ้นครองราชย์สมบัติเป็น พระเจ้ามังระ แทนที่ โดยที่ พระเจ้ามังระ ได้มีการเตรียมการทำสงครามเข้ายึดครอง กรุงศรีอยุธยา อีกครั้งหนึ่งทันที พระเจ้าเอกทัศ ทราบเหตุการณ์ดังกล่าวดี จึงเร่งส่งราชทูตไปยังประเทศจีน เพื่อขอให้ประเทศจีน รับรองการขึ้นครองราชย์สมบัติ และขอความคุ้มครองจาก พระเจ้ากรุงจีน ให้คุ้มครองราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงศรีอยุธยา จากการรุกรานของ ราชอาณาจักรพม่า ด้วย

 

พระยาราชบังสันสิน สร้างกองทัพลับ เตรียมยึดอำนาจ คืนให้กับ พระเจ้าอุทุมพร

      แม้ว่า พระยาราชบุรีนอกราชการ(ทองด้วง) มีภารกิจ ไม่สามารถร่วมกันสร้างกองทัพ ร่วมกับ แม่ทัพเรือนอกราชการสิน และ พระยายมราชบุญชูนอกราชการ ที่เมืองท่าชนะได้ แต่ทั้งสองสหายก็ได้ร่วมมือกัน สร้างกองทัพใหญ่ หวังเพื่อใช้เป็นกองทัพเข้ายึดอำนาจกลับคืนให้กับ พระเจ้าอุทุมพร ให้สำเร็จ เพื่อปราบขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง ให้หมดสิ้นไปจากราชอาณาจักรเสียม-หลอ

      แม่ทัพเรือนอกราชการ พระยาราชบังสันสิน สามารถสร้างเรือสำเภาขนาดใหญ่ เพื่อใช้ลำเลียงกองทัพช้าง ลำเลียงกองพันทหารม้า เพื่อการเคลื่อนทัพทางเรือ สู่การรบทางบก ปกป้องเมืองท่าริมฝั่งชายทะเลได้อย่างรวดเร็ว สายราชวงศ์เครือญาติ ของ แม่ทัพเรือนอกราชการ พระยาราชบังสันสิน ล้วนมาร่วมสร้างกองทัพในครั้งนั้นด้วย

      ตำแหน่งขุนนางอำมาตย์ ชั้นผู้ใหญ่ ในสมัยกรุงธนบุรี เมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ขึ้นครองราชย์สมบัติ ล้วนเป็นผลจากการร่วมมือกันในการสร้างกองทัพลับ ณ เมืองท่าชนะ แทบทั้งสิ้น สามีของน้องสาวสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ซึ่งเป็นบุตรชายคนหนึ่งของ เจ้าพระยาจักรี(มุกดา) ที่มีชื่อว่า ขุนหลวงอินทร์รองเมือง(บุญรอด) และต่อมาได้รับโปรดเกล้าให้ไปเป็นพระยาตะกั่วป่า ก็คือ “เจ้าพระยาอินทร์รักษา(บุญรอด)” ผู้ปกครองเมืองตามชายฝั่งทะเลตะวันตก และเป็น บิดาของ “พระเจ้าหลานเธอ เจ้านราสุริวงศ์” และ “พระเจ้าหลานเธอ กรมขุนสุรินทร์สงคราม”  ในสมัยกรุงธนบุรี นั่นเอง ครอบครัวดังกล่าว ได้มาร่วมสร้างกองทัพลับ ให้กับ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ในขณะนั้นด้วย

      น้องชายคนเดียว ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ซึ่งมีชื่อว่า หลวงอนุรักษ์ภูธร(หยัด หรือ ครู) ได้มาร่วมสร้างกองทัพลับ กับ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ที่ เมืองท่าชนะด้วย บุคคลผู้นี้ในสมัยกรุงธนบุรี ก็คือ ว่าที่พระยาจักรี (ครู) หรือ เจ้าพระยาอนุรักษ์ภูธร (หยัด) ผู้ปกครองเมืองนครสวรรค์ และเป็นผู้ช่วยขุดอุโมงค์ เข้าไปช่วยเหลือนำสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ให้สามารถหลบหนีออกมาได้ เมื่อมีการรัฐประหาร เปลี่ยนราชวงศ์ ส่วนพระยายมราชนอกราชการ (บุญชู) นั้น พี่น้องต่างมารดา กับนายบุญรอด ก็ได้ไปสมรสเกี่ยวดองกับ ญาติของสามีหม่อมอั๋น น้องสาวของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ในสมัยกรุงธนบุรี นายบุญชู ก็คือ “เจ้าพระยาจักรีศรีองค์รักษ์ (บุญชู) ในสมัยกรุงธนบุรี นั่นเอง

      ส่วนสายตระกูลหม่อมอั๋น ซึ่งเป็นน้องสาว ของ หม่อมนกเอี้ยงนั้น ซึ่งมีบุตรและธิดา ๙ คน ล้วนได้มาร่วมสร้างกองทัพลับ ร่วมกับ แม่ทัพเรือนอกราชการ (สิน) ด้วย หลวงพิพิธ (เฉินเหลียง) ได้สมรสกับ “แอ๋ว” ซึ่งบุตรสาวคนหนึ่ง ของ หม่อมอั๋น ต่อมาในสมัยกรุงธนบุรี หลวงพิพิธ จึงได้ดำรงตำแหน่งเป็น “พระยาโกษาธิบดี และ เจ้าพระยาราชาเศรษฐี (เฉินเหลียง) ผู้ปกครองเมืองบันทายมาศ (เมืองออกแก้ว)

ส่วนขุนหลวงพิชัย(หยางจิ้งจุง) ครั้งแรกได้มาสมรสกับ “เอียง” ซึ่งเป็นบุตรสาวคนหนึ่ง ของ หม่อมอั๋น แต่ต่อมา “เอียง” ได้เสียชีวิตที่เมืองเบตุง หม่อมอั๋น จึงมอบบุตรสาวอีกคนหนึ่งชื่อ “อิ้ง” ให้มาสมรสด้วย และได้มาช่วยสร้างกองทัพเรือ และฝึกทหารอยู่ที่ ดอนโกมุด ต่อมาในสมัยกรุงธนบุรี หลวงพิชัย เป็นผู้นำทัพหน้าเข้าตีค่ายโพธิ์สามต้น ต่อมาจึงได้รับแต่งตั้งให้เป็น เจ้าพระยาพิไชยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) เป็นพระยาราชทูต และเป็น  เจ้าพระยาโกษาธิบดี(หยางจิ้งจุง) ในเวลาต่อมา

      นอกจากนี้ ยังทราบข้อมูลอีกว่า มีบุตรชายของหม่อมอั๋น อย่างน้อยสามคน ซึ่งได้มาร่วมสร้างกองทัพ กับ แม่ทัพเรือนอกราชการ (สิน) ณ เมืองท่าชนะด้วย บุคคลดังกล่าว ในสมัยกรุงธนบุรี ก็คือ พระยาเพชรบุรี (บุญมา) ซึ่งเสียชีวิตระหว่างยกทัพไปตีเมืองนครศรีธรรมราช ในปี พ.ศ.๒๓๑๒ บุตรชายอีก ๒ คนของหม่อมอั๋น ที่เป็นขุนนางสำคัญในสมัยกรุงธนบุรี ก็คือ เจ้าพระยาสุรบดินสุรินทร์ฤาไชย (บุญมี) และ พระยาพิชัยราชา (บุญชัย) นั่นเอง

      เมื่อแม่ทัพเรือนอกราชการ พระยาราชบังสันสิน ได้สร้างกองทัพใหญ่ขึ้นมาสำเร็จ ก็ได้วางแผนนัดหมายให้ เจ้าพระยาจักรี (มุกดา) เจ้าพระยาอภัยราชา (บุญรอด) ซึ่งเป็นพ่อตาหม่อมอั๋น พระยาเพชรบุรี (ตาล) ซึ่งเป็นสามีหม่อมอั๋น และพระยายมราชนอกราชการ (บุญชู) ไปพบกับ ภิกษุพระเจ้าอุทมพร แขวงเมืองวิเศษไชชาญ อย่างลับๆ เพื่อวางแผนยึดอำนาจ จาก พระเจ้าเอกทัศ คืนให้แก่ พระเจ้าอุทุมพร

      พระเจ้าอุทุมพร มีความเห็นต่อขุนนางอำมาตย์ ฝ่ายรักชาติ ที่ลักลอบไปเข้าเฝ้าว่า ขอให้ขุนนางอำมาตย์ ฝ่ายรักชาติ หาหนทางให้สามสหายกลับเข้าไปรับราชการ ในตำแหน่งเดิมก่อน แล้วจึงค่อยทำการ เพราะมีโอกาสเสียเลือดเนื้อของคนไทยด้วยกัน มากกว่าที่ควรจะเป็น กองทัพลับของ พระยาราชบังสันสิน จึงต้องตั้งมั่นอยู่กับที่อย่างลับๆ ณ เมืองท่าชนะ เพื่อรอคอยโอกาส

 

พระยาราชบังสันสิน สร้างโรงงานผลิตปืนลูกซอง ใช้ในกองทัพ

      ในท้องที่แห่งหนึ่งบริเวณบ้านร้อยเรือน ต.คันธุลี อ.ท่าชนะ จ.สุราษฎร์ธานี มีศาลาเล็กๆ มีพระพุทธรูปตั้งอยู่กลางศาลา ๑ องค์ ทุกๆ ปี ในวันรับส่งดวงวิญญาณปู่ย่าตายายในเดือนสิบ จะต้องมีการทำบุญรับดวงวิญญาณ และ ส่งดวงวิญญาณ ปู่ย่าตายาย ในพื้นที่ดังกล่าวเป็นประจำทุกๆ ปี สืบทอดต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน ทุกๆ ครั้งที่มีการทำบุญประจำปี มักจะมีดวงวิญญาณบรรพชน เช่น ดวงวิญญาณพ่อตาขุนฤทธิ์เดช มาจับร่างผู้หนึ่งผู้ใด และมักจะกล่าวถึงโรงงานผลิตปืนลูกซอง ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ในบริเวณพื้นที่ดังกล่าว เสมอ

      เมื่อสืบสาวราวเรื่องดังกล่าว ก็สามารถนำมากล่าวไว้โดยสังเขป มีเรื่องเล่ากันว่า ก่อนหน้านั้น แม่ทัพเรือ พระยาราชบังสันสิน ได้เคยติดต่อซื้อปืนลูกซองจากพ่อค้าฝรั่ง มาใช้ในกองพันทหารม้าพระยาตากสิน มาก่อนแล้ว และประทับใจในการใช้ปืนลูกซองมาก เมื่อได้รับตำแหน่ง รับราชการเป็นแม่ทัพเรือ พระยาราชบังสันสิน เจ้าเมืองธนบุรี นั้น สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ได้เคยพบเห็น โรงตีเหล็ก และโรงหลอมเหล็ก ซึ่งใช้ผลิตเฟืองจักร ของ เครื่องฝัดข้าว และเครื่องสีลม ของ ขุนพัฒน์ ซึ่งเป็นบิดา ที่ทุ่งสีลม เป็นที่มาให้พระยาราชบังสันสิน ร้องขอให้บิดา ทดลองผลิตปืนลูกซอง ขึ้นใช้เอง และสามารถผลิตขึ้นใช้สำเร็จ คงเหลือแต่ลูกปืนลูกซอง ซึ่งยังผลิตใช้เองไม่ได้ เหตุการณ์ครั้งนั้น ขุนพัฒน์ ได้ผลิตปืนลูกซอง ต้นแบบ ให้กับกองทัพพระยาราชบังสันสิน จำนวนหนึ่ง

      เมื่อพระยาราชบังสันสิน ถูกปลดออกจากราชการ และได้ไปส้องสมกำลังที่เมืองท่าชนะ เพื่อยึดอำนาจคืนให้กับ พระเจ้าอุทมพร ก็ได้ให้บิดา ส่งน้องชายต่างมารดา ชื่อ ขุนฤทธิ์เดช ไปช่วยสร้างโรงตีเหล็ก โรงหลอมเหล็ก เพื่อผลิตปืนลูกซองขึ้นใช้เองขึ้นบริเวณ หนองน้ำผุด บ้านร้อยเรือน เมืองคันธุลี พื้นที่ดังกล่าวจะมีน้ำจืดใสสะอาด ผุดออกมาจากพื้นดิน มีปริมาณมาก กล่าวกันว่า แร่เหล็กที่นำมาหลอมนั้น พระยาราชบังสันสิน ได้จากแหล่งแร่เหล็กบริเวณภูเขาหัวแมว ต.เขาถ่าน อ.ท่าฉาง จ.สุราษฎร์ธานี ในปัจจุบัน ต่อมาโรงงานผลิตปืนลูกซองของพระยาราชบังสันสิน ได้ขยายออกไปหลายแห่ง รวมไปถึงได้ขยายไปตั้งที่ภูเขาถ่าน ท้องที่ ต.เขาถ่าน อ.ท่าฉาง จ.สุราษฎร์ธานี ในปัจจุบัน อีกด้วย พระยาราชบังสันสิน สามารถผลิตปืนลูกซองขึ้นใช้ในกองทัพเป็นจำนวนมาก และต่อมาสามารถผลิตปืนกลลูกซองตับ ขึ้นมาสำเร็จ อีกด้วย

      ส่วนการผลิตลูกปืน ของ ปืนลูกซองนั้น พระยาราชบังสันสิน ได้พยายามทดลองผลิตขึ้นใช้เองด้วย โดย หยางจิ้งจุง เป็นผู้ติดต่อซื้อแผ่นทองแดง จาก ประเทศจีน มาใช้ทำแก๊ป ของ ลูกกระสุนปืนลูกซอง จนสามารถผลิตลูกกระสุนปืนลูกซองขึ้นใช้เองสำเร็จ¨-๒ กองทัพของพระยาราชบังสันสิน และพรรคพวกนั้น จึงมีอาวุธที่ทันสมัยกว่าข้าศึก ภาพกองทัพสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ที่ถูกปรุงแต่งขึ้นมาภายหลัง มักจะสร้างภาพว่า กองทัพของสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ รบกับข้าศึกพม่า ด้วยหอกดาบ ซึ่งมิได้เป็นจริงตามที่มีการปรุงแต่งขึ้นมาในภายหลัง แท้ที่จริงแล้ว กองทัพของสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ มีอาวุธที่ทันสมัยกว่ากองทัพพม่า มาก จึงเป็นฝ่ายชนะสงครามมาโดยตลอด

      ในช่วงเวลาที่ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ถูกพระเจ้าเอกทัศ ปลดออกจากราชการนั้น เป็นช่วงเวลาที่ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ มีโอกาสค้นคว้าอาวุธใหม่ๆ เพื่อผลิตขึ้นใช้เอง เช่นการผลิตปืนกลลูกซองตับ และการผลิต ลูกกระสุนปืนลูกซอง ขึ้นใช้เอง น่าจะเกิดขึ้นในช่วงเวลาดังกล่าว มีข้อสังเกตว่า ในงานวันไหว้ครู สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ที่จัดทำขึ้นโดยเชื้อสายราชสกุล พระเจ้าหลานเธอกรมขุนอนุรักษ์สงคราม ที่บ้านหน้าสวน ต.คันธุลี อ.ท่าชนะ จ.สุราษฎร์ธานี ที่สืบทอดเป็นประเพณี ทุกๆ ปีนั้น จะต้องนำปืนลูกซอง ลูกกระสุนปืนลูกซอง มาร่วมในพิธีดังกล่าว และต้องยิงปืนลูกซอง ทุกครั้ง เพื่อถวายแด่ดวงวิญญาณ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ และดวงวิญญาณผู้ตายที่ล่วงลับไปแล้ว ด้วยทุกๆ ครั้ง

 

พระยาราชบังสันสิน กลับเข้ารับราชการใหม่

      เมื่อภิกษุพระเจ้าอุทุมพร รับสั่งให้ เจ้าพระยาจักรีมุกดา หาหนทางให้สามสหาย และ ขุนนางฝ่ายรักชาติ กลับเข้ารับราชการอีกครั้งหนึ่ง ขุนนางที่ได้เคยเข้าเฝ้า ภิกษุพระเจ้าอุทุมพร อย่างลับๆ ก็พยายามส่งมอบเงินทอง และทรัพย์สินต่างๆ ให้กับพระเจ้าเอกทัศ และผู้ใกล้ชิด เป็นประจำ และรอคอยโอกาสที่จะกราบทูลให้แม่ทัพเรือ พระยาราชบังสันสิน นอกราชการกลับเข้ารับราชการ แต่ก็ยังไม่มีโอกาส และ จังหวะที่อำนวย

ปี พ.ศ.๒๓๐๖ โอกาสที่รอคอยก็มาถึง เมื่อกองทัพพม่าวางแผนเข้ายึดกรุงศรีอยุธยา อีกครั้งหนึ่ง เนื่องจากพระเจ้ามังระ สืบทราบว่า ราชอาณาจักรเสียม-หลอ เต็มไปด้วยขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฉ้อราษฎร์บังหลวง ขุนนางชอบทำตอแหล หาความจริงไม่ได้ในดินแดนราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงศรีอยุธยา ซึ่งเต็มไปด้วยความขัดแย้งระหว่างประชาชนที่แบ่งเป็นสองฝักสองฝ่าย ประชาชนตามเมืองต่างๆ ขาดการดูแลจากรัฐ กฎหมายต่างๆ ที่ถูกบังคับใช้ จะถูกนำมาใช้เพื่อรักษาอำนาจของขุนนางอำมาตย์ชั่ว และทำลายอำนาจของขุนนางอำมาตย์ฝ่ายรักชาติ ประชาชนไม่ได้รับความยุติธรรม จึงได้รับความเดือดร้อนอย่างแสนสาหัสกันไปทั่ว มีการเก็บภาษีแม้กระทั่ง มะพร้าวแห้งที่หลุ่นมาจากต้น และผักบุ้งที่ขึ้นเองในท้องคู ขณะนั้นพระยาแก้วโกรพ (ตะตา) เจ้าเมืองพัทลุง ซึ่งเป็นคุณอา ของ เจ้าพระยาจักรีมุกดา ป่วยหนัก และขุนนางอำมาตย์ชั่ว ทำการฉ้อราษฎร์บังหลวงอย่างหนัก หัวเมืองทางภาคเหนือ ของราชอาณาจักรลานนา เชียงใหม่ รวมทั้งแคว้นลานช้าง ของ ราชอาณาจักรลาว ก็ถูกกองทัพพระเจ้ามังระ เข้ายึดครองไปเรียบร้อยแล้ว

เจ้าพระยาจักรีมุกดา ได้อ้างเหตุที่จะต้องไปเยี่ยมเยียน มหาหุมตะตา ผู้เป็นคุณอาที่เมืองพัทลุง และติดต่อซื้ออาวุธปืน มาเพิ่ม จึงได้นำสิ่งของต่างๆไปถวายให้กับพระเจ้าเอกทัศ เพื่อขอลาราชการไปเยี่ยมอาการป่วย ของ มหาหุมตะตา ที่เมืองพัทลุง เจ้าพระยาจักรีมุกดา จึงถือโอกาสกราบบังคุมทูลต่อพระเจ้าเอกทัศ อ้างเหตุเป็นห่วงกองทัพพม่า เตรียมกำลังเข้าทำสงครามยึดครองกรุงศรีอยุธยา อีกครั้งหนึ่ง จึงกราบทูลเสนอให้รับพระยาสามสหาย กลับเข้ารับราชการดังเดิม พระเจ้าเอกทัศ ทรงเห็นชอบจึงโปรดเกล้าให้ พระยาสามสหาย กลับเข้ารับราชการในตำแหน่งเดิม อีกครั้งหนึ่ง พร้อมๆ กับขุนนางฝ่ายรักชาติ อีกจำนวนหนึ่ง

เมื่อสามสหายได้กลับเข้ารับราชการดังเดิม เมื่อปี พ.ศ.๒๓๐๖ แม่ทัพเรือพระยาราชบังสันสิน ได้กลับไปปกครองเมืองธนบุรี ดังเดิมอีกครั้งหนึ่ง พระยายมราชบุญชู ได้กลับไปรับราชการที่ กรุงศรีอยุธยา ส่วนพระยาราชบุรีทองด้วง ก็ได้กลับไปปกครองเมืองราชบุรี ดังเดิม ส่วน พระยาเพชรบุรีตาล ก็ได้กลับไปรับราชการเป็น พระยาเพชรบุรี อีกครั้งหนึ่ง

ขุนหลวงพิชัย(หยางจิ้งจุง) ได้กลับไปรับราชการเป็นเจ้าเมืองเบตุง ได้ไปสร้างกองทัพเรืออย่างลับๆ อยู่ที่ เมืองโกลี-โกลก(สุไหงโกลก) ส่วนขุนหลวงพิพิธวาที(เฉินเหลียง) ได้กลับไปรับราชการเป็นเจ้าเมืองพุทไธมาศ(เมืองตาแก้ว ดั้งเดิม) ได้ไปสร้างกองทัพเรืออย่างลับๆ อยู่ที่เมืองพุทไธมาศ เช่นกัน ส่วนขุนหลวงพรหมเสนา¨-๓ น้องชาย ของ หยางจิ้งจุง ซึ่งไม่ถูกปลดออกจากราชการเพราะช่วยส่งส่วยให้กับขุนนางอำมาตย์ชั่ว เพื่อถวายให้กับพระเจ้าเอกทัศ นั้น มีตำแหน่งสูงขึ้น กลายเป็น พระยาพิพัฒน์โกษา กรมพระคลัง ที่กรุงศรีอยุธยา เป็นผู้จัดหาทรัพย์สินเงินทอง ส่งให้กับพระยาราชบังสันสิน สร้างกองทัพลับ โดยตลอด

 

 

เชิงอรรถ

 

 

                                                                                        บทที่ ๙

สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ สมัย ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี

 

สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เข้าใจประวัติตศาสตร์ชนชาติไทย อย่างไร?

         สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เชื่อในเรื่องราวประวัติศาสตร์ชนชาติไทยในดินแดนสุวรรณภูมิ สรุปว่า กษัตริย์ของชนชาติไทย นั้นล้วนเป็นเชื้อสายราชวงศ์โคตะมะ หรือเป็นเชื้อสายราชสกุลของพระพุทธเจ้า รัฐของชนชาติไทยจึงเป็นรัฐทางพระพุทธศาสนา ที่ปกครองดินแดนสุวรรณภูมิ มาอย่างยาวนานมาแล้ว โดยรัฐของชนชาติไทยได้เกิดขึ้นในดินแดนสุวรรณภูมิ มามากกว่า ๕,๐๐๐ ปีมาแล้ว และได้เกิดการเปลี่ยนแปลง ครั้งใหญ่เมื่อพระเจ้าอโศกมหาราช ได้นำพระพุทธศาสนา เข้ามาเผยแพร่ในดินแดนสุวรรณภูมิ และเมื่อ พระเจ้าสุมิตร(พวกโพธิ์ หรือ ปู่) ซึ่งเป็นพระเจ้าหลานเธอ ของ พระเจ้าอโศกฯ ได้มาอภิเษกสมรส กับ เจ้าหญิงไทย คือ พระนางเม่งกุ้ย แซ่เชียง หรือ เชียงเม่งกุ้ย(พวกพระเจ้าตา หรือ ตา) จนกระทั่งได้มีพระราชโอรสหลายพระองค์มาเป็นกษัตริย์ปกครองดินแดนสุวรรณภูมิจึงเป็นที่มาของกษัตริย์ไทยราชวงศ์โคตะมะ หรือ ราชวงศ์ขอม มาเป็นผู้ปกครองดินแดนสุวรรณภูมิ ตังแต่นั้นมา

          พระเจ้าสุมิตร ถือเป็นต้นราชวงศ์ของกษัตริย์ราชวงศ์โคตะมะ ซึ่งต่อมาถูกประชาชนเรียกเพี้ยนเป็น ราชวงศ์โคมะ และถูกเรียกเพี้ยนต่อมาเป็น กษัตริย์ราชวงศ์ขอม เป็นผู้นำระบบการปกครองระบบ สหราชอาณาจักร มาใช้ปกครองชนชาติไทยในดินแดนสุวรรณภูมิ การปกครองแบบ สหราชอาณาจักร นั้นเป็น รูปแบบการปกครองหนึ่งในระบบธรรมาธิปไตย แตกต่างกับรูปแบบการปกครองแบบ มหาอาณาจักร และ ราชอาณาจักร ซึ่งเป็นรูปแบบหนึ่งของการปกครองในระบบราชาธิปไตย

          การปกครองแบบ สหราชอาณาจักร นั้นคือการนำ ราชอาณาจักรต่างๆ หลายๆ ราชอาณาจักร มา ปกครองร่วมกัน มีคณะมนตรี ทำหน้าที่บริหารประเทศ มีตำแหน่งบริหารที่สำคัญ ๓ ตำแหน่ง คือ มหาจักรพรรดิ(พระอินทร์) จักรพรรดิ(พระพรหม) นายก(พระยม) เป็นผู้นำของที่ประชุมคณะมนตรี และเป็นผู้เชื่อมประสานระหว่าง ราชอาณาจักรต่างๆ ซึ่งปกครองโดย มหาราชา(พระนารายณ์) มหาอุปราช(ท้าวเวชสุวรรณ) และ ราชา(ท้าวไชยมงคล) ให้สามารถอยู่ร่วมกันได้ โดยมีสภาเจ้าตาขุน ทำหน้าที่ทางด้านนิติบัญญัติ คือการออกกฎหมาย ให้สังคมอยู่ร่วมกันได้ ข้อดีมากของระบบการปกครองแบบ สหราชอาณาจักร เพราะมี สภาโพธิ ซึ่งเป็นองค์กรของพระภิกษุชั้นผู้ใหญ่ เป็นดุลถ่วงอำนาจในการใช้อำนาจบริหาร ให้ดำเนิน ไปอย่างมีศีลธรรม

          ระบบการปกครองแบบ สหราชอาณาจักร นั้น จะมีสภาโพธิ เป็นดุลถ่วงกับอำนาจบริหาร อำนาจ นิติบัญญัติ และ อำนาจตุลาการ ด้วย สมาชิกของสภาโพธิ คือพระภิกษุชั้นผู้ใหญ่ ซึ่งเชื่อว่าได้สำเร็จเป็นพระอรหันต์ สภาโพธิจะเป็นองค์กรผู้เชื่อมโยงระหว่างรัฐ กับประชาชน จะเป็นดุลถ่วง กับ อำนาจบริหาร อำนาจนิติบัญญัติ และอำนาจตุลาการ มิให้มีการใช้อำนาจเกินขอบเขต สภาโพธิ ยังมีอำนาจในการเสนอแต่งตั้ง หรือ ปลดออก ตำแหน่งบริหารสำคัญทุกๆ ตำแหน่ง รวมถึง สมาชิกคณะมนตรี ที่ทำหน้าที่ในการบริหารด้วย การทำพิธีบรมราชาภิเษก จึงต้องสาบานตนต่อหน้าสมาชิกสภาโพธิ และต่อดวงวิญญาณบรรพชนกษัตริย์ไทยโบราณ ด้วย

          การปกครองแบบ สหราชอาณาจักร ในระยะแรกๆ นั้น ราชธานี จะเปลี่ยนแปลงแทบทุกๆ รัชกาล ตามเมืองที่ประทับว่าราชการ ของ มหาจักรพรรดิพระองค์ใหม่ แต่ต่อๆ มา ระบบการปกครองแบบ สหราชอาณาจักร นั้น ได้ถูกปรับปรุงให้ราชธานี ตั้งอยู่ประจำที่ เพื่อความเข้าใจต่อ ประวัติศาสตร์ของชนชาติไทย ผู้ปกครองดินแดนสุวรรณภูมิ ที่สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เคยเข้าใจ และนำมากำหนดยุทธศาสตร์เพื่อทำ สงครามกู้ชาติ นั้น สามารถแบ่งออกเป็นหลายสมัย ดังนี้

(๑) สมัย สหราชอาณาจักรเทียน

 

ภาพที่-๑๙ เทวรูปท้าวกุเวร มหาจักรพรรดิพระองค์แรก ของ สหราชอาณาจักรเทียน เทวรูปนี้ ขุด พบในบริเวณถ้ำคูหา จ.ยะลา แล้วมีผู้ลักลอบขายให้กับชาวฝรั่งเศส ปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑ์ สถานแห่งชาติ ฝรั่งเศส

          สหราชอาณาจักรเทียน เกิดขึ้นหลังจากชนชาติกลิงค์ และ ชนชาติโจฬะ จากประเทศอินเดีย อพยพมาตั้งรกรากในดินแดนสุวรรณภูมิ และดินแดนเกษียรสมุทร ส่งผลให้เกิดสงครามระหว่างท้าวกู กับ ท้าวหมึง ซึ่งเป็นที่มาของสรรพนามคำไทยคำว่า กู และ มึง ตั้งแต่นั้นมา ภายหลังจากสงคราม ท้าวกุเวร พระราชโอรส ของ ท้าวกู ได้ขึ้นครองราชย์เป็น มหาจักรพรรดิ ในระบบการปกครองแบบ สหราชอาณาจักร เป็นพระองค์แรก ของชนชาติไทย ในดินแดนสุวรรณภูมิ เมื่อประมาณปี พ.ศ.๓๐๑ ซึ่งได้นำพระพุทธศาสนา มาใช้เป็นศาสนาประจำชาติของชนชาติไทย ในดินแดนสุวรรณภูมิ ตั้งแต่นั้นมา

          สหราชอาณาจักรเทียน มีมหาจักรพรรดิ ปกครองต่อเนื่องหลายพระองค์ และมีมหาจักรพรรดิ จำนวนห้าพระองค์ที่ได้สละราชสมบัติออกผนวช จนกระทั่ง ได้สำเร็จเป็นพระอรหันต์ สหราชอาณาจักรเทียนได้ยุติลงเมื่อปี พ.ศ.๖๒๓ คือปีที่กำเนิดปีศกศักราช-๑ ที่ถูกนำมาใช้กับชนชาติไทย เนื่องจากสมัยนั้นยังไม่มีการสร้างเทวรูปขึ้นมาใช้บวงสรวงเซ่นไหว้แต่ต่อมาได้มีการสร้างเทวรูป พระแก้วมรกต ขึ้นมาใน ภายหลังเพื่อใช้เป็นที่สิงห์สถิต ของ ดวงพระวิญญาณมหาจักรพรรดิแห่ง สหราชอาณาจักรเทียน ห้าพระองค์ ที่สำเร็จเป็นพระอรหันต์ ในภายหลัง การทำความเข้าใจเรื่องนี้ ก็เพื่อนำไปสู่การสร้างความเข้าใจเรื่องราว ต่างๆ เมื่อ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ได้อัญเชิญพระแก้วมรกต มาจากกรุงเวียงจันทร์ ราชอาณาจักรลาว มาใช้ เป็น เทวรูป ประจำชาติ ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ในเวลาต่อมา

(๒) สมัย สหราชอาณาจักรเทียนสน

          เกิดขึ้นเนื่องจากเกิดสงครามระหว่าง สหราชอาณาจักรเทียน กับ มหาอาณาจักรจีน ในการแย่งชิง ดินแดนอาณาจักรไตจ้วง และ อาณาจักรอ้ายลาว กลับคืนจากการยึดครอง ของ มหาอาณาจักรจีน ผลของสงครามครั้งนั้นทำให้ จักรพรรดิท้าวสิงห์ราช ได้สร้างกองทัพโพกผ้าเหลือง ขึ้นมาในดินแดนราชอาณาจักรอ้ายลาว แล้วขยายสงครามโพกผ้าเหลือง ไปยังดินแดน ราชอาณาจักรไตจ้วง จนสามารถทำสงครามยึดครองดินแดน ราชอาณาจักรอ้ายลาว และ ราชอาณาจักรไตจ้วง กลับคืนเป็นผลสำเร็จ

          จักรพรรดิท้าวสิงห์ราช ยังสามารถส่งกองทัพเข้ายึดครองดินแดนเกษียรสมุทร คือดินแดนหมู่เกาะสุมาตรา หมู่เกาะชวา หมู่เกาะบอร์เนียว และ หมู่เกาะฟิลิปปินส์ ในปัจจุบัน เข้ามาอยู่ภายใต้การปกครองของ สหราชอาณาจักรเทียน เป็นผลสำเร็จ เมื่อปี พ.ศ.๖๒๓ พร้อมๆ กับการสวรรคตของมหาจักรพรรดิพระองค์ สุดท้ายของ สหราชอาณาจักรเทียน เป็นที่มาให้ มหาจักรพรรดิท้าวสิงห์ราช ขึ้นครองราชย์สมบัติ

         เมื่อท้าวสิงห์ราช ขึ้นครองราชย์ใหม่ จึงได้ประกาศเปลี่ยนชื่อ สหราชอาณาจักรเทียน เป็น สหราช อาณาจักรเทียนสน เมื่อปีศกศักราชที่-๑(พ.ศ.๖๒๓) ได้ครองราชย์สมบัติอยู่หลายปี แล้วสละราชสมบัติออก ผนวชจนสำเร็จเป็นพระอรหันต์ และได้พระนามใหม่เมื่อสวรรคตว่า พระพุทธสิหิงค์ มีการสร้างเทวรูป ขึ้น จำลองกษัตริย์ไทย ขึ้นครั้งแรก และเป็นการใช้คำนำหน้าว่า พระพุทธ สำหรับกษัตริย์ที่สละราชสมบัติออก ผนวชและสำเร็จเป็นพระอรหันต์ จนกลายเป็นราชประเพณีสืบทอดต่อมา อีกด้วย

          สหราชอาณาจักรเทียนสน มีมหาจักรพรรดิ พระองค์ต่อๆ มาปกครองได้อีกหลายพระองค์ ก็ล่มสลายลงเมื่อปี พ.ศ.๖๙๓หลังจากนั้น ขุนเทียน กษัตริย์ราชวงศ์ไศเลนทร์วงศ์พระองค์แรก ได้ให้กำเนิด สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ ขึ้นมาแทนที่

(๓) สมัย สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ

         เกิดขึ้นเมื่อปี พ.ศ.๖๙๓ สาเหตุจาก มหาอาณาจักรจีน เข้าแทรกแซงกิจการภายใน ของ สหราช อาณาจักรเทียนสน เนื่องจากชนชาติไทยในดินแดนมหาอาณาจักรจีน ได้ขยายสงครามโพกผ้าเหลือง จาก ราชอาณาจักรไตจ้วง ออกไปทั่วดินแดนที่ชนชาติไทยเคยครอบครองมาก่อน เพื่อทำสงครามยึดครอง ดินแดนชนชาติไทยกลับคืน ทำให้เกิดสงครามกลางเมืองทั่วดินแดนของ มหาอาณาจักรจีน และต้องแตกแยกออกเป็นสามก๊ก ตามเรื่องราววรรณคดีสามก๊ก ของ ประเทศจีน โดยมีก๊กซุนกวน เป็นผู้ครอบครอง ดินแดนของชนชาติไทยมาแต่ดังเติม เป็นส่วนใหญ่ ซึ่งต้องการครอบครองดินแดนที่ตนเองปกครองไว้ จึง ได้พยายามทำสงครามกับ สหราชอาณาจักรเทียนสน โดยนำชนชาติทมิฬโจฬะ จากเกาะอาแจ๊ะ(สุมาตรา) เข้ามายึดครองดินแดน ราชอาณาจักรคามลังกา และได้นำชนชาติกลิงค์ จากเกาะชวาเข้ามายึดครองเมือง สุวรรณภูมิ ของ ราชอาณาจักรชวาทวีป(ภาคใต้ตอนบน) สำเร็จ

          ขุนเทียน กษัตริย์ชนชนชาติไทยราชวงศ์ไศเลนทร์วงศ์ เป็นผู้ทำสงครามปราบปรามจนสำเร็จ แต่ทำให้ราชวงศ์โคตะมะ(ขอม) แตกออกเป็นสองสาย คือ สายราชวงศ์กษัตริย์เชิงภูเขา และ กษัตริย์ราชวงศ์ขอม-ฆ่าแม่(เขมร) เป็นที่มาให้เกิด สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ กรุงพนม ขึ้นมาแทนที่ สหราชอาณาจักรเทียนสน มี มหาจักรพรรดิขุนเทียน เป็นมหาจักรพรรดิ พระองค์แรก มีราชธานีอยู่ที่เชิงภูเขาพนมเบญจา จ.กระบี่ ใน ปัจจุบัน มีมหาจักรพรรดิ ปกครองดินแดนสุวรรณภูมิ และ ดินแดนเกษียรสมุทร สืบทอดกันมาอีกหลายร้อยปี เมืองราชธานี จะเปลี่ยนแปลงทุกรัชกาล

          เมืองที่เคยเป็นราชธานีของ สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ คือ พนม(กระบี่), เพ่นพ่าน(พุนพิน), ราชคฤห์ (ราชบุรี), คันธุลี(ท่าชนะ), ศรีโพธิ์(ไชยา), ลังกาสุกะ(ปัตตานี), โพธิกลิงค์ตัน(กันตัง), หลังยะสิ่ว(สมุทรสาคร) และ เมืองธารา(บ้านนาเดิม) ประกอบด้วยกษัตริย์ราชวงศ์ไศเลนทร์วงศ์ ๖ ราชวงศ์ทำการปกครอง คือ ราชวงศ์ขุนเทียน ราชวงศ์เทียนเสน ราชวงศ์โคตะมะ ราชวงศ์หยาง-โคตะมะ ราชวงศ์ขุนหลวงใหญ่ไกลโศก และ ราชวงศ์อู่ทอง สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ ได้อ่อนแอลงเมื่อมหาอาณาจักรจีนทำสงครามรุกราน และชนชาติไทย ทำตอแหล ใส่ความเท็จกล่าวหาซึ่งกันและกัน ทำให้คนไทยเกิดการแตกแยกกันเอง

          ในปลายสมัยของ สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ สมัยราชวงศ์ไศเลนทร์วงศ์ สายราชวงศ์ขุนหลวงใหญ่ไกลโศก พระยากง ได้ก่อกบฏ โดยได้ร่วมมือกับ รัฐชนชาติมอญ ร่วมกันจัดตั้ง สหราชอาณาจักรทวาราวดี แยกตัวออกมาจาก สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ ทำให้ชนชาติไทย ต้องทำสงครามกันเอง คือ สงครามท่าชนะ และ สงครามพระยากง-พระยาพาน เนื่องจาก พระยาพาน(ท้าวอู่ทอง) เป็นแม่ทัพใหญ่ ของ สหราช อาณาจักรคีรีรัฐ สามารถทำสงครามปราบปราม สหราชอาณาจักรทวาราวดี เป็นผลสำเร็จ สามารถรวบรวม ดินแดนสุวรรณภูมิ รวมเป็นปึกแผ่นอีกครั้งหนึ่ง แต่ทำให้ชนชาติมอญเข้มแข็งขึ้นมาก

          ในปลายสมัยของ สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ รัฐชนชาติมอญ หรือชนชาติกลิงค์ ได้ร่วมมือกับรัฐของ ชนชาติทมิฬโจฬะ ทำสงครามยึดครองดินแดนสุวรรณภูมิไปครอบครอง คือสงครามแย่งนาง ไทยต้องเสีย ดินแดนของ ราชอาณาจักรยวนโยนกเชียงแสน เกิดสงครามทุ่งไหหิน ไทยต้องเสียดินแดนราชอาณาจักรอ้ายลาว เกิดสงครามแย่งม้า ไทยต้องเสียดินแดนราชอาณาจักรละโว้ และ เกิดสงครามแย่งช้าง ไทยต้องเสีย ดินแดนราชอาณาจักรมาลัยรัฐ ทำให้ สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ ได้ล่มสลายลง และได้กำเนิด สหราชอาณาจักร ศรีโพธิ์(เสียม) กรุงศรีโพธิ์(ไชยา) ขึ้นมาแทนที่เมื่อปี พ.ศ.๑๒๒๔ ซึ่งฝรั่งเรียกชื่อว่า อาณาจักรศรีวิชัย นั่นเอง

 (๔) สมัย สหราชอาณาจักรเสียม กรุงศรีโพธิ์(ไชยา)

          เกิดขึ้นจากผลของการทำสงครามกอบกู้เอกราช ของกษัตริย์สามพี่น้อง ซึ่งเป็นพระราชโอรส ของ ท้าวอู่ทอง(พระยาพาน) คือ เจ้าชายหะนิมิต(พ่ออู่ทอง) เจ้าชายศรีไชยนาท(ตาม้ากลิงค์ หรือ สวัสดีศรีธรรมราช) และ เจ้าชายราม(จตุคามรามเทพ) ได้ใช้กรุงศรีโพธิ์(ไชยา) เป็นที่ตั้งราชธานี โดยไม่เปลี่ยนย้ายที่ตั้งราชธานี บ่อยครั้ง กษัตริย์สามพี่น้อง สามารถทำสงครามกอบกู้เอกราช สามารถทำสงครามยึดครองดินแดน สุวรรณภูมิกลับคืนเป็นผลสำเร็จ พร้อมกับได้ประกาศตั้ง สหราชอาณาจักรเสียม กรุงศรีโพธิ์(ไชยา) ขึ้นมา เมื่อวันสงกรานต์ปี พ.ศ.๑๒๒๔ ซึ่งเป็นที่มาให้ยึดถือว่า วันสงกรานต์เป็นวันชาติของชนชาติไทยใน ดินแดนสุวรรณภูมิ ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา

          ต่อมา มหาจักรพรรดิ แห่ง สหราชอาณาจักรเสียม กรุงศรีโพธิ์(ไชยา) สืบทอดมาได้ ๘ รัชกาล ก็เกิดสงครามแย่งชิงอำนาจกันเอง เรียกกันว่า สงครามระหว่างพวกคุณ และ พวกแก ตั้งแต่ปี พ.ศ.๑๓๖๙ กลายเป็นสงครามยืดเยื้อประมาณ ๔๘ ปี เป็นที่มาของสรรพนามคำไทยคำว่าคุณและแก สงครามครั้งนั้น ฝ่ายพวกคุณ ประกอบด้วย พ่อคุณธรรม(พ่อพระใหญ่) พ่อคุณลณพ พ่อคุณอรรณพ ส่วนฝ่ายพวกแก คือ พ่อศรีพาลบุตร ผลของสงคราม มหาจักรพรรดิพ่อคุณอรรณพ เป็นฝ่ายชนะสงครามเมื่อปี พ.ศ.๑๔๑๗

          ผลของสงครามระหว่างพวกคุณ และพวกแก นั้น ทำให้ราชอาณาจักรต่างๆ ภายใต้การปกครองของ สหราชอาณาจักรเสียม แตกความสามัคคี ประกาศแยกตัวออกเป็นอิสระ ทั่วหน้า ราชอาณาจักรพม่า ก็ เกิดขึ้นในช่วงเวลาดังกล่าว โดยที่ชนชาติทิเบต แห่ง ราชอาณาจักรมิเชน ได้ส่งกองทัพเข้ายึดครอง ราชอาณาจักรศรีชาติตาลู ซึ่งเคยเป็นราชอาณาจักรหนึ่ง ของชนชาติไทย ไปครอบครอง ต่อมาเมื่อถูกปราบปราม กษัตริย์พม่า ชนชาติทิเบต ก็ได้สามัคคีกับ รัฐของชนชาติทมิฬโจฬะ เพิ่มความเข้มแข็งขึ้นมาก สามารถทำสงครามขยายดินแดนออกไปเรื่อยๆ จนกลายเป็นราชอาณาจักรพม่า ที่เข้มแข็งในเวลาต่อมา

(๕) สมัย สหราชอาณาจักรสามโพธิ์ กรุงสานโพธิ์(ไชยา)

          เกิดขึ้นหลังจากที่ มหาจักรพรรดิพ่อคุณอรรณพ ทำสงครามชนะ มหาจักรพรรดิพ่อศรีพาลบุตร และ ได้ทำการรวบรวมดินแดนสุวรรณภูมิ และ ดินแดนเกษียรสมุทร ที่เคยแตกแยกให้รวมตัวเป็นปึกแผ่นอีกครั้งหนึ่ง อีกทั้งได้มีการอภิเษกสมรสระหว่างกษัตริย์ราชวงศ์เชิงภูเขา กับ กษัตริย์ราชวงศ์ศรีลังกา จึงเกิดรัฐทางพุทธศาสนา ขึ้นมาใหม่สามรัฐใหญ่ เรียกว่า สหราชอาณาจักรสามโพธิ์ มีราชธานีอยู่ที่ กรุงสานโพธิ์(ไชยา) ประกอบด้วย สหราชอาณาจักรเสียม กรุงสานโพธิ์(ไชยา) ทำหน้าที่ปกครองดินแดนสุวรรณภูมิ สหราช อาณาจักรโพธิกลิงค์บัง กรุงโพธิกลิงค์บัง(ปาเล็มบัง) ทำหน้าที่ปกครองดินแดนเกษียรสมุทร และ สหราช อาณาจักรศรีลังกา ทำหน้าที่ปกครองดินแดนเกาะศรีลังกา

          ต่อมาในรัชสมัย มหาจักรพรรดิพ่อศรีจุฬา ขึ้นครองราชย์สมบัติ ข้าศึกได้เข้ายึดครองราชอาณาจักรละโว้ และประกาศแยกตัวไม่ขึ้นต่อ สหราชอาณาจักรเสียม เป็นที่มาให้ มหาจักรพรรดิพ่อศรีจุฬา ได้ส่งกองทัพเข้าปราบปรามยึดครองราชอาณาจักรละโว้ กลับคืนมาเป็นผลสำเร็จ พร้อมกับได้เปลี่ยนชื่อ สหราชอาณาจักรเสียม ผู้ปกครองดินแดนสุวรรณภูมิเป็น สหราชอาณาจักรเสียม-ละโว้ซึ่งประเทศจีนเรียกเทียน เป็น เสียม-หลอฮู และต่อมาชาวจีนนิยมเรียกสั้นๆ ว่า เสียม-หลอ ตั้งแต่ปี พ.ศ.๑๕๐๔ เป็นต้นมา

          สหราชอาณาจักรสามโพธิ์ กรุงสานโพธิ์ มีมหาจักรพรรดิ ปกครองที่กรุงสานโพธิ์(ไชยา) สืบทอด กันมาถึงปี พ.ศ.๑๗๕๘ ก็ถูกกองทัพมุสลิม ของ เจงกิสข่าน ร่วมกับ กองทัพของพระเจ้าชัยวรมันที่-๗ ทำ สงครามเข้ายึดครองกรุงสานโพธิ์(ไชยา) พร้อมกับได้ทำการเผาพระราชวังหลวง บริเวณภูเขาสุวรรณคีรี (ภูเขาน้ำร้อน) เหลือแต่เศษซากอิฐโบราณเท่านั้น ราชอาณาจักรละโว้ ก็เสียเอกราชให้กับพระเจ้าชัยวรมันที่- ๗ ในช่วงเวลาดังกล่าวเช่นเดียวกัน หลังจากนั้นไม่นาน สหราชอาณาจักรสามโพธิ์ กรุงสานโพธิ์ ก็ล่มสลาย เมืองสานโพธิ์ ก็ถูกเปลี่ยนชื่อเป็น เมืองศรีโพธิ์(ไชยา) อีกครั้งหนึ่ง

(๖) สมัย สหราชอาณาจักรเสียม-หลอ

           เป็นสมัยที่เหลือเฉพาะดินแดนสุวรรณภูมิ เป็นสมัยที่เกิดการสับเปลี่ยนที่ตั้งราชธานี ไม่ตั้งอยู่ประจำที่ เนื่องจากผลของสงคราม โดยราชธานี จะเปลี่ยนไปมา ระหว่าง กรุงศรีโพธิ์(ไชยา), กรุงสุโขทัย, กรุงศรีอยุธยา, กรุงละโว้, กรุงสุพรรณบุรี และ กรุงคันธุลี สหราชอาณาจักรเสียม-หลอ เริ่มเกิดขึ้นตั้งแต่ปี พ.ศ. ๑๗๗๘ เป็นต้นมา โดยที่พระยามาฆะชวากะ พยายามฟื้นกรุงศรีโพธิ์ขึ้นมาเป็นราชธานี อีกครั้งหนึ่ง พระองค์ขึ้นครองราชย์ได้เพียง ๑ ปี ก็ไปสวรรคตในสงครามที่เกาะศรีลังกา

          ต่อมา พระยาร่วง ซึ่งเป็นพี่น้องต่างมารดา เป็นผู้สืบทอดราชย์สมบัติต่อมา มีมหาจักรพรรดิ อีก หลายพระองค์ ขึ้นครองราชย์สมบัติ โดยมีราชธานีเปลี่ยนแปลงไป เนื่องจากสภาวะของสงครามที่ข้าศึก พยายามยึดครองดินแดนสุวรรณภูมิ ต่อมา สหราชอาณาจักรเสียม-หลอ ได้ล่มสลายลงในปี พ.ศ.๑๙๕๕ โดย ที่เจ้านครอินทร์ ทรยศต่อชนชาติไทย ด้วยการนำกองทัพมุสลิม ของ นายพลเจิ้งหัว เข้ายึดครองกรุงศรีโพธิ์ (ไชยา)เป็นผลสำเร็จ และได้นำมหาจักรพรรดิพระองค์สุดท้ายคือ สมเด็จเจ้าพระยาสุรินทรารักษ์ ไปสำเร็จ โทษที่ กรุงนานกิง ประเทศจีน เมื่อปี พ.ศ.๑๙๕๕*"๑

          หลังจาก สหราชอาณาจักรเสียม-หลอ ล่มสลายลงเมื่อปี พ.ศ.๑๙๕๕ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กลายเป็นราชอาณาจักรเล็กๆ ในดินแดนสุวรรณภูมิ ราชอาณาจักรของชนชาติไทย อื่นๆ ที่ตั้งอยู่ในดินแดนสุวรรณภูมิ ได้ประกาศแยกตัวออกไปปกครองอิสระ บางราชอาณาจักร และบางแว่นแคว้น ก็ถูกข้าศึกชนชาติอื่นๆ เข้าครอบครอง มีดินแดนลดลงไปเรื่อยๆ

(๗) สมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงศรีอยุธยา

          เกิดขึ้นตั้งแต่ปี พ.ศ.๑๙๕๕ เมื่อเจ้านครอินทร์ ขึ้นครองราชย์สมบัติ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงศรีอยุธยา ก็สั่งรื้อกำแพงเมืองศรีโพธิ์(ไชยา) ไปใช้ที่กรุงศรีอยุธยา สั่งยกเลิกระบบการปกครองแบบ สหราชอาณาจักร สั่งเลิกสภาโพธิ สั่งเลิกกษัตริย์ที่เคยปกครอง ราชอาณาจักรเสียม ดินแดนภาคใต้มาตั้งแต่สมัยโบราณ ใช้ระบบแต่งตั้งเจ้าเมือง เข้ามาปกครองเมืองต่างๆ ในดินแดนภาคใต้แทนที่ ประชาชนชาวศรีโพธิ์ (ไชยา) ก็ถูกกวาดต้อนไปอาศัยที่บางพลัด เมืองธนบุรี ประชาชนชาวกรุงศรีโพธิ์ ที่ต้องอพยพไปอยู่ที่บางพลัด ไม่พอใจกษัตริย์กรุงศรีอยุธยา ในเวลาต่อมา ได้เขียนคำกลอนสาปแช่ง กษัตริย์ราชวงศ์เจ้านครอินทร์ ไปติดไว้ที่กำแพงเมืองกรุงศรีอยุธยา เป็นคำกลอนสาปแช่งที่บอกเล่าสืบทอดต่อๆ กันมา จนถึงปัจจุบัน ใน สมัยนี้ดินแดนสยามปักษ์ใต้จะมีศูนย์กลางการปกครองอยู่ที่เมืองนครศรีธรรมราช

          ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงศรีอยุธยา ตั้งแต่สมัยเจ้านครอินทร์ เป็นต้นมา จึงเต็มไปด้วยขุนนาง อำมาตย์ชั่ว ที่ฉ้อราษฎร์บังหลวง ทุกๆ ครั้งที่มีการเปลี่ยนแปลงรัชกาล ก็เต็มไปด้วยการแย่งชิงราชย์สมบัติ ระหว่างกันตามคำสาปแช่ง ของ สมเด็จเจ้าพระยาสุรินทรารักษ์ และชาวศรีโพธิ์(ไชยา) มีการทำตอแหล เพื่อ ใส่ความซึ่งกันและกัน ทำให้ประชาชนแตกแยกออกเป็นฝักเป็นฝ่าย ขุนนางอำมาตย์ ก็แตกแยกออกเป็นสองฝ่าย คือ ฝ่ายขุนนางอำมาตย์ชั่ว และฝ่ายขุนนางอำมาตย์รักชาติ ขาดความสามัคคี ต่อเนื่องมาจนถึงสมัยพระเจ้าเอกทัศน์ ซึ่งพระยาจักรีสิน เชื่อว่าต้องเสียเอกราชของ ราชอาณาจักรละโว้อีกครั้งหนึ่ง อย่างแน่นอน

 

สมเด็จพระเจ้าตากสิน ฯ วางยุทธศาสตร์ทำสงครามกอบกู้เอกราช

         พระยาจักรีสิน ต้องคิดอย่างหนักในการวางยุทธศาสตร์ ยุทธวิธี ในการทำสงครามกอบกู้ดินแดนสุวรรณภูมิ กลับคืนจากกองทัพพม่า แนวคิดในการกำหนดยุทธศาสตร์ ยุทธวิธี นั้น พระยาจักรีสิน ได้รับมาจากการสั่งสอนของ พระอาจารย์เจ้าอาวาดวัดศรีราชัน คือแนวคิดทางพระพุทธศาสนา ให้สืบค้นหาต้นเหตุ แห่งปัญหาที่เป็นจริง และให้วางแผนแก้ไขที่ต้นเหตุของปัญหา

          ดังนั้นการวางยุทธศาสตร์ ยุทธวิธี ในการทำสงครามกอบกู้เอกราชให้สำเร็จ ในอนาคตนั้น ต้อง เริ่มต้นจากความเป็นจริง ต้องหาสัจจะจากความเป็นจริง เพื่อนำมากำหนด แนวทาง นโยบาย ยุทธศาสตร์ ยุทธวิธี แผนงานและจังหวะก้าวในการปฏิบัติ จึงจะบรรลุความสำเร็จได้ ความเป็นจริงดังกล่าวคือ ความเข้าใจต่อประวัติศาสตร์ของชนชาติไทย จากอดีตมาจนถึงปัจจุบัน อย่างแท้จริง จึงจะสามารถนำมากำหนด ยุทธศาสตร์ ยุทธวิธี ในการวางแผนทำสงครามกอบกู้เอกราช ราชอาณาจักรละโว้ กลับคืนให้สำเร็จ

          พระยาจักรีสิน เป็นผู้ที่เข้าใจประวัติศาสตร์ของชนชาติไทยที่สร้างรัฐต่างๆ ขึ้นมาปกครองดินแดนสุวรรณภูมิ อย่างลึกซึ้ง พระยาจักรีสิน เรียนรู้ประวัติศาสตร์ของชนชาติไทยในดินแดนสุวรรณภูมิก็เพื่อ นำไปกำหนดแนวทางนโยบาย ยุทธศาสตร์ ยุทธวิธี และจังหวะก้าวในการทำสงครามกอบกู้เอกราช และพบความเป็นจริงว่า ราชอาณาจักรเสียม-หลอ นั้นแท้จริงประกอบด้วยสองราชอาณาจักร คือ ราชอาณาจักรเสียม และ ราชอาณาจักรละโว้

          ราชอาณาจักรเสียม คือดินแดนภาคใต้ทั้งสองฟากฝั่งชายทะเล ตั้งแต่เมืองเพชรบุรี มะริด ตะนาวสี ลงไปถึง ช่องแคบมะละกา ราชอาณาจักรเสียม ไม่เคยมีประวัติการเสียเอกราช มีเพียงข้าศึกบุกเข้ามา ปล้นสะดม แล้วเผาทำลายเมือง ในระยะเวลาสั้นๆ ก็ต้องถอยทัพกลับออกไป ราชอาณาจักรเสียม ได้เสีย ดินแดนปลายแหลมมาลายู ครั้งใหญ่ เมื่อมหาอาณาจักรจีน ต้องการเข้ามามีอิทธิพลเหนือดินแดนช่องแคบ มะละกา มหาอาณาจักรจีน ได้สมคบกับ ชนชาติทมิฬโจฬะ นับถือศาสนาอิสลาม ในดินแดนเกาะสุมาตรา สมคบกับอาณาจักรมัชฌปาหิ เกาะชวา และสมคบกับเจ้านครอินทร์ ส่งกองทัพเรือใหญ่ของนายพลเจิ้งหัว เข้ามาทำการโค่นล้มอำนาจของ มหาจักรพรรดิสมเด็จเจ้าพระยาสุรินทรารักษ์ ทำให้ดินแดนสุวรรณภูมิปลายแหลมมาลายู ของ ราชอาณาจักรเสียม ค่อยๆ ถูกข้าศึกยึดครองไป ศาสนาอิสลาม ก็เข้ามาแทนที่ศาสนาพุทธ พระยาจักรีสิน พิจารณาเห็นว่า สถานการณ์ในขณะนั้น ดินแดนราชอาณาจักรเสียม มิได้เสียหายจาก ข้าศึกพม่า ดังนั้นจึงควรจะเร่งฟื้นฟูระบบกษัตริย์ ของราชอาณาจักรเสียม ขึ้นมาใหม่ แล้วใช้เป็นฐานที่มั่นใน การทำสงครามยึดครอง ราชอาณาจักรละโว้ กลับคืนเช่นในอดีต

          ส่วนราชอาณาจักรละโว้นั้นเคยเสียเอกราชให้แก่ข้าศึกนับครั้งไม่ถ้วนและทุกครั้งที่เสียเอกราช กองทัพจากราชอาณาจักรเสียม เป็นผู้นำกองทัพไปขับไล่ข้าศึกออกไปทุกครั้ง การเสียเอกราชของ ราชอาณาจักรละโว้ ในประวัติศาสตร์ ล้วนเกิดจากการแย่งชิงอำนาจระหว่างกัน แล้วนำข้าศึกมาครอบครอง เพื่อทำลายฝ่ายตรงกันข้าม และให้ตนเองขึ้นมามีอำนาจแทนที่ จึงมักจะมีขุนนางอำมาตย์ชั่ว ทรยศต่อชาติ ตนเองทุกครั้ง ดังนั้นในรัชสมัยพระเจ้าเอกทัศน์ นั้น พระยาจักรีสิน พิจารณาเห็นว่า กองทัพพม่าคงสามารถ ยึดครอง และสามารถปล้นทรัพย์สินไปครอบครองในเวลาไม่นาน และพม่าจะนำเชื้อสายราชวงศ์ และ กลุ่มขุนนางอำมาตย์ชั่ว ที่ทรยศต่อชนชาติไทย ขึ้นรักษาดินแดนไทยให้กับพม่า ครอบครองอย่างแน่นอน

          พระยาจักรีสิน ได้ประชุมร่วมกับ พระอาจารย์เจ้าอาวาดวัดศรีราชัน ตาผ้าขาวพราหมณ์ไชยเวท พวกราชวงศ์ และขุนนางอำมาตย์ ฝ่ายรักชาติภายใน อุโบสถของวัคศรีราชันเพื่อร่วมกันกำหนดแนวทาง นโยบาย ยุทธศาสตร์ ยุทธวิธี และจังหวะก้าว ในการทำสงครามกอบกู้เอกราช อาณาจักรละโว้ กลับคืนในอนาคต สรุปว่า ต้องให้พระยาจักรีสิน ขึ้นครองราชย์เป็นกษัตริย์ ของ ราชอาณาจักรเสียม เพื่อเร่งฟื้นฟู ราชอาณาจักรเสียม ให้เข้มแข็ง โดยใช้เมืองคันธุลี เป็นราชธานี แล้วค่อยยกกองทัพเรือไปปราบปราม เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์และ เจ้าฟ้าแขกพร้อมกับขุนนางอำมาตย์ชั่ว ที่ทรยศต่อประเทศชาติหลังจากนั้น จึงจะทำสงครามขับไล่กองทัพพม่า ออกจากดินแดนราชอาณาจักรละโว้ อีกครั้งหนึ่ง แล้วจึงทำพิธีมหาไชยาบรม ราชาภิเษก อีกครั้งหนึ่ง เพื่อขึ้นครองราชย์สมบัติเป็นกษัตริย์ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ โดยมีเป้าหมายที่จะรื้อฟื้นระบบการปกครองแบบ สหราชอาณาจักร ขึ้นมาอีกครั้งหนึ่ง เพื่อปลดปล่อยคำสาปแช่ง ของ มหาจักรพรรดิสมเด็จเจ้าพระยาสุรินทรารักษ์ และ ชาวศรีโพธิ์ มิให้ให้เกิดขึ้นจริงในอนาคต

 

เกิดเหตุอัศจรรย์ ก่อนที่ พระยาจักรีสิน ขึ้นครองราชย์สมบัติ

          หลังจากที่แม่ทัพพระยาจักรีสิน ได้รับพระราชสาสน์ลับ ของ ภิกษุพระเจ้าอุทุมพร แล้ว พระยาจักรีสิน ได้เดินทางไปหารือกับหม่อมนกเอี้ยง หม่อมอั๋น และขุนนางชั้นผู้ใหญ่ที่มาร่วมกันสร้างกองทัพเรือลับ ภายในอุโบสถ์ วัดดอนชาย อีกครั้งหนึ่ง ความเห็นทั้งหมดเป็นเอกภาพที่ต้องการให้ แม่ทัพพระยาจักรีสิน ทำ พิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก ขึ้นครองราชย์สมบัติเป็นกษัตริย์ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี

          ได้เกิดเหตุอัศจรรย์อย่างหนึ่งขึ้นมาในคืนวันที่พระยาจักรีสิน ตัดสินใจยอมเป็นกษัตริย์ ของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี คือเหตุการณ์ของคืนวันที่ ๒๔ กันยายน พ.ศ.๒๓๐๙ เวลาประมาณ ๓ ทุ่ม ได้ เกิดจันทรคราส ขึ้นที่เมืองท่าชนะ มองเห็นที่วัดดอนชาย พร้อมๆ กับได้ยินเสียงวิญญาณเทวดา ผีป่า ผีบ้าน ส่งเสียงร้องบรรเลงเพลงมหาฤกษ์ได้ยินกันทั่วหน้านกกาก็บินออกจากรังส่งเสียงร้องกันเจื้อยแจ้ว ตาผ้าขาวพราหมณ์ไชยเวท ได้จับยามสามตา แล้วเสนอให้ แม่ทัพพระยาจักรีสิน ทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก ขึ้นเป็นกษัตริย์ปกครอง ราชอาณาจักรเสียม ในอีก ๗ วันข้างหน้า คือวันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ.๒๓๐๙

          เมื่อราหูคลายดวงจันทร์ ตาผ้าขาวพราหมณ์ไชยเวช ได้เสนอให้ พระยาจักรีสิน เกาะสลักป้ายหิน รูปราหูอมจันทร์ ไว้ที่ปากทางเข้าวัดดอนชาย เพื่อเป็นอนุสรณ์ถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในคืนวันนั้น ป้ายดังกล่าว ยังคงปรากฏสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน พวกขุนนาง ทหาร และไพร่พลของแม่ทัพพระยาจักรีสิน ได้เชิญแม่ทัพพระยาจักรีสิน ขึ้นแห่แหน แสดงความยินดีที่ยอมรับตำแหน่งกษัตริย์ แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี จึงเป็นที่มาของการทำพิธีบรมราชาภิเษกครั้งที่-๑ ของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ.๒๓๐๙ ก่อนที่กรุงศรีอยุธยา จะถูกกองทัพพม่า ตีเมืองแตก

 

พระยาจักรีสิน ขึ้นครองราชย์สมบัติเป็นกษัตริย์ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี

          เรื่องราวการขึ้นครองราชย์สมบัติ ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ครั้งแรกนั้น มีการปกปิด และมีการปรุงแต่งเนื้อหาใหม่ขึ้นมาในภายหลังซึ่งไม่สอดคล้องกับข้อเท็จจริง พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตเลขาฯ(หน้าที่ ๑๕๔) ได้ปรุงแต่งเรื่องนี้ว่า

         "...เมื่อเดินทัพมาทางริมชายทะเล ถึงตำบลหินโขง และนำเก่า แขวงเมืองระยอง หยุดทัพพักแรมแห่งละคืนตามระยะทางมา พระยากำแพงเพชร(สิน) จึงปรึกษากับนายทหาร และรี้พลทั้งปวงว่า กรุงเทพมหานคร คงจะเสียแก่พม่าเป็นแท้ ตัวเราคิดจะซ่องสุมประชาราษฎรในแขวงหัวเมืองตะวันออกทั้งปวงให้ได้มากแล้ว จะยกกลับไปกู้กรุงให้คงคืนเป็นราชธานีดั่งเก่า แล้วจักรทำนุบำรุง สมณพราหมณาประชาราษฎรซึ่งอนาถา หาที่พักบ่มิได้ ให้ร่มเย็นเป็นสุขานุสุข และจะยอยกพระบวร พระพุทธศาสนาให้โชตนาการไพบูลย์ขึ้นเหมือนอย่างแต่ก่อน เราจะตั้งตัวเป็นเจ้าขึ้น ให้คนทั้งหลายนับถือ ยำเกรงจงมาก การจะก่อกู้แผ่นดินจึงจะสำเร็จโดยง่าย ท่านทั้งหลายจะเห็นประการใด นายทหารและไพร่พล ทั้งปวงก็เห็นชอบด้วยพร้อมกัน จึงยกพระยากำแพงเพชร(สิน) ขึ้นเป็นเจ้าเรียกว่า เจ้าตาก ตามนามเดิม..."

          เรื่องการขึ้นครองราชย์สมบัติ ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ครั้งแรกนั้น คือเรื่องราวของตำนานการ เกิดราหูอมจันทร์ หรือ จันทรคราส จนเป็นที่มาของการทำพิธีบรมราชาภิเษก ของสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ครั้งแรก มิได้เป็นไปตามที่มีการปรุงแต่งขึ้น เรื่องจันทรคราส นี้เป็นเหตุการณ์ที่น่าสนใจว่าเกิดขึ้นจริง หรือไม่ และน่าจะตรวจสอบหลักฐานทางดาราศาสตร์ฟิสิกส์ได้เพื่อตรวจหาวันเวลาการทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก เพื่อการขึ้นครองราชย์สมบัติเป็นกษัตริย์ ของ พระยาจักรีสิน ที่แน่ชัด

          ผู้เขียนได้พยายามตรวจสอบหลักฐานดังกล่าว เพราะสงสัยว่า ได้มีการเกิดจันทร์คราส ที่สามารถ มองเห็นได้ในท้องที่ อ.ท่าชนะ จ.สุราษฎร์ธานี จริงหรือไม่ เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดขึ้นในปี พ.ศ.๒๓๐๙ จริง หรือไม่ และได้พบหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ ว่า ได้เกิด จันทร์คราส ขึ้นจริง โดยสามารถมองเห็นได้ใน ท้องที่ อ.ท่าชนะ จ.สุราษฎร์ธานี เมื่อเวลา ๒๑.๐๕ น. ของวันที่ ๒๔ กันยายน พ.ศ.๒๓๐๙ แสดงว่าหลังจาก นั้น ๗ วัน ก็มีการทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก ขึ้นเป็นกษัตริย์ครังแรก ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ นั้น เกิดขึ้นจริง เมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ.๒๓๐๙ ณ ยอดภูเขาสุวรรณคีรี (ภูเขาน้ำร้อน) อย่างแน่นอน

          หลักฐานทางดาราศาสตร์ฟิสิกส์ทำให้เราทราบว่า เหตุการณ์ที่ พระยาจักรีสิน ได้เรียกประชุมไพร่พล ณ ลานวัด วัดดอนชาย หลังจากเดินทางออกจากภายในอุโบสถ วัดดอนชาย นั้น คือเหตุการณ์ของคืน วันที่ ๒๔ กันยายน พ.ศ.๒๓๐๙ และพระยาไชยาบุญชู ได้นำพระราชสาสน์ลับ ของ ภิกษุพระเจ้าอุทุมพร มา มอบให้กับแม่ทัพพระยาจักรีสิน นั้น เกิดขึ้นจริงเมื่อวันที่ ๒๓ กันยายน พ.ศ.๒๓๐๙ หลังจากวันที่ ๒๔ กันยายน พ.ศ.๒๓๐๙ ไปอีก ๖ วันเป็นการเตรียมการเพื่อจัดทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก ณ ยอดภูเขา สุวรรณคีรี (ภูเขานำร้อน)*"๒ ท้องที่ อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี ในปัจจุบัน ดังนั้นวันขึ้นครองราชย์สมบัติของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ครั้งแรกที่มีพระนามว่า สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร นั้น ก็คือ วันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๓๐๙ นั่นเอง

          พระยาจักรีสิน ใช้เวลาเตรียมการ ๖ วัน จนกระทั่งวันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ.๒๓๐๙ ตาผ้าขาวพราหมณ์ไชยเวช และขุนนางเก่าที่มีประสบการณ์ในการร่วมทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก มาก่อน ได้ร่วมกันทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก เชื้อสายราชวงศ์กรุงศรีอยุธยา คือ แม่ทัพพระยาจักรีสิน ณ ยอดภูเขาสุวรรณคีรี (ภูเขาน้ำร้อน) ประกาศเป็นกษัตริย์ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี มีพระนามย่อว่า สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร*"๓ และมีพระนามเต็มว่า "พระศรีสรรเพชร สมเด็จพระบรมธรรมิกราชาธิราชรามาธิบดี บรมจักรพรรดิศร บวรราชาธิบดินทร์ หริหรินทร์ธาดาธิบดี ศรีสุวิบูลย์ คุณรุจิตร ฤทธิราเมศวร บรมธรรมิกราชเดโชชัย พรหม เทพาดิเทพ ตรีฎวนาธิเบศร์ โลกเชษฐวิสุทธิ์ มกุฎประเทศคตา มหาพุทธังกูล บรมนาถบพิตร พระพุทธเจ้า อยู่หัว ณ กรุงเทพมหานคร บวรทวาราวดี ศรีอยุธยา มหาดิลกภพนพรัฐ ราชธานีบุรีรมย์อุดม พระราชนิเวศ มหาสถาน"

 

          ภาพที่ ๒๐ ภาพถ่ายภูเขาสุวรรณคีรี(ภูเขาน้ำร้อน)บริเวณยอดภูเขา เป็นสถานที่เคยใช้ทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก มาอย่างยาวนานในอดีต และ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ได้ใช้ยอดภูเขาสุวรรณคีรี เป็นสถานที่ ทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก เป็นกษัตริย์ปกครองราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี มีพระนามว่า สมเด็จพระ เจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ภาพนี้ถ่ายจากท้องนา ทางทิศตะวันตก ของ ภูเขาสุวรรณคีรี

          หลังจากการทำพิธีบรมราชาภิเษกเสร็จสิ้นแล้ว สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้ทรงช้างพระที่นั่งแห่แหนจากภูเขาสุวรรณคีรี เมืองไชยา แห่แหนไปยังพลับพลาที่ว่าราชการบริเวณวัดศรีราชัน ณ บ้านดอนธูป เมืองคันธุลี ประชาชนนิยมเรียกพระนามของพระองค์ว่า "พระเจ้าตากสิน" หรือ "เจ้าตากสิน" หรือ "เจ้าตาก" ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา

          ที่ตั้งพลับพลาที่ว่าราชการของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ หรือ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) หลังจากการทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก ตั้งอยู่ที่บริเวณทิศตะวันตก ของ วัดศรีราชัน ประชาชนผู้สูงอายุ ในท้องที่ดังกล่าวเล่าว่า พลับพลา ดังกล่าวในสมัยรัชกาลที่-๕ ศาลาดังกล่าว ยังไม่พุพัง มีการซ่อมแซมให้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ใช้เป็นสถานีโทรเลข ที่พระองค์เสด็จไปเพื่อทดลองโทรเลข ระหว่าง กรุงเทพมหานครฯ กับภาคใต้ ณ พลับพลาดังกล่าวอีกครั้งหนึ่งด้วยส่วนวังเจ้าตากและดอนเจ้าตาก ตั้งอยู่ทางทิศใต้ ของ วัดศรีราชัน(วัดสั่งประดิษฐ์ หรือ วัดสังข์ประดิษฐ์)

 

ภาพที่-๒๑ แผนที่แสดงที่ตั้ง พลับพลาที่ว่าราชการ รวมทั้ง พระราชวัง ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร (สิน) บริเวณวัดศรีราชัน

 

ขุนนางอำมาตย์ ฝ่ายรักชาติที่สำคัญ ร่วมทำสงครามกู้ชาติ

          การขึ้นครองราชย์สมบัติราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เมื่อ วันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ.๒๓๐๙ โดยใช้เมืองคันธุลี เป็นที่ตั้ง เมืองราชธานี อย่างลับๆ นั้น มีเรื่องเล่าสืบทอดต่อๆ กันมาว่าในการขึ้นครองราชย์สมบัติครั้งนั้น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้โปรดเกล้าแต่งตั้ง ขุนนางอำมาตย์ที่สำคัญเพื่อทำราชการของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลีเพื่อร่วมกันทำสงครามกู้ชาติในเวลา ต่อมา สามารถแบ่งออกเป็นสองสมัย ดังต่อไปนี้

          สมัยแรก เรียกว่า สมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เป็นช่วงเวลาที่ พระยาจักรีสิน ขึ้นครองราชย์ สมบัติเป็นกษัตริย์ปกครองราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี มีพระนามว่า สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เป็น ช่วงเวลาประมาณ ๑ ปีเศษ เป็นช่วงเวลาของการสร้างกองทัพ และช่วงเวลาการส่งกองทัพเข้าทำสงครามยึด ครองดินแดน ราชอาณาจักรละโว้ กลับคืนเป็นผลสำเร็จ

 

 

ภาพที่-๒๒ ภาพถ่ายเงินพดด้วงที่ ผลิตขึ้นใช้สมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เงินพดด้วงรุ่นนี้ มีรูปจักร และรูปกรี (สามง่าม) สันนิษฐานว่าผลิตขึ้นใช้เมื่อ พระยาจักรีสิน ขึ้นครองราชย์สมบัติเป็น พระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เพื่อสื่อ ความหมายว่า สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เคยดำรงตำแหน่งเป็นพระยาจักรี มาก่อน เงินพดด้วงรุ่นนี้ พบกันมากใน ท้องที่คันธุลี พบมากบริเวณวัดศรีราชัน ดอนเจ้าตาก วังเจ้าตาก บ้านใหญ่ บ้านหน้าสวน และอีกหลายท้องที่ใน อ.ท่า ชนะ และ อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี ใน ปัจจุบัน

          สมัยที่สองเรียกว่า สมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี เป็นช่วงเวลาที่ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ขึ้นครองราชย์สมบัติเป็นกษัตริย์ปกครอง ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี มีพระนามว่า สมเด็จพระรามาธิบดีที่-๔ เป็นช่วงเวลาประมาณ ๑๔ ปีเศษ เป็นช่วงเวลาที่ต้องต่อสู้กับ ขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายเจ้าฟ้าจุ้ย และการรุกรานของกองทัพพม่า และการรวบรวมดินแดนราชอาณาจักรบริวาร ของชนชาติไทย เข้าด้วยกัน ให้รวมกันเป็นปึกแผ่น

          การทำสงครามกู้ชาติ ราชอาณาจักรละโว้ กรุงศรีอยุธยา ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ทั้งสองสมัย ได้เกิดขุนนางอำมาตย์ ในสายตระกูลต่างๆ ที่ได้มาร่วมทำสงครามกู้ชาติ และเกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญ ขึ้นมาในดินแดนสุวรรณภูมิ ซึ่งจะต้องนำมาสร้างความเข้าใจ เพื่อทำความเข้าใจการทำสงครามกู้ชาติ ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ต่อไป

 

ขุนนางอำมาตย์ ที่สำคัญ สายราชสกุล สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน)

 

 ภาพที่-๒๓ เป็นภาพวาด สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) โดยจิตกรไทย เป็นจินตนาการ เมื่อขึ้น ครองราชย์สมบัติปกครอง ราชอาณาจักรเสียม กรงคันธุลี

 

          ขุนนางอำมาตย์รักชาติ สายราชสกุล สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) มีดังต่อไปนี้  

          หม่อมนกเอี้ยง เป็นพระราชมารดาของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ โปรดเกล้าให้เป็น กรมหลวงเทพามาศประทับอยู่ที่วัดดอนชายอยู่ร่วมกับหม่อมอั๋นทำหน้าที่ ฝึกช่างทอผ้าและร่วมกันควบคุมการผลิต เสบียงอาหาร ทำการถนอมอาหาร เพื่อจัดส่งให้กับกองทัพกู้ชาติ

          นายประหยัด เป็นพระอนุชาของ สมเด็จพระเจ้าตากสิน ประชาชนนิยมเรียกชื่อว่า เจ้าหยัด เคยรับ ราชการเป็นมหาดเล็กที่กรุงศรีอยุธยา เคยเป็น พระยานครสวรรค์ เมื่อเกิดสงครามกับพม่า เมืองนครสวรรค์ ถูกกองทัพพม่ายึดครอง จึงหลบหนีมาตั้งรกรากอยู่ที่ บ้านหน้าสวน หมู่บ้านดอนธูป เมืองคันธุลี ได้เปลี่ยน ชื่อใหม่ว่าอนุรักษ์ได้เป็นครูฝึกวิชาทหารอยู่ที่ดอนเจ้าตากทำให้ประชาชนนิยมเรียกชื่อว่า ครู ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) โปรดเกล้าให้เป็น สมุหนายก ต่อมาเป็น รักษาการ พระยาจักรี(ครู) และต่อมามีตำแหน่งเป็น เจ้าพระยาอนุรักษ์ภูธร(ครู) ปกครองเมืองนครสวรรค์ ของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี

          ต่อมาในสมัย ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้รับโปรดเกล้าเป็น กรมหมื่นสมเด็จเจ้าพระยาอนุรักษ์ภูธร ตำแหน่ง สมุหนายก ในขณะที่มีการเกิดการรัฐประหาร คือกบฏพระยาสรรค์ เมื่อปี พ.ศ. ๒๓๒๔ บุคคลผู้นี้เป็นผู้นำไพร่พลไปช่วยกันลักลอบขุดอุโมงค์เข้าไปช่วยเหลือสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ออกมาจากคุกที่คุมขังที่วัดบางยี่เรือ จนสามารถหลบหนีออกมาได้สำเร็จ เชื้อสายตระกูลนี้ในปัจจุบัน คือ สกุล ชัยดิษฐ์อดุล นาคเปลี่ยว ใจเย็น คงนคร เป็นต้น เจ้าพระยาอนุรักษ์ภูธร มีบุตรที่สำคัญสองคน ดังนี้

          นายบุญมี เป็นบุตรของ พระยาอนุรักษ์ภูธร(ครู)กับ ธิดาเมืองละโว้ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ยังอยู่ในวัยเด็ก ฝึกทหารอยู่กับบิดา จนกระทั่งสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น พระเจ้าหลานเธอกรมขุนอนุรักษ์ราชสงคราม (บุญมี) ผู้ปกครองเมืองเพชรบุรี ต่อมาได้รับ โปรดเกล้าให้เป็นกษัตริย์ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เมื่อเกิดการรัฐประหาร เกิดการเปลี่ยนราชวงศ์ ถูก ประหารชีวิต ลูกหลานได้หลบหนีไปตั้งรกรากอยู่ที่เมืองเพชรบุรี เมืองกำเนิดนพคุณ (บางสะพาน) และ บริเวณบ้านหน้าสวน ต.คันธุลี อ.ท่าชนะ จ.สุราษฎร์ธานี ในปัจจุบัน

          นายบุญจันทร์ เป็นบุตรของ พระยาอนุรักษ์ภูธร(ครู) กับ ธิดาเมืองละโว้ ในสมัยราชอาณาจักร เสียม กรุงคันธุลี ยังอยู่ในวัยเด็ก ฝึกทหารอยู่กับบิดาที่ดอนเจ้าตาก จนกระทั่งในสมัย ราชอาณาจักรเสียม- หลอ กรุงธนบุรี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น พระเจ้าหลานเธอกรมขุนรามภูเบศร์ (บุญจันทร์) เมื่อเกิดการ รัฐประหาร ได้เดินทางกลับมาอาศัยอยู่ที่ บ้านบ่อโว้ ตั้งอยู่ระหว่าง วัดดอนชาย กับ ชายทะเลหาดเจ้าสำเร็จ อ. ท่าชนะ จ.สุราษฎร์ธานี ในปัจจุบัน

          หม่อมประยงค์ เป็นพระขนิษฐา ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้สมรสกับ หลวงอินทร์รักษา(บุญรอด) ซึ่งเป็นบุตรชายคนหนึ่งของ เจ้าพระยาจักรีมุกดา สมัยพระเจ้าบรมโกศ เคยได้รับการโปรด เกล้าจากพระเจ้าบรมโกศ ให้เป็นปลัดเมืองไชยา จึงถูกเรียกชื่อว่า หลวงอินทร์รักษารองเมือง ต่อมาได้เป็น พระยาไชยาบุญรอด และได้เลื่อนตำแหน่งเป็น พระยาตะกั่วป่า และเป็น พระยาราชบังสันบุญรอด เป็นได้ไม่นานก็ถูกปลดออกจากตำแหน่ง จึงได้มาร่วมสร้างกองทัพเรือลับกับแม่ทัพพระยาจักรีสิน ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี หม่อมประยงค์ทำหน้าที่ฝึกช่างทอผ้าและร่วมผลิตเสบียงอาหาร เพื่อจัดส่ง ให้กับกองทัพกู้ชาติ มีบุตรที่สำคัญกับ นายบุญรอด ๒ ท่าน คือ พระเจ้าหลานเธอเจ้านราสุริยวงศ์ และ พระเจ้าหลานเธอสุรินทร์สงคราม

          นายบุญรอด สามีของ หม่อมประยงค์ในสมัยกรุงศรีอยุธยาเคยเป็นปลัดเมืองไชยา พระยาไชยา พระยาราชบังสัน ในช่วงเวลาสั้นๆ ต่อมาในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี พระยาราชบังสันบุญรอด นอกราชการ ได้รับความไว้วางใจจาก สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) มาก จึงได้รับการโปรดเกล้าแต่งตั้ง ให้เป็น เจ้าพระยาอินทร์วงศา ดำรงตำแหน่งสูง เป็น พระยากลาโหม

          ในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น เจ้าพระยาอินทร์วงสา ผู้ดูแล เมืองต่างๆ ตามชายฝั่งทะเลตะวันตก เมื่อเกิดการรัฐประหาร เจ้าพระยาอินทร์วงสาบุญรอด ได้ทราบข่าวลือ ว่าสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ถูกปลงพระชนม์ และถูกเรียกกลับกรุงธนบุรี จึงหลบหนีไปอยู่ที่เมืองถลาง แล้ว ปลิดชีวิตตนเอง ในเวลาต่อมา สายราชวงศ์เจ้าพระยาอินทร์วงศา มีบุตรชายกับหม่อมประยงค์ที่สำคัญ ๒ ท่านซึ่งได้กลายเป็นพระเจ้าหลานเธอของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช คือ

          พระเจ้าหลานเธอเจ้านราสุริยะวงศ์ ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เป็นทหารในกองทัพหลวง และในสมัย ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็นกษัตริย์ผู้ปกครอง แคว้น นครศรีธรรมราช เมื่อปี พ.ศ.๒๓๑๓

          พระเจ้าหลานเธอกรมขุนสุรินทร์สงคราม เป็นผู้ปกครองเมืองชายทะเลฝั่งตะวันตก คือ เมือง ตะกั่วป่า ผู้เป็นสหายคนสนิทของ เจ้าชายไข่แดง พระราชโอรสพระองค์ใหญ่ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ กับ ท่านหญิงวาโลม ผู้ปกครองเมืองถลาง ที่ได้นำกองทหารออกสู้รบกับกองทัพพม่า ที่เมืองมะริด และ เมืองตะนาวสี เมื่อปี พ.ศ.๒๓๑๗ ถูกกองทัพพม่าลอบซุ่มโจมตี แล้วหายสาบสูญไปทั้งสองคนในสงคราม

          พระยาอนุวงศ์ราชา เป็นพี่น้องต่างมารดา ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เป็นพ่อค้าผู้สืบ ทอดมรดกโรงสีลมที่ทุ่งสีลม แขวงเมืองบางกอก เมืองธนบุรี หลังจากที่บิดาของสมเด็จพระเจ้าตากสิน ได้ ถูกพระเจ้าเอกทัศน์ สั่งประหารชีวิต พระยาอนุวงศ์ราชาจึงได้หลบหนีกองทัพพม่ามาอยู่ในกองพันทหารม้า พระยาตากสิน มาร่วมสร้างกองทัพเรือลับที่เมืองห้วยยอดด้วย รับผิดชอบในการสร้างโรงงานหลอมเหล็ก และโรงงานตีเหล็ก เพื่อผลิตปืนลูกซอง ต่อมาในสมัย ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับโปรดเกล้าให้ เป็น พระยาอนุวงศ์ราชา รับผิดชอบทำเหมืองแร่ทองคำ ทั้งที่เมืองคันธุลี และ เมืองกำเนิดนพคุณ

           พระยาพิชัยราชา(เดช) เป็นพี่น้องต่างมารดา ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เดิมชื่อ ฤทธิ์เดชหรือ เดชหลังจากที่บิดาของสมเด็จพระเจ้าตากสิน ได้ถูกพระเจ้าเอกทัศน์สั่งประหารชีวิตนายฤทธิเดช ได้หลบหนีกองทัพพม่า มาร่วมสร้างกองทัพเรือลับที่เมืองคันธุลี รับผิดชอบในการผลิต ลูกปีนลูกซอง ต่อมา ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น ขุนฤทธิเดช

         ในสมัยกรุงธนบุรี ขุนฤทธิ์เดช ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น พระยาพิชัยราชา(เดช) ปกครองเมืองสวรรค์โลก เป็นผู้ที่ชอบกล่าวโจมตีสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ว่า เป็นต้นเหตุให้บิดา-มารดา ของตนเองถูกประหารชีวิต ต่อมาในปลายสมัยกรุงธนบุรี ได้สู่ขอ พระราชธิดาพระองค์หนึ่ง ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ไปเป็นภรรยาเป็นเหตุให้สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ทรงกริ้วมากจึงปลดออกจากตำแหน่งเป็นเพียงขุนฤทธิเดชให้ ไปอยู่ที่เมืองคันธุลี และในปลายรัชกาล ขุนฤทธิ์เดช ได้ขอพระสนม ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เป็น ภรรยา อีกครั้งหนึ่ง เป็นเหตุให้ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ สั่งประหารชีวิต เพราะขอเป็นลูกเขย เมื่อทำการเผาศพ จึงรับสั่งให้นำอัฐิ ไปเก็บรักษาไว้ที่โรงงานผลิตปีนลูกซอง หนองน้ำผุด บ้านร้อยเรือน เมืองคันธุลี

          ท่านหญิงวาโลม เป็นภรรยา คนแรก ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เป็นธิดา ของ เจ้าชายอาหรับ กับ เจ้าหญิงจีน นับถือศาสนาอิสลาม ต่อมาเปลี่ยนมานับถือพระพุทธศาสนา ในขณะที่สร้างกองทัพกู้ชาติ ที่ เมืองคันธุลีนั้น ได้ไปประทับอยู่ที่พระราชวังเจ้าตากทางทิศใต้ ของวัดศรีราชันในสมัยกรุงธนบุรี ได้ร่วมอยู่ในคณะราชทูต ของ หยางจิ้งจุง ด้วย มีพระราชโอรสและ พระราชธิดา ๖ พระองค์ กับ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ คือ เจ้าชายไข่แดง เจ้าหญิงโกมล เจ้าหญิงบุปผา เจ้าชายเมฆิน เจ้าหญิงสุมาลี และ เจ้าชายสิงหรา ใน สมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี เมื่อมีการรัฐประหาร ได้หลบหนีมาอาศัยที่เมืองบางสะพานใหญ่ และได้ไปใช้ชีวิตบันปลายที่ มณฑลกวางตุ้ง ประเทศจีน มีสายราชวงศ์ที่สำคัญที่มีบทบาทต่อมา ดังนี้

         เจ้าชายไข่แดง เป็นพระราชโอรสองค์ใหญ่ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ กับ ท่านหญิงวาโลม ใน สมัยราชอาณาจักรเสียมกรุงคันธุลียังอยู่ในวัยเด็ก ฝึกทหารอยู่กับพระยาอินทร์รักษา(บุญรอด)ที่เมืองไชยา จนกระทั่งในสมัย ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้รับโปรดเกล้าให้ไปช่วยราชการ เจ้าพระยาอินทร์รักษา ที่เมืองตะกั่วป่า ต่อมาได้รับโปรดเกล้าให้เป็น พระยาถลาง จนกระทั่งปี พ.ศ.๒๓๑๗ พม่าได้ส่ง กองทัพมายึดครองเมืองมะริด และ เมืองตะนาวสี พระยาถลาง(เจ้าชายไข่แดง) ได้นำกองทัพออกไปทำ สงครามขับไล่กองทัพพม่า ให้ออกไปจากเมืองทั้งสอง แต่พระยาถลาง(ไข่แดง) ถูกลอบซุ่มโจมตี หายไปใน สงคราม ลูกหลานได้ปกครองเมืองถลาง สืบทอดต่อมา คือสายตระกูล ณ ถลาง ในปัจจุบัน นั่นเอง

          เจ้าฟ้าหญิงโกมล เป็นพระราชธิดาพระองค์ใหญ่ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ กับ ท่านหญิงวาโลม ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงโกมล จนกระทั่งในสมัย ราชอาณาจักรเสียม-หลอกรุงธนบุรีได้รับโปรดเกล้าให้อภิเษกสมรสกับพระยาละโว้ผู้ปกครองเมืองละโว้ ในขณะที่ทรงพระครรภ์ ได้ออกไปช่วยสามีรบกับกองทัพพม่าเสียชีวิต ทั้งครอบครัว

         เจ้าฟ้าหญิงบุปผา เป็นพระราชธิดา องค์ที่สอง ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ กับ ท่านหญิงวาโลม ถูกเลี้ยงดูโดยหม่อมนกเอี้ยง มาตั้งแต่วัยเด็ก จึงสนิทสนมกับหม่อมนกเอี้ยง มาก ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงบุปผา

         ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงบุปผา เป็นผู้ดูแลหม่อมนกเอี้ยง จนสิ้นพระชนม์ ต่อมาได้รับโปรดเกล้าให้อภิเษกสมรส กับ พระยาจักรีทองด้วง เป็นเหตุให้ พระยาจักรีทองด้วง ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น สมเด็จเจ้าฟ้ากษัตริย์ศึก มีพระราชธิดา ๒ พระองค์ คือ สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงชมนาท (หญิงใหญ่) และ สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงชมนก(หญิงเล็ก)

         ต่อมาเมื่อเกิดวิกฤติการแย่งชิงราชสมบัติระหว่าง น้องชาย กับ ลูกชาย จึงเป็นที่มาให้สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงบุปผาต้องนำราชธิดาทั้งสองพระองค์ หลบลี้หนีภัย การแย่งชิงราชสมบัติระหว่างกัน เสด็จไปประทับอยู่ที่เมืองท่าชนะ สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงบุปผา เปลี่ยนพระนาม ใหม่เป็น นอบ สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงชมนาท เปลี่ยนพระนามใหม่ เป็น เครือ และ สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงชมนก เปลี่ยนพระนามใหม่เป็น เฟือ สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงบุปผา สิ้นพระชนม์ที่บ้านทุ่งนาเล เมืองท่าชนะ ด้วยโรค ภูมิแพ้ มีผู้สืบทอดสายตระกูลต่อมาคือตระถูล ถาวรเศรษฐ สุทธิสุวรรณ แย้มเนตร และ ภูมิไชยา เป็นต้น

           เจ้าชายเมฆินทร์ เป็นพระราชโอรส องค์ที่สอง ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ กับ ท่านหญิงวาโลม มี ข้อมูลเกี่ยวกับเจ้าชายองค์นี้ว่า ไปสืบข่าวที่ราชอาณาจักรลาว ถูกจับได้ และถูกประหารชีวิต

           เจ้าหญิงสุมาลี เป็นพระราชธิดา องค์ที่สาม ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ กับ ท่านหญิงวาโลม ต่อมาได้ไปอภิเษกสมรสกับเจ้าชายคนหนึ่ง ของ ราชอาณาจักรศรีลังกา

          เจ้าชายสิงหรา เป็นพระราชโอรส องค์สุดน้อง ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ กับ ท่านหญิงวาโลม เมื่อเกิดการรัฐประหาร เจ้าชายสิงหรา ยังบวชเป็นสามเณร อยู่ที่วัดแห่งหนึ่ง จึงมีผู้นำหลบหนีไปฝากเป็น บุตรบุญธรรม ของ พ่อค้าเรือสำเภาจีน ที่ปากแม่น้ำท่าจีน เมืองสมุทรสาคร

           หม่อมสอน เป็นธิดาของ พระยาชุมพร(มั่น) ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้นำบุตรธิดา มาอาศัยอยู่ที่เมืองชุมพร เป็นผู้จัดหาเสบียงอาหารส่งให้กับกองทัพผู้หนึ่ง ต่อมาในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ถูกขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายกบฏเจ้าฟ้าจุ้ย สร้างข่าวโจมตีสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ว่า เป็นลูกเจ๊ก มีภรรยาเป็นลูกจีนแขก จึงไม่เหมาะสมที่จะขึ้นมาเป็นกษัตริย์ จึงเป็นที่มาให้ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ โปรดเกล้าแต่งตั้งให้ หม่อมสอน เป็น อัครมเหสี ส่วนพระยาชุมพร(มั่น) นั้นมี ลูกหลานท่านหนึ่งไปสมรสกับ หมื่นหาร ซึ่งเป็นพระราชโอรสลับของสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ กับ ธิดาของ เจ้าเมืองสงขลา มีผู้สืบสายตระกูลต่อมาคือ สายตระกูลศรียาภัย ในปัจจุบันนั่นเอง ส่วนหม่อมสอน มีพระราชโอรส ๔ พระองค์ คือ เจ้าชายจุ้ย เจ้าชายธำรง เจ้าชายน้อย และ เจ้าชายบัว

          เจ้าฟ้าชายจุ้ย เป็นพระราชโอรส พระองค์ใหญ่ ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ กับ หม่อมสอน ใน สมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น เจ้าฟ้าอินทร์พิทักษ์เป็นเจ้าเมืองละโว้ ต่อมามีเรื่องที่ประชาชนทำฎีกา ร้องเรียนมามาก จึงเรียกกลับมารับราชการที่กรุงธนบุรี เป็น สมเด็จเจ้าฟ้า กรมขุนอินทร์พิทักษ์เป็นทหารรักษาพระองค์ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ค่อนข้างเกเร สมเด็จพระเจ้าตาก สินฯ จึงถอดยศมาครั้งหนึ่ง ต่อมาถูกประหารชีวิตในสมัยราชวงศ์จักรี

         เจ้าฟ้าชายธำรง เป็นพระราชโอรส พระองค์ที่-๒ ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ กับ หม่อมสอน ใน สมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ ไม่มีข้อมูลว่าได้รับโปรดเกล้าให้ดำรงตำแหน่งใด

          เจ้าฟ้าชายน้อย เป็นพระราชโอรส พระองค์ที่-๓ ของ สมพระเจ้าตากสินฯ กับ หม่อมสอน ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม-หลอ ไม่มีข้อมูลว่าได้รับโปรดเกล้าให้ดำรงตำแหน่งใด

          เจ้าฟ้าชายบัว เป็นพระราชโอรส พระองค์ที่-๔ ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ กับ หม่อมสอน ใน สมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น พระยาราชบุรี ปกครองเมืองราชบุรี ภายหลังการก่อ การรัฐประหาร ในสมัยราชวงศ์จักรี เมื่อเกิดสงครามเก้าทัพ ถูกนายบุญนาค ใส่ความ ได้หลบหนีออกทาง ทะเล เรือสำเภา ล่มกลางทะเล เสียชีวิตทั้งครอบครัว

 

ขุนนาง สายหม่อมอั๋น และ พระยาจักรีตาล ร่วมสร้างกองทัพ ที่เมืองท่าชนะ

          หม่อมอั๋น หรือ กรมหลวงเทพินทรสุดา คือน้องสาวของหม่อมนกเอี้ยง จึงมีความผูกพันธ์กับ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ มาโดยตลอด สามีของหม่อมอั๋น คือ พระยาจักรีตาล สืบทอดสายสกุลมาจากขุนนางชั้นผู้ใหญ่ในกรุงศรีอยุธยาเดิม มีสายสัมพันธ์ทางเครือญาติกับสายสกุลของ พระยาราชบุรี(ทองด้วง) ด้วย สามีหม่อมอั๋น มีตำแหน่งสุดท้ายเป็น พระยาจักรี(ตาล) ได้เพียงไม่กี่วันก็ถึงแก่อนิจกรรมในสงครามกับกองทัพพม่า มีบุตรธิดากับหม่อมอั๋นถึง ๙ คน บุตรหลานของหม่อมอั๋น จึงได้รับความไว้วางใจจากพระยาจักรีสิน เป็นอย่างมากที่ร่วมสร้างกองทัพกู้ชาติ และได้กลายเป็นขุนนางที่สำคัญทั้งในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี และในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี สายตระกูลหม่อมอั๋น ที่สำคัญมีดังต่อไปนี้

          หม่อมอั๋น ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับโปรดเกล้าเป็น กรมหลวงเทพินทรสุดา ประทับอยู่ที่วัดดอนชาย กับ หม่อมนกเอี้ยง ทำหน้าที่ ฝึกช่างทอผ้า และร่วมกันผลิตเสบียงอาหาร ทำการถนอมอาหาร เพื่อจัดส่งให้กับกองทัพกู้ชาติ

          พระยาจักรีตาล เป็นสามีของ หม่อมอั๋น ได้ถึงแก่อนิจกรรมไปแล้วตั้งแต่ปลายปี พ.ศ.๒๓๐๘ จาก การรบที่วัดป่าแก้ว เนื่องจากถูกกองทัพพม่าโยนหม้อกระสุนดินดำเข้าใส่เรือรบ ระเบิดเรือรบ จนเสียชีวิต

          นายรุ่ง บุตรคนโต ของ พระยาจักรีตาล กับ หม่อมอั๋น เคยเป็น ปลัดเมืองเพชรบุรี เป็น พระยาเพชรบุรี(รุ่ง) ต่อมาเมื่อกองทัพพม่าเข้ายึดครองเมืองเพชรบุรี เมื่อปลายปี พ.ศ.๒๓๐๘ ท่านเห็นว่าไม่มีทางสู้กองทัพพม่าได้ จึงนำไพร่พลพร้อมน้องชายชื่อ นายบุญมา หนีออกไปช่วยกันสร้างกองทัพเรือลับอยู่ที่ เมืองคันธุลี แล้วปล่อยข่าวว่าเสียชีวิตแล้ว พระเจ้าเอกทัศน์ จึงโปรดเกล้าแต่งตั้งให้"นายเรือง" น้องชายเป็นพระยาเพชรบุรี แทนที่ ต่อมา สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) โปรดเกล้าให้เป็น พระยายมราช(รุ่ง)

           นายเรือง เป็น บุตรคนรอง ของ พระยาจักรีตาล กับ หม่อมอั๋น เคยเป็น ปลัดเมืองเพชรบุรี พระยาเพชรบุรี(เรือง) ได้เสียชีวิตจากการทำสงครามกับพม่า ที่กรุงศรีอยุธยา ณ สมรภูมิ วัดป่าแก้ว พ.ศ.๒๓๐๙

          นายบุญชัย เคยเป็น หลวงพิชัยราชา(บุญชัย) และ พระยาพิชัยราชา สมัยกรุงศรีอยุธยา ได้มาร่วม สร้างกองทัพ และเคยเป็นทหารในกองพันทหารม้าพระยาตาก เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชรสิน ขึ้น ครองราชย์สมบัติ ได้รับโปรดเกล้าแต่งตั้งให้เป็น เจ้าพระยาพิชัยราชา (บุญชัย) ครองเมืองสวรรค์โลก

          นายบุญมา ได้เคยมาร่วมสร้างกองทัพ และเคยเป็นทหารในกองพันทหารม้าพระยาตาก เมื่อสมเด็จ พระเจ้าศรีสรรเพชรสิน ขึ้นครองราชย์สมบัติ ได้รับโปรดเกล้าแต่งตั้งให้เป็น พระยาเพชรบุรี(บุญมา) โดยมี นายบุญมาก น้องชาย เป็นปลัดเมือง ต่อมาในสมัยกรุงธนบุรี ได้เสียชีวิตในสงครามปราบปราม เมือง นครศรีธรรมราช เมื่อปี พ.ศ.๒๓๑๑

          นายบุญมาก ได้เคยมาร่วมสร้างกองทัพ และเป็นทหารในกองพันทหารม้าพระยาตากสิน เมื่อ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชรสิน ขึ้นครองราชย์สมบัติ ได้รับโปรดเกล้าแต่งตั้งให้เป็น พระยามะริด ปกครอง เมืองมะริด ต่อมาเมื่อ พระยาเพชรบุรี(บุญมา) เสียชีวิต ในสงคราม นายบุญมาก จึงได้รับโปรดเกล้าให้เป็น พระยาเพชรบุรี(บุญมาก) และได้เสียชีวิตในสงครามรักษาเมืองมะริด พร้อมกับเจ้าชายไข่แดง ในเวลาต่อมา

          นายบุญเจริญ ได้มาร่วมสร้างกองทัพ และเป็นทหารในกองพันทหารม้าพระยาตากสิน เมื่อสมเด็จ พระเจ้าศรีสรรเพชรสินฯ ขึ้นครองราชย์สมบัติ ได้รับโปรดเกล้าแต่งตั้งให้เป็น พระยาตะนาวสี ปกครอง เมืองตะนาวสี ต่อมาในปี พ.ศ.๒๓๑๗ พม่าส่งกองทัพเข้ายึดครองเมืองมะริด และ เมืองตะนาวสี สำเร็จ พระยาตะนาวสี(บุญเจริญ) ได้หลบหนีมารับราชการที่ เมืองเพชรบุรี และได้รับโปรดเกล้าให้เป็นพระยาเพชรบุรี (บุญเจริญ) ต่อเนื่องจากนายบุญมาก ในเวลาต่อมา

          หม่อมแอ๋ว สมรสกับ นายเฉินเหลียง(นายเหลียง แซ่เฉิน) เคยเป็นกัปตันเรือสำเภาค้าขายของ พระเจ้ากรุงจีน เคยได้อุปถัมภ์ค้ำจุน สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ มาตั้งแต่มีพระชนมายุ ๓ พรรษา ต่อมาได้ขอลาออกจากการมีอาชีพกัปตันเรือสำเภาค้าขายจีน ซึ่งเป็นขุนนางของพระเจ้ากรุงจีน และได้มารับราชการที่ กรุงศรีอยุธยาในกรมท่า เรียกกันว่า หลวงพิพิธวาที เป็นบุตรเขย ของ หม่อมอั๋น เพราะได้สมรสกับธิดาคน หนึ่งของหม่อมอั๋นที่มีชื่อว่า "แอ๋ว" มีบุตรธิดาหลายคน ต่อมาได้เป็นเจ้าเมืองพุทไธมาศ

          เมื่อกองทัพพม่ายกทัพมายึดครอง ราชอาณาจักรละโว้ กรุงศรีอยุธยา หลวงพิพิธได้เป็นทหารร่วมรบ อยู่ในกองพันทหารม้าพระยาตากสิน จนกระทั่งได้ยกกองทัพออกจากค่ายวัดพิชัยมาด้วยกัน แต่ต้องไปทำ หน้าที่ค้าขาย และสร้างกองทัพ อยู่ที่เมืองพุทไธมาศ(เมืองตาแก้ว เดิม) เพื่อจัดหาทุนส่งให้กับ แม่ทัพพระยาจักรีสิน เพื่อใช้ในการสร้างกองทัพที่เมืองคันธุลี อีกด้วย ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับโปรด เกล้าให้เป็น เจ้าพระยาโกษาธิบดี(เฉินเหลียง)

          ในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น เจ้าพระยาราชาเศรษฐี (เฉินเหลียง) ผู้ปกครองเมืองบันทายมาศ (เมืองออกแก้ว หรือเมืองฮาเตียน ในปัจจุบัน) นั่นเอง ชีวิตบั้นปลาย เมื่อเกิดการรัฐประหาร ได้กลับมาอยู่ที่ปากนำท่ากระจาย เมืองท่าชนะ ด้วยเหตุผลทางการเมือง จนถึงแก่อนิจกรรม

          หม่อมเอียง , หม่อมอิง สมรสกับ นายหยางจิ้งจุง หรือ นายจิ้งจุง แซ่หยาง เคยเป็นรองกัปตัน เรือสำเภาค้าขายของพระเจ้ากรุงจีน เคยอุปถัมภ์ค้ำจุน สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ มาตั้งแต่มีพระชนมายุ ๓ พรรษา ต่อมาได้ออกจากราชการของจีน มารับราชการเป็น เจ้าเมืองเบตุง เรียกชื่อว่า หลวงพิชัย เป็นบุตรเขย ของ หม่อมอั๋น อีกคนหนึ่ง เพราะได้สมรสกับธิดาสองท่านของหม่อมอั๋น ท่านแรกมีชื่อว่า เอียง มีบุตรธิดา หลายคนแต่มีคนหนึ่งซึ่งไม่ทราบนามได้ไปสมรสกับ "หยังหวู่" หรือ "เฮาเยี่ยง" ซึ่งได้มาเป็นผู้ปกครองเมือง สงขลา ในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรงธนบรี คือต้นตระกูล ณ สงขลา ในปัจจุบัน ต่อมา ท่านเอียงเสียชีวิตเมือปี พ.ศ.๒๓๐๙ หม่อมอัน จึงมอบธิดาอีกท่านหนึ่ง มีชื่อว่า หม่อมอิง ไปเป็นภรรยา มีบุตรธิดา ๔ ท่าน คือ บุญรอด(ญ) หยางยี่ หยางฮุ่งเชี่ยน และ หยางซา ซึ่งมีเรื่องราวเกี่ยวโยงมาถึงสมัยราชวงศ์จักรี

 

ภาพที่-๒๔ ภาพวาดของท่านหญิงวาโลม มเหสีพระองค์แรก ของ สมเด็จพระเจ้าตากสิน (ภาพซ้ายมือ) และ เจ้าพระยาพิไชยไอยสวรรค์ (หยางจิ้งจุง) ซึ่งฮ่องเต้เฉียนหลง ให้จิตกรจีน วาดขึ้นในขณะที่ หยางจิ้งจุง(ภาพขวามือ) เป็น หัวหน้าคณะราชทูต เดินทางไปสร้าง ความสัมพันธ์ทางการทูต กับประเทศจีน

 

          หลวงพิชัย(หยางจิ้งจุง) เป็นผู้มีความเชี่ยวชาญในการสร้างเรือสำเภา จึงได้รับการ มอบหมายให้เป็นผู้สร้างอู่ต่อเรือสำเภาที่เมือง คันธุลี มาโดยตลอด และได้เปลี่ยนชื่อใหม่เป็น ชื่อ "โกมุด" ฝึกทหารอยู่ที่ "ดอนโกมุด" ใน สมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับโปรดเกล้าให้มีตำแหน่งเป็น พระยาพิชัยไอยสวรรค์ (หยางจิ้งจุง) เป็นผู้สร้างอู่ต่อเรือสำเภาลับที่เมืองโกลี- โกลก(สุไหงโกลก) ได้นำกองทัพเรือ เข้าตีกองทัพพม่าที่ค่ายโพธิ์สามต้น สำเร็จ

          ต่อมาในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็นหัวหน้าคณะราชทูต เดินทางไปสร้างความสัมพันธ์ทางการทูตกับประเทศจีน หลายครั้ง และต่อมาได้เป็น เจ้าพระยาโกษาธิบดี (หยางจิ้งจุง) รับผิดชอบ กรมคลัง สายตระกูลดังกล่าว ยังคงตั้งรกรากอยู่ในท้องที่ จ.สุราษฎร์ธานี เป็น จำนวนมาก ส่วนใหญ่ คือสายตระกูล ถาวรเศรษฐ สุทธิสุวรรณ ใหม่ซ้อน สร้างสาม แซ่ยิค พรหมทุ่งค้อ จันทร์ดำ จันทร์ประดิษฐ์ เทพประดิษฐ์ พิทักษ์ธรรม พันธุวานิช นาคเปลี่ยว บัวทอง สำเภา ฯลฯ เป็นต้น

          เจ้าพระยาโกษาธิบดี(หยางจิงจุง) มีน้องชาย คนหนึ่งชื่อ หลวงพรหมเสนา หรือ พระยาพิพัฒน์โกษา ต่อมาได้เป็นราชทูตแทนที่ คือ พระยาสุนทรไมตรี ด้วย และถูกฆ่าตายเมื่อมีการก่อการรัฐประหาร บุตรชาย ของ พระยาสุนทรไมตรี คนหนึ่งชื่อ ขุนฤกษ์ หรือ ขุนท่องสื่อ ได้เป็นเจ้าพระยาไกรโกษา ในราชวงศ์จักรี

          สายสกุลหม่อมอั๋น ภรรยาของ พระยาจักรีตาล เป็นสายตระกูลที่สำคัญมากที่เข้ามามีบทบาทตั้งแต่ สมัยกรุงศรีอยุธยา มาถึงสมัยธนบุรี เนื่องจาก พระยาจักรีตาล เป็นบุตรของ เจ้าพระยาอภัยราชา(บุญรอด) ซึ่ง มีน้องชายเป็นขุนนางสำคัญอีก ๒ คน คือ เจ้าพระยาราชสุภาวดี(บ้านประตูจีน) และ พระยาคลัง(บน) ทั้งสามคนเป็นบุตรของ สมุหนายก ประชาชนเรียกกันโดยทั่วไปว่า สายสกุลท่านสมุหนายก

          เจ้าพระยาราชสุภาวดี(บ้านประตูจีน) มีบุตรธิดาที่สำคัญ ๓ คน คือ เจ้าพระยาสุรบดินทร์ฤาไชย(บุญมี) พระยาศรีพิพัฒน์ นางดาวเรืองและ นางน้อยเป็นต้น โดยเฉพาะ นางดาวเรือง เคยมีสามีมาก่อนมีบุตร ๒ คน คือ พระยาสรรค์ ต่อมาสามีได้เสียชีวิต นางดาวเรือง ได้สามีใหม่ชื่อ นายทองดี(หลวงพินิจอักษร) มีบุตรธิดาที่สำคัญ ๕ คน คือ สา(ญ.) ขุนรามณรงค์ แก้ว(ญ.) คุ(ญ.) ทองด้วง บุญมา เป็นต้น

          พระยาศรีพิพัฒน์ เป็นบุตรชายคนหนึ่ง ของ เจ้าพระยาราชสุภาวดี (บ้านประตูจีน) และเป็นญาติ ลูกพี่ลูกน้อง กับ พระยาจักรี (ตาล) เคยร่วมอยู่ในกองพันทหารม้าพระยาตาก มาก่อน ต่อมาในสมัยกรุงธนบุรี ได้เป็นจางวาง กรมพระคลังสินค้า ต่อมาในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้ร่วมยก กองทัพไปปราบปราม เจ้านครศรีธรรมราช เมื่อปี พ.ศ.๒๓๑๑ และได้เสียชีวิตในสงคราม

          สายตระกูล ท่านสมุหนายก นี้ ได้เกิดขัดแย้งกันเองในภายหลัง จึงเป็นที่มาของการก่อรัฐประหาร ของพระยาสรรค์ โดยการวางแผนของพระยาสรวิชิต(หน) หรือ เจ้าพระยาคลัง(หน) ซึ่งเป็นบุตรของ พระยาคลัง(บน) โดยเฉพาะ พระยาคลัง(หน) เป็นผู้เชี่ยวชาญในการศึกษาวรรณคดีจีนเรื่องสามก๊ก เป็นที่มาของ การก่อการรัฐประหาร และเกิดการเปลี่ยนแปลงราชวงศ์ ในเวลาต่อมา

          พระยาสรวิชิต(หน) หรือ เจ้าพระยาคลัง (หน) มีศักดิ์เป็นอา ของบุตร-ธิดา หม่อมอั๋นด้วย และมีศักดิ์เป็นน้า ของพระยาราชบุรี (ทองด้วง) เนื่องจาก พระยาสรวิชิต (หน) เคยสนับสนุนเจ้าฟ้าจุ้ย จึงไม่ได้รับ ความไว้วางพระทัยจากสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ มากนัก เพราะในสมัยกรุงธนบุรี นั้น มีตำแหน่งเป็นเพียง "พระยา" เท่านั้น

          ก่อนการรัฐประหารโค่นล้มอำนาจสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ นั้น พระยาสรวิชิต(หน) ได้มอบธิดาคน หนึ่งให้กับ สมเด็จเจ้าฟ้ากษัตริย์ศึก และได้รับมอบหมายให้ไปถ่ายทอดวรรณคดีประวัติศาสตร์จีน เรื่องสามก๊ก ที่เมืองท่าชนะ จึงเป็นผู้ยุยงให้ สมเด็จเจ้าฟ้ากษัตริย์ศึก ก่อการรัฐประหาร การสร้างความเข้าใจถึงสายตระกูลดังกล่าวจะทำให้เข้าใจเหตุการณ์ในการสิ้นสุดของราชวงศ์กรุงธนบุรี ในสมัยต่อมาด้วย

 

ขุนนางอำมาตย์ จากสายสกุลเจ้าพระยาจักรีมุกดา ร่วมสร้างกองทัพที่ เมืองท่าชนะ

          ขุนนางอำมาตย์ สายสกุลเจ้าพระยาจักรีมุกดา ซึ่งเคยรับนายพ่วง ไปเป็นบุตรบุญธรรม และเปลี่ยนชื่อเป็น นายสิน ได้รับโปรดเกล้าจากสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชรสิน ให้เป็น ขุนนางสำคัญ ของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ในครั้งนั้นเป็นจำนวนมาก ขุนนางดังกล่าวแบ่งออกเป็น ๔ สาย ตามสาย ภรรยาสี่คนของ เจ้าพระยาจักรีมุกดา สายแรกคือภรรยาหลวง สายหม่อมดาว ขุนนางที่สำคัญได้แก่

(๑)    ขุนนางอำมาตย์ สายสกุลเจ้าพระยาจักรีมุกดา กับ ภรรยาคนที่-๑ หม่อมดาว

           นางบุญนอบ เป็นบุตรสาวคนโต ของ หม่อมดาว กับ เจ้าพระยาจักรีมุกดา ได้สมรสกับ พระยาจันทบูรณ์(บุญหลาน) ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี นางบุญนอบ และ พระยาจันทบูรณ์(บุญหลาน) ได้หันไปสนับสนุนขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายเจ้าฟ้าจุ้ย และพวก ซึ่งเป็นกบฏ เป็นที่มาให้ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชรสิน ต้องยกกองทัพจากราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เข้ายึดครองเมืองจันทร์บูรณ์ เพื่อ ทำลายอำนาจ ของ เจ้าฟ้าจุ้ย และพวก ผู้ยอมรับการเป็นประเทศเมืองขึ้น ของ ราชอาณาจักรพม่า

          นายบุญชู เป็นสหายรุ่นพี่ ของ พระยาจักรีสิน ในสมัยกรุงศรีอยุธยา เคยดำรงตำแหน่งเป็น มหาดเล็กหลวงศักดิ์นายเวร ปลัดเมืองไชยา พระยาไชยาบุญชู พระยาราชบังสันบุญชู พระยายมราชบุญชู และ พระยาจักรีบุญชู ตามลำดับ และถูกลดตำแหน่งเป็น พระยาไชยา เนื่องจากถูกร้องเรียน ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น พระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู

          ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น เจ้าพระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู ได้เสียชีวิตในปี พ.ศ.๒๓๑๗ มีบุตรธิดา ๔ คน คือ นายจุ้ย นายบุญยัง นายหวัง และ ชื่น(ญ) ล้วนเป็นขุนนางอำมาทที่สำคัญที่ได้ร่วมสร้างกองทัพกู้ชาติ ที่เมืองไชยา มาโดยตลอด

          นายบุญเมือง เป็นน้องชายของ พระยาจักรี(บุญชู) เคยเป็นปลัดเมืองไชยา พระยาไชยา พระยาบางละมุง ต่อมาในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น พระยาระยอง(บุญเมือง) เป็นการขยายอาณาเขตของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เข้าสู่ดินแดนฝั่งทะเลภาคตะวันออก

          นายจุ้ย เป็นบุตรชายคนโต ของ เจ้าพระยาจักรีศรีองค์รักษ์(บุญชู) กับ หม่อมสุณี ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับพระราชทานชื่อใหม่ว่าศรีราทิตย์ มีตำแหน่งเป็น ขุนหลวงสาครราชานนท์(จุ้ย) ต่อมาได้เป็นเจ้าเมืองไชยา ตำแหน่ง พระยาวิชิตภักดีศรีพิชัยสงคราม(จุ้ย) ปกครองเมืองไชยา

          ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น พระยาราชบังสัน(จุ้ย) และ พระยายมราช(จุ้ย) เมื่อมีการรัฐประหาร ถูกจับประหารชีวิต บุคคลผู้นี้นับถือศาสนาอิสลาม ผู้สืบสายสกุลที่สำคัญต่อมากับธิดาของพระยาสงขลา คือสายสกุล มานะจิตร ชลายนเดชะ เป็นต้น

          นายบุญยัง เป็นบุตรชายคนที่สอง ของ พระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู กับ หม่อมสุณี เคยเป็น มหาดเล็กที่กรุงศรีอยุธยาเรียกชื่อว่า หลวงลักษมาณา(บุญยัง) ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับ พระราชทานชื่อใหม่ว่า หงส์ราชคฤห์ เคยดำรงตำแหน่งเป็น พระยาวิสูตรสงครามรามภักดี(บุญยัง) ปกครอง เมืองท่าทอง ต่อมาได้เสียชีวิตในสงครามเก้าทัพ ผู้สืบสายตระกุลต่อมาที่สำคัญ คือ ตระกูล วิชัยดิษฐ์

          นายหวัง บุตรชายคนที่สาม ของ พระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู กับ หม่อมสุณี ในสมัยราชอาณาจักร เสียม กรุงคันธุลี นับถือศาสนาพุทธ ได้รับพระราชทานชื่อใหม่ว่า ศรีสุราษฎร์ มีตำแหน่งเป็น หลวงอินทราธิบดีสีหราชรองเมือง(หวัง) ตำแหน่งปลัดเมืองไชยา

          ต่อมาในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้เป็น พระยาวิชิตภักดีศรีพิชัยณรงค์(หวัง) เป็น พระยาราชบังสัน(หวัง) มีภรรยาหลายคน

          ในสมัยราชวงศ์จักรี พระยาราชบังสัน(หวัง) มีตำแหน่งเป็น พระยายมราช(หวัง) ผู้สืบสายตระกูลที่ สำคัญ เช่น ตระกูล ถึงแก้ว มีแก้ว ปิ่นแก้ว นาคเวียง รอดเกิด ชุมภูพล สาเมืองวิศรุตพิชญ์ เวชสุวรรณ แสงสุวรรณ เชิงสมอ ไทยปาน มาฆทาน ศิโรมาศกุล แสงเดช รองศรีแย้ม วิชิตเชื้อ และ ถาวรเศรษฐ เป็นต้น

          ด.ญ.ชื่น เป็นบุตรสาวคนเล็ก ของ พระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู กับ หม่อมสุณี สมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับพระราชทานชื่อใหม่ว่า สาระพี

          ในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้สมรสกับ พระยาจักรี(ทองด้วง) มีพระราชธิดาองค์หนึ่ง มีพระนามว่า เจ้าหญิงพะนอศรี ได้อพยพมาใช้ชีวิตบั้นปลายที่เมืองไชยา เจ้าหญิงพะนอศรี เป็นผู้นำ สมบัติของ หม่อมสาระพี ไปสร้างโรงเรียนขึ้นแห่งแรกในท้องที่ จ.สุราษฎร์ธานี คือ โรงเรียนสาระพีอุทิศ ตั้งอยู่ใน อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี ในปัจจุบัน นั่นเอง สายนี้ไม่มีผู้สืบสายตระกูล

           (๒)    ขุนนางอำมาตย์ สายสกุลเจ้าพระยาจักรีมุกดา กับ ภรรยาคนที่-๒

          นายรุก เป็นบุตรชายคนโต ของ เจ้าพระยาจักรีมุกดา กับ ภรรยาคนที่-๒ ในสมัยกรุงศรีอยุธยา เคยเป็น ปลัดเมืองไชยา พระยาไชยา(รุก) ต่อมาได้ตกเป็นเชลยศึกของพม่า และกลายเป็นผู้ทรยศต่อแผ่นดินสยาม ในขณะนั้น ต่อมาในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี พระยาไชยารุก นอกราชการ เป็นกบฏ ได้เข้า ร่วมกับ เจ้าฟ้าจุ้ย ต่อสู้กับ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) มาอย่างต่อเนื่อง

          ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี นายรุก เป็นผู้ติดต่อกับคนไทย เพื่อส่งข้อมูลให้กับพม่า นายรุก มีความสนิทสนม กับ นายบุนนาค และเจ้าฟ้าจุ้ย จึงเป็นศัตรู กับ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เมื่อเกิด สงครามเก้าทัพ สมัยราชวงศ์จักรี นายรุกนำกองทัพพม่าเข้ายึดครองเมืองต่างๆ ในภาคใต้และเสียชีวิตใน สงคราม ณ สมรภูมิ บริเวณแม่น้ำตาปี ใกล้สะพานพระจุลจอมเกล้าฯ ในปัจจุบัน

          นายบุญรอด(ดำ) เป็นบุตรชายคนรอง ของ เจ้าพระยาจักรีมุกดา กับ ภรรยาคนที่สอง สมัยกรุงศรีอยุธยา เคยเป็นพระยาระยอง(บุญรอด) เป็นผู้วางแผนจับกุม พระยาจักรีสิน เพื่อส่งให้กับพระเจ้าเอกทัศน์ แต่ พระยาจักรีสิน ก็ไม่ถือโทษ เสนอให้กลับเนื้อกลับตัว และถูกย้ายไปปกครองเมืองบางละมุง แทนที่

          นายเริ่ม หรือ นายเสม เป็นบุตรชายคนที่สาม ของ เจ้าพระยาจักรีมุกดา กับ ภรรยาคนที่สอง นายเริ่ม เป็นสามีของ พี่สาวพระยาราชบุรี(ทองด้วง) ที่ชื่อว่า นางสา ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี พระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) โปรดเกล้าแต่งตั้งให้เป็น พระยาอินทร์รักษา(เสม) เป็นผู้ปกครองเมืองตะกั่วป่า

         ต่อมาในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี พระยาอินทร์รักษา ได้มีตำแหน่งสูงขึ้นเรื่อยๆ

         นายหมวก เป็นบุตรชายคนสุดท้องของ เจ้าพระยาจักรีมุกดา กับ ภรรยาคนที่สอง เป็นน้องชายคน สุดท้องของ พระยาไชยารุก นอกราชการ ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้โปรดเกล้าให้เป็น พระยาอินทร์วิเศษ(หมวก) ปกครองเมืองท่าขนอน ปัจจุบันคือสายสกุล อินทร์วิเศษ และ มีขนอน เป็นต้น

           (๓) ขุนนางอำมาตย์ สายสกุลเจ้าพระยาจักรึมุกดา กับ ภรรยาคนที่สาม

          นายบุญรอด(ขาว) เป็นบุตรชายคนโต ของ เจ้าพระยาจักรีมุกดา กับ ภรรยาคนที่สาม ได้สมรสกับ นางประยงค์ น้องสาวของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับโปรดเกล้า ให้เป็น เจ้าพระยาอินทร์วงศา(บุญรอด) ตำแหน่ง พระยากลาโหม เป็นอีกบุคคลหนึ่งที่มีบทบาทสำคัญมาก ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ปัจจุบันคือสายตระกูล ณ ตะกั่วป่า

          นายบุญมา เป็นน้องชายของ นายบุญรอด(ขาว) ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี โปรดเกล้า ให้เป็น พระยาอินทร์รักษา(บุญมา) ตำแหน่งเจ้าเมืองตะกั่วป่า แล้วมีตำแหน่งสูงขึ้นเรื่อยๆ ผู้สืบสายตระกูล ในปัจจุบัน คือตระกูล อินทร์รักษา ฯลฯ

          นายบุญมี เป็นน้องชายอีกคนหนึ่งของ นายบุญรอด ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) โปรดเกล้าแต่งตั้งให้เป็น พระยาอินทร์อภัย ปกครองเมืองชายฝั่งทะเลตะวันตก ปัจจุบันคือสายตระกูล อินทร์อภัย

          นายบุญจันทร์ เป็นน้องชายอีกคนหนึ่งของ นายบุญรอด ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี พระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) โปรดเกล้าแต่งตั้งให้เป็น พระยาอินทร์อัครราช ปกครองเมืองชายฝั่งตะวันทะเลตก

          (๔) ขุนนางอำมาตย์ สายสกุลเจ้าพระยาจักรีมุกดา กับ ภรรยาคนที่-๔(นางบุญศรี)

          นายบุญนาค เป็นบุตรคนโต ของ เจ้าพระยาจักรีมุกดา กับ นางบุญศรี ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) มิได้โปรดเกล้าแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งอันใด เนื่องมาจาก เจ้าพระยาจักรีมุกดา ได้เสียชีวิตเมื่อปี พ.ศ.๒๓๐๗ ทำให้นางบุญศรี ไปได้ พระยาจ่าแสนยากร เป็นสามีใหม่ และอพยพไปอาศัยอยู่ที่กรุงศรีอยุธยา ไปเป็นขุนนางอำมาตย์ ของ เจ้าฟ้าจุ้ย สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงไม่ไว้วางพระทัย แต่เมื่อเจ้าฟ้าจุ้ย ถูกปราบปราม และสวรรคต ก็ได้ขอมารับราชการอยู่อย่างลับๆ กับ พระยาจักรีทองด้วง และเป็นผู้ร่วมก่อการรัฐประหาร ในเวลาต่อมา ปัจจุบันคือ สายตระกูล บุนนาค นั่นเอง

          (๕) ขุนนางอำมาตย์ สายสกุลญาติใกล้ชิด ของ เจ้าพระยาจักรีมุกดา

          นายขุน คางเหล็ก เป็นบุตรชายของ มหาทุมตะตา หรือ พระยาราชบังสัน(ตะตา) เป็นญาติ ลูกพี่ลูกน้องกับ พระยาไชยา(บุญชู) เคยอยู่ในกองพันทหารม้าพระยาตาก ตั้งแต่สมัยที่สมเด็จพระเจ้าตากสิน ฯ ดำรงตำแหน่งเป็น พระยาราชบังสัน(สิน) ปกครองเมืองธนบุรี ต่อมาได้ไปช่วยราชการบิดาที่เมืองพัทลุง เมื่อทราบข่าวว่า แม่ทัพพระยาจักรีสิน มาสร้างกองทัพลับที่ เมืองคันธุลี จึงได้มาร่วมงานกันอีกครั้งหนึ่ง ใน สมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ครั้งแรกสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชรสิน ได้แต่งตั้ง นายบุญจันทร์ เป็น พระยาพัทลุง ส่วนนายขุนคางเหล็ก ได้มาช่วยราชการที่กรุงคันธุลี แต่ต่อมานายบุญจันทร์ ถูกโยกย้ายไปว่า ราชการที่อื่น จึงโปรดเกล้าให้ นายขุน คางเหล็ก เป็น พระยาแก้วโกรพ ปกครอง เมืองพัทลุง ผู้สืบสาย ตระกูลในปัจจุบัน คือสายตระกูล ณ พัทลุง

 

ขุนนาง จากกองพันทหารม้าพระยาตากสิน ที่ร่วมสร้างกองทัพ ณ เมืองท่าชนะ

          กองพันทหารม้าพระยาตากสิน ก่อกำเนิดขึ้นมาจากหน่วยทหารม้าที่ทำหน้าที่ควบคุมกองคาราวาร เกวียนค้าขายระหว่างเมือง ของ พระยาตากสิน ที่ปลอมตัวเป็นพ่อค้าเกวียนเพื่อสืบหาข้อมูลขุนนางอำมาตย์ชั่ว ที่ฉ้อราษฎร์บังหลวง ต่อมาหน่วยทหารม้าพระยาตาก ค่อยๆพัฒนาเป็น กองพันทหารม้าที่เข้มแข็ง สามารถเคลื่อนที่ได้อย่างรวดเร็ว และรบด้วยอาวุธปืนที่ทันสมัย ในสมัยนั้น ประชาชนเรียกว่า กองพันทหารม้าพระยาตากสิน ต่อมา ทหารม้าหลายท่านได้มาร่วมกันสร้างกองทัพ เพื่อการเตรียมทำสงครามกอบกู้เอกราชและกลายเป็นขุนนางอำมาตย์ ที่สำคัญ กลายเป็นผู้ปกครองเมืองต่างๆ เป็นจำนวนมากในเวลาต่อมา ใน ที่นี้จะนำบุคคลบางส่วน มากล่าวไว้โดยสังเขป ดังนี้

          พระเชียงเงิน เป็นทหารในกองพันทหารม้าพระยาตากสิน มาตั้งแต่สมัยที่ พระยาตากสิน ปลอมตัวเป็นพ่อค้าเกวียน ได้มาร่วมสร้างกองทัพ ที่เมืองคันธุลี ต่อมาในสมัยราชอาณาจักรเสืยม กรุงคันธุลี สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี โปรดเกล้าให้ พระเชียงเงิน เป็นทหารอยู่ใน กองทัพหลวง และได้รับโปรดเกล้าให้เป็น พระเชียงเงินท้ายน้ำ

          ต่อมาในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี พระเชียงเงินท้ายน้ำ ได้รับโปรดเกล้าให้เป็น พระยาสุโขทัย ปกครองเมืองสุโขทัย

          หลวงพรหมเสนา เป็นน้องชายคนหนึ่งของ หลวงพิชัย (หยางจิ้งจุง) เป็นผู้ช่วยทำงานร่วมกับพระยาตากสิน มาโดยตลอด ในปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา มีตำแหน่งเป็น พระยาพิพัฒน์โกษา ว่าราชการในกรมคลัง ต่อมาในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี สมเด็จพระศรีสรรเพชร(สิน) โปรดเกล้าให้เป็น พระยาพิพัฒน์โกษา ทำหน้าที่ควบคุมท้องพระคลังหลวง และให้รับผิดชอบจัดหา รวบรวมเสบียงกรังส่งให้กับทหารแนวหน้า อีกด้วย

         ในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็นราชทูต ต่อจาก ราชทูตหยางจิ้งจุง เรียกชื่อว่า พระยาสุนทรไมตรี ต่อมาถูกขุนนางอีกกลุ่มหนึ่งวางแผนวางยาพิษ เสียชีวิตในประเทศจีน เมื่อปี พ.ศ.๒๓๒๔ ขณะเดินทางจากประเทศจีน กลับสู่ราชอาณาจักรเสียม-หลอ

          หลวงพรหมเสนามีบุตรชายที่สำคัญคนหนึ่งชื่อ ฤกษ์ ประชาชนมักจะเรียกชื่อว่าขุนฤกษ์ หรือ ขุนท่องสื่อ บุคคลผู้นี้ต่อมาในสมัยราชวงศ์จักรี ก็คือ เจ้าพระยาไกรโกษา(ฤกษ์) ในกรมพระราชวังบวรฯ(บุญมา) นั่นเอง เมื่อกรมพระราชวังบวรฯ สวรรคต เจ้าพระยาไกรโกษา(ฤกษ์) ได้อพยพครอบครัวมาอาศัยอยู่ใน ท้องที่ ต.วัง อ.ท่าชนะ จ.สุราษฎร์ธานี ในปัจจุบัน ผู้สืบสายสกุล คือตระกูล ชัยฤกษ์ พรหมหิตาทร และ ถาวรเศรษฐ เป็นต้น ส่วนใหญ่ตั้งรกรากอยู่ในท้องที่ ต.วัง อ.ท่าชนะ ในปัจจุบัน

         ขุนชำนาญไพรสณฑ์ เป็นชาวไชยาโดยกำเนิด เคยเป็นพระสหายของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ มา ตั้งแต่ทรงพระเยาว์ จึงได้รับมอบหมายให้เป็นผู้ทำการคล้องช้างมาขังไว้ที่คอกช้าง เมืองท่าชนะ และนำช้าง มาฝึกที่ ทุ่งหลักช้าง บริเวณทุ่งลานช้าง เมืองท่าชนะ ครั้งแรกเป็นผู้ควบคุมช้างเพื่อการนำไปชักลากไม้มา มอบให้ อู่ต่อเรือสำเภา เมื่อภารกิจ ดังกล่าวเสร็จสิ้น ก็ได้นำช้างไปฝึกที่ ทุ่งพระยาชนช้าง เพื่อนำช้างมาใช้ประโยชน์ในการทำสงคราม จนกระทั่งสามารถสร้างกองร้อยทหารช้าง ขึ้นมาสำเร็จ เคยนำกองร้อยทหาร ช้างเข้าบดขยี้กองทัพพม่าที่ วัดศรีราชัน และที่เมืองเพชรบุรี มาตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๓๐๗

          ต่อมาในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี มีหลักฐานว่าได้รับโปรดเกล้าแต่งตั้งให้เป็น สมุบัญชีช้างขวา ในกรมพระคชบาลซ้าย

          หลวงพิชัยอาสา เดิมมีชื่อว่า นายจ้อย หรือ นายทองดี มีความสามารถในการต่อยมวย มาก ต่อมา ได้มารู้จักกับพระยาตากสิน ในสมัยที่พระยาตากสิน ปลอมตัวเป็นพ่อค้าเกวียน จึงได้ขออาสา มาอยู่ใน หน่วยทหารม้าพระยาตากสิน จนกระทั่งกลายเป็น กองพันทหารม้าพระยาตากสิน มีตำแหน่งเป็น หลวงพิชัยอาสา ในกรมการเมืองตาก เป็นทหารองค์รักษ์พระยาตากสิน มาโดยตลอด ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้รับโปรดเกล้าให้เป็นทหารองค์รักษ์ ในกองทัพหลวง เป็น เจ้าหมื่นไวยวรนาถ

          ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี มีตำแหน่งเป็น พระยาพิชัยอาสา ครั้นทำสงครามปราบปราม เจ้าพิมาย ได้แล้ว ได้รับโปรดเกล้า เป็นพระยาสีหนาทเดโช ผู้รั้งเมืองพิชัย ต่อมาได้เป็น เจ้าพระยาพิชัยสงคราม(ดาบหัก) ครองเมืองพิชัย เมื่อมีการรัฐประหาร ถูกประหารชีวิต

           นักองค์ราม เป็นเชื้อสายราชวงศ์ของ ประเทศเขมร ได้หลบภัยการเมืองมาอยู่ที่ กรุงศรีอยุธยา ต่อมาได้มาเป็นทหารร่วมอยู่ใน กองพันทหารม้าพระยาตากสิน และในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้ไปเป็นทหารอยู่กับ หลวงพิพิธ(เฉินเหลียง) ที่เมืองพุทไธมาศ

ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ได้โปรดเกล้าแต่งตั้งให้เป็น กษัตริย์ปกครองประเทศเขมร

 

ขุนนางผู้มีพระคุณ ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ร่วมสร้างกองทัพกู้เอกราช

          ขุนนางอำมาตย์ ผู้ที่มิได้เป็นเครือญาติ แต่มีพระคุณต่อสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ มีอยู่สองท่าน คือ เจ้าพระยาสรประสิทธิ์ (ไชยเวช) และสมเด็จพระสังฆราช พระองค์แรก สมัยกรุงธนบุรี ขุนนางเหล่านีล้วน เป็นผู้มีพระคุณ คอยให้การศึกษา อุปถัมภ์ค้ำจุน สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ มาตั้งแต่วัยเด็ก และได้ร่วม สนับสนุนสร้างกองทัพเพื่อกอบกู้เอกราชร่วมกับแม่ทัพพระยาจักรีสิน มาโดยตลอด จึงได้รับโปรดเกล้าให้ เป็นขุนนางชั้นผู้ใหญ่ในเวลาต่อมา

         ตาผ้าขาวพราหมณ์ไชยเวช เป็นพระอาจารย์ท่านหนึ่งของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เป็นผู้สอน วิชาป้องกันตัว ท่านผู้นี้ต่อมาได้มาร่วมสร้างกองทัพลับที่เมืองคันธุลี ด้วย โดยเป็นผู้ฝึกวิชาป้องกันตัว และ วิธีการบวงสรวงเซ่นไหว้ดวงวิญญาณบรรพชนผู้ล่วงลับไปแล้วให้กับทหาร ในสมัยราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชรสิน โปรดเกล้าให้เป็น พระยาสรประสิทธิ์ (ไชยเวช) ผู้ทำพิธีกรรมต่างๆ

          ในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี ได้เป็น เจ้าพระยาสรประสิทธิ์ เมื่อเกิดการรัฐประหาร ท่านได้มาอยู่อาศัยที่บ้านเชิงหาร ต.ป่าเว อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี ในปัจจุบัน และเสียชีวิตที่นั่น สายตระกูล พราหมณ์ ในท้องที่ จ.สุราษฎร์ธานี มักจะสืบสายตระกูลมาจาก เจ้าพระยาสรประสิทธิ์ เป็นส่วนใหญ่เช่น ตระกูล ศิวายพราหมณ์ พราหมณ์ชูเอม และ ไชยพราหมณ์ เป็นต้น

          เจ้าอาวาดวัดศรีราชัน เป็นผู้มีพระคุณอีกท่านหนึ่งของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ท่านผู้นี้คือพระอาจารย์ที่พระภิกษุในวัดต่างๆ ของสยามปักษ์ใต้ให้ความเคารพในฐานะพระเถระชั้นผู้ใหญ่ ผู้ปกครองวัด เก่าแก่ในดินแดนสยามปักษ์ใต้ท่านได้นำพระภิกษุของวัดต่างๆ ในสยามปักษ์ใต้ให้เข้าร่วมมือกับแม่ทัพพระยาจักรีสิน เพื่อการสร้างกองทัพลับเพื่อการกอบกู้เอกราช มาอย่างต่อเนื่อง พระอาจารย์ท่านนี้ในสมัย ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เป็น สังฆราช และเป็น ประธานสภาโพธิ

          ในสมัยราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี พระอาจารย์ท่านนี้ก็คือ สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ แรก สมัยกรุงธนบุรี นั่นเอง เป็นผู้บันทึกพระราชพงศาวดารสมัยกรุงธนบุรี ต่อมาในสมัยราชวงศ์จักรี ถูก ถอดถอนออกจากตำแหน่ง

 

สถานการณ์ที่กรุงศรีอยุธยา เมื่อพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ขึ้นครองราชย์สมบัติ

          ก่อนที่ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จะขึ้นครองราชย์สมบัติเป็นกษัตริย์ ของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี นั้น พระเจ้ามังระ เคยส่งพระราชสาสน์ ผ่านมาทาง พระยาไชยารุก นอกราชการ เพื่อให้พระยาราชบุรีทองด้วงส่งมอบให้กับพระเจ้าเอกทัศน์เนื้อหาในพระราชสาสน์ ของพระเจ้ามังระได้เสนอให้กรุงศรีอยุธยา ยอมรับการเป็นเมืองขึ้นของ ราชอาณาจักรพม่า แต่โดยดี และทางกองทัพพม่าจะถอนทัพกลับ แต่ พระเจ้าเอกทัศน์ ปฏิเสธข้อเสนอมาโดยตลอด แม้จะลูกกดดันจากขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง อย่างมากก็ตาม

          เมื่อกองทัพพม่าได้สร้างป้อมค่ายเสร็จสิ้น จำนวน ๒๗ ป้อมค่าย เพื่อปิดล้อมกรุงศรีอยุธยา พระเจ้ามังระ ก็มอบให้พระยาไชยารุกนอกราชการเชลยศึกพม่านำพระราชสาสน์ของพระเจ้ามังระ ส่งผ่าน ให้กับนายเริ่ม หรือ นายเสม บุตรชายคนหนึ่งของ เจ้าพระยาจักรีมุกดา ผู้เป็นน้องชายของพระยาไชยารุก นอกราชการ เพื่อส่งผ่านไปยังพระยาราชบุรีทองด้วงมอบให้ไปถวายให้กับพระเจ้าเอกทัศ อีกครั้งหนึ่ง โดย เสนอให้ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ ยอมเป็นประเทศเมืองขึ้น ของ ราชอาณาจักรพม่า แต่พระเจ้าเอกทัศ ปฏิเสธข้อเสนออีกครั้งหนึ่ง แม้จะถูกกดดันจากขุนนางกังฉินก็ตาม ต่อมาเมื่อแม่ทัพมังมหานรธา ถึงแก่ อนิจกรรมเมื่อประมาณเดือนสิงหาคม พ.ศ.๒๓๐๙ พระเจ้ามังระ ก็มอบอำนาจการเจรจาให้กับ แม่ทัพเนเมียวสีหบดี แต่เพียงผู้เดียว และแม่ทัพเนเมียวสีหบดี ก็ใช้ความพยายามอย่างต่อเนื่อง ให้กรุงศรีอยุธยา ยอมรับ การเป็นเมืองขึ้นของราชอาณาจักรพม่า

          เหตุการณ์ก่อนที่ พระยาจักรีสิน จะทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก ขึ้นครองราชย์สมบัติ เมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม พ.ศ.๒๓๐๙ นั้น อำนาจในการบัญชาการรบตกแก่ แม่ทัพเนเมียวสีหบดี แต่เพียงผู้เดียว พระเจ้าเอกทัศน์ ได้รับสั่งอย่างลับๆ ให้ พระยาราชบุรีทองด้วง เป็นราชทูตลับ ในการติดต่อเจรจากับพม่า โดยการติดต่อ ผ่าน พระยาไชยารุก นอกราชการ ซึ่งเป็นเชลยศึกของพม่า

          การที่พระเจ้าเอกทัศน์ รับสั่งให้ พระยาราชบุรีทองด้วง เป็นราชทูตลับ ติดต่อกับ พระยาไชยารุกนอก ราชการ นั้นเพราะ นายทองด้วง มีสายสัมพันธ์ทางเครือญาติอยู่กับ พระยาไชยารุก นอกราชการ ด้วย เนื่องจาก น้องชายคนหนึ่งของ นายรุก มีชื่อว่า นายเริ่ม ซึ่งต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น นายเสม ได้ไปสมรสกับ พี่สาวคนหนึ่งของ พระยาราชบุรีทองด้วง ซึ่งมีชื่อว่า นางสา(กรมพระยาเทพสุภาวดี)

พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตเลขา ได้กล่าวถึงสารของ แม่ทัพเนเมียวสีหบดี ตอนหนึ่งว่า

          "... เนเมียวมหาเสนาบดี จึงตอบความตามโวหารพาลอาสัจอธรรมกล่าวว่า แต่ก่อนพระนครศรีอยุธยาเคยถวาย สุวรรณหิรัญบุปผาบรรณาการแก่กรุงหงสาวดีมาดราบเท่ากรุงอังวะได้เป็นใหญ่ บัดนี้กรุงไทยตั้งแข็งเมือง มิได้ไปอ่อนน้อมยอมออกแก่กรุงอังวะ ละขนบธรรมเนียมบูรพประเพณีเสีย พระเจ้ากรุงอังวะจึงให้ยก กองทัพมาตีเอาเป็นเมือง(ทิศตะวัน)ออก เหมือนอย่างแต่ก่อน ล่ามบอกความตามถ้อยคำพม่าแก่เสนาบดีไทย ๆ ก็เอาจดหมายเอาคำพม่ากลับเข้ามากราบทูลพระกรุณาให้ทราบ พระบาทสมเด็จบรมบพิตรพระพุทธเจ้าอยู่หัวจึงดำรัสว่า อ้ายพม่าเจรจาโกหกเอาเปล่าๆ ความหาจริงไม่..."*'๔

          เหตุการณ์หลังจากนั้น นายเริ่ม หรือ นายเสม ไม่เห็นความคืบหน้าในการเจรจา ก็ต้องตัดสินใจนำ ครอบครัวหลบหนีไปสวามิภักดิ์ต่อ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) พร้อมกับได้เปลี่ยนชื่อใหม่จากชื่อ นายเริ่ม เป็น นายเสม ทั้งนี้เพราะนายเริ่ม อับอายขายหน้าที่พี่ชาย พระยาไชยารุก นอกราชการ เป็นผู้ทรยศ ต่อ ชนชาติไทยสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงโปรดเกล้าแต่งตั้งให้นายเสม เป็น พระยาอินทร์รักษา(เสม) ปกครองเมืองตะกั่วป่า และได้รับสั่งให้เป็นหัวหน้าคณะราชทูต ไปเจรจาความเมืองกับ พระยานคร(หนู) ให้ ยอมสวามิภักดิ์กับ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ผู้ปกครอง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ส่ง นายเสมไปเจรจากับ เจ้าพระยานครหนู

          เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ขึ้นครองราชย์สมบัติเป็นกษัตริย์ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี นั้น พระองค์ได้พยายามปฏิบัติตามแนวทางนโยบาย ยุทธศาสตร์ ที่ได้กำหนดไว้ คือการส่งคณะราชทูตไป เจรจากับเจ้าเมืองต่างๆ ในดินแดน ราชอาณาจักรเสียม คือดินแดนภาคใต้ตั้งแต่เมืองเพชรบุรี ลงมา ให้ยอมสวามิภักดิ์ต่อพระองค์เพื่อร่วมกันสร้าง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ให้เข้มแข็ง เพื่อเตรียมทำสงครามขับ ไล่กองทัพพม่าที่เข้ามาครอบครองดินแดนของ ราชอาณาจักรละโว้ กรุงศรีอยุธยา จึงเป็นที่มาให้ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้ส่ง นายเสม สามีของ นางสา พี่สาวของ พระยาราชบุรีทองด้วง ให้เป็นราชทูตไป เจรจากับ พระยานครหนู(หลวงสิทธิ์นายเวร) เจ้าเมืองนครศรีธรรมราช น้องชายพระยาวิชิตณรงค์

           เมื่อ พระยาอินทร์รักษา(เสม) พร้อมคณะเดินทางจากเมืองตะกั่วป่า ไปเจรจาความเมือง กับ ว่าที่พระยานคร(หนู) ผู้เป็นเจ้าเมืองนครศรีธรรมราช ในขณะนั้น พระยานคร(หนู) ยอมรับการถวายราชย์สมบัติของ พระเจ้าอุทุมพรให้กับพระยาจักรีสิน แต่มีข้อเสนอกลับมาว่า ขอให้เมืองนครศรีธรรมราช เป็นเมืองมหาอุปราช ของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เป็นผู้ปกครองเมืองสงขลา ปัตตานี กะลันตัน ตรังกานู ไทรบุรี เหมือนกับขนบธรรมเนียมที่เคยมีมาในอดีต ยกเว้นเมืองต่างๆ ทางชายฝั่งทะเลตะวันตก ซึ่งสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้ส่งเจ้าเมืองไปปกครองเรียบร้อยแล้ว โดยพระยานครหนู จะยอมอ่อนน้อม ขึ้นต่อ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี แต่ราชทูต ต่อรองให้เมืองปีตตานี ปกครองโดย หยางจิ้งจุง

          เหตุการณ์ต่อมาหลังจากกรุงศรีอยุธยา แตกพ่ายแก่กองทัพพม่า เมื่อ เจ้าฟ้าจุ้ย ได้ประกาศตั้งตนเป็น กษัตริย์ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ ได้เสนอตำแหน่ง มหาอุปราช ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ ให้แก่เจ้านครหนู สถานการณ์จึงได้พลิกผันไป เมื่อเจ้านครหนูประกาศไม่ยอมขึ้นต่อ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แต่กลับยอมรับการขึ้นครองราชย์สมบัติของ เจ้าฟ้าจุ้ย แทนที่ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงต้องยก กองทัพไปทำสงครามปราบปราม เจ้านครหนู ในเวลาต่อมา

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สร้างเหมืองแร่ทองคำ เป็นกองทุนกอบกู้เอกราช

          เส้นทางการกอบกู้เอกราชของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) มิได้โรยด้วยกลีบดอกกุหลาบ มิได้ เกิดขึ้นเพราะบุญบารมีที่เกิดขึ้นอย่างไร้เหตุผล แต่เกิดขึ้นจริงจากพื้นฐานของความรักชาติ ที่เกิดขึ้นจากการ เรียนรู้ประวัติศาสตร์ชาติสยาม มาอย่างลึกซึ้ง ทำให้พระองค์เกิดความจงรักษ์ภักดีต่อสถาบันชาติศาสน์ กษัตริย์ อย่างมั่นคง สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงเกิดความพยายามทางอัตตะวิสัย และการใช้ความพยายามในการสร้างภาวะวิสัย มาตั้งแต่ก่อนการขึ้นครองราชย์สมบัติ จนกระทั่งได้ขึ้นมาสืบทอดราชสมบัติ ล้วนมีแต่อุปสรรคและขวากหนามที่รออยู่เบื้องหน้า พระองค์ใช้ความพยายามฝ่าฟันอุปสรรคและขวากหนามตลอดเส้นทางการกอบกู้เอกราช โดยไม่ยอมพ่ายแพ้แก่อุปสรรคอันใดจนสำเร็จ

          การทำสงครามกอบกู้เอกราชของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) นั้น ล้วนต้องใช้เงินทุน เพราะ กองทัพต้องเดินทัพด้วยท้อง นอกจากอาหารการกินแล้ว ยังต้องมีเสื้อผ้าเครื่องนุ่งห่ม ยารักษาโรค และอาวุธ ทันสมัยในการทำสงครามอีกด้วย เนื่องจากประชาชนในดินแดนสยามปักษ์ใต้ ต้องส่งข้าว และเครื่องนุ่งห่ม ไปให้กับกรุงศรีอยุธยา ต่อสู้กับกองทัพพม่า จนกระทั่งไม่มีข้าวเปลือกเหลือให้เก็บไว้ในยุ้งฉาง เสื้อผ้าก็แทบไม่มีห่อหุ้มร่างกาย เสบียงอาหารที่ส่งไปยังกรุงศรีอยุธยา มักจะถูกกองทัพพม่าแย่งยึดไปเป็นส่วนใหญ่

         เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ขึ้นครองราชย์สมบัติ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี จึงต้องเร่ง สร้างปัจจัยสี่ เพื่อให้เพียงพอต่อการตอบสนองของกองทัพในการเตรียมการทำสงครามกอบกู้เอกราช สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ยังต้องจัดหาอาวุธที่ทันสมัยมาใช้ในกองทัพ เพื่อการสัรบกับข้าศึกด้วย เนื่องจากการรบในสมัยนั้น มิได้เป็นการรบด้วยหอกดาบ ตามที่มีผู้ปรุงแต่งขึ้นมาในภายหลัง แต่ได้พัฒนา เป็นสงครามการรบด้วยอาวุธปืนที่ทันสมัยขึ้นแล้ว

         ก่อนการขึ้นครองราชย์สมบัติของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) นั้น พระยาจักรีสินได้มอบให้ หลวงพิพิธ(เฉินเหลียง) ไปปกครองเมืองพุทไธมาศ เพื่อค้าขายจัดหาทุนรอนมาใช้ในการสร้างกองทัพเพื่อ แย่งยึดราชย์สมบัติกลับคืนให้กับพระเจ้าอุทุมพร และทำสงครามขับไล่กองทัพพม่าออกไปจากผืนแผ่นดินไทย เงินทุนที่ได้รับ เมื่อรวมกับเงินบริจาคของขุนนางผู้รักชาติ ก็เพียงพอต่อการสร้างกองทัพเรือลับ แต่เมื่อ พระองค์ต้องขึ้นมาครองราชย์สมบัติ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ขึ้นมาจริง พระองค์เริ่มขาดแคลนเงินทุน ในการจัดซื้ออาวุธปืนที่ทันสมัยเพื่อการต่อสู้กับข้าศึก สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงตัดสินพระทัยทำ เหมืองแร่ทองคำ ที่เมืองห้วยยอด และ เมืองบางสะพานใหญ่ เพื่อเป็นรายได้ในการจัดซื้ออาวุธปืนที่ทันสมัย มาเพิ่มเติม นอกเหนือจากการผลิตขึ้นใช้เอง

         เรื่องราวการทำเหมืองแร่ทองคำของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ไม่มีการกล่าวไว้ในหลักฐานใดๆ ที่มีการบันทึกไว้ในประวัติศาสตร์ มีแต่คำบอกเล่าของหลายสายตระกูล กล่าวว่า สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) มีพี่น้องต่างมารดา คนหนึ่งซึ่งไม่ทราบนามที่แท้จริง เมื่อขุนพัฒน์(นายหยุง แซ่ลิ้ม) ถูกประหารชีวิต จึงได้หนีกองทัพพม่า มาช่วยพระยาจักรีสิน ที่เมืองคันธุลี และได้มีตำแหน่งเป็นขุนนางที่เรียกชื่อว่า พระยาอนุวงศา ที่มาร่วมทำงานกอบกู้เอกราชกับสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ที่เมืองท่าชนะ ด้วยเนื่องจาก พระยาอนุวงศา เคยได้รับการถ่ายทอดการเรียนรู้การเป็นช่างทอง มาจาก ขุนพัฒน์ หรือ นายหยุง แซ่ลิ้ม ผู้เป็นพระราชบิดาของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ก่อนที่จะไปมีอาชีพการค้าข้าวที่ทุ่งสีลม เมืองบางกอก

 

ภาพที่-๒๕ ภาพประชาชนที่เมืองคันธุลี ร่วมกันนำสิ่งของเซ่นไหว้ไปบวงสรวงเซ่นไหว้ ดวงวิญญาณพ่อตาคลองหิต และ แม่นางคลองหิต ผู้รักษาแหล่งทองคำของเมืองครหิต เป็น ประจำ และเป็นประเพณีทุกๆ ปี ศาลพ่อตาเจ้าที่ ดังกล่าว ตั้งอยู่ใกล้ๆ กับ เหมืองทองเจ้าตาก ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ของภูเขาคันธุลี

 

          เนื่องจาก เมืองครหิต หรือ เมืองคลองหิต ดั้งเดิมที่เคยเป็นแหล่งทองคำแหล่งใหญ่ในดินแดน สุวรรณภูมิมาตั้งแต่สมัยโบราณ ที่ทองคำถูกขุดกันจนเหลือแต่ทองคำใต้พื้นดินที่ลึกมากเท่านั้น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้รับสั่งให้พระยาอนุวงศา นำไพร่พลไปทำเหมืองทองคำ บริเวณท่าเรือคลองหิต ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ของ ภูเขาคันธุลี ซึ่งเป็นเขตต่อเชื่อมกับทุ่งพระยาชนช้าง ของเมืองคันธุลี ส่วนโรงงานผลิตปืนลูกซอง นั้น ได้มอบให้ ขุนฤทธิ์เดช ผู้เป็นน้องชาย เป็นผู้รับผิดชอบ

          จากการสำรวจท้องที่เมืองคันธุลี เชื่อว่าเหมืองแร่ทองคำของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ตั้งอยู่ บริเวณทางทิศใต้ของสวนยายหอม(มารดาบุญธรรมของพระยาพาน) ตั้งอยู่ใกล้กับที่ตั้งศาลพ่อตา-แม่ยาย คลองหิต หรือทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ของ ภูเขาคันธุลี พื้นที่ดังกล่าวเป็นแอ่งลึกมาก ลึกมาจนถึงปัจจุบัน ผู้สูงอายุในท้องที่ดังกล่าวที่เป็นสายตระกุลสมเด็จพระเจ้าตากสินฯเล่าว่าพื้นที่ดังกล่าว เคยเป็นท่าเรือเมืองครหิต และเคยเป็นเหมืองแร่ทองคำเก่าของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เรียกกันว่า เหมืองทองเจ้าตากฯ

          เนื่องจากการขุดดินเพื่อขุดค้นหาแร่ทองคำในพื้นที่ดังกล่าวต้องขุดลึกมาก ในระยะแรกๆ สามารถร่อนหาทองคำ ได้มาเป็นจำนวนมาก แต่ต่อมาเมื่อถึงหน้าฝน น้ำในคลองหิต และ คลองคันธุลี ได้ซึมเข้ามาในเหมืองแร่ต้องใช้ไพร่พลวิดนำออกตลอดเวลา เหมืองแร่ทองคำของพระเจ้าตากสิน ทำมาได้จนถึงปลายปี พ.ศ.๒๓๐๙ ก็เกิดฝนตกหนักในท้องที่ภาคใต้ น้ำฝนจึงท่วมเหมืองแร่สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงรับสั่งให้ พระยาอนุวงศา นำไพร่พลอพยพไปทำเหมืองแร่ทองคำที่เมืองกำเนิดนพคุณ(บางสะพานใหญ่) แทนที่ โดยให้มีตำแหน่งเป็น เจ้าเมืองกำเนิดนพคุณ ด้วย

          เมื่อพระยาอนุวงศา ได้นำไพร่พลไปทำเหมืองแร่ทองคำที่บางสะพานใหญ่ ทองคำที่ได้รับมา และ เงินทุนที่หลวงพิพิธ(เฉินเหลียง) ส่งมาให้ ได้กลายเป็นกองทุนในการใช้ซื้ออาวุธ หรือซื้อวัตถุดิบสร้างอาวุธ ปืนที่ทันสมัย เป็นพื้นฐานในการกอบกู้เอกราชของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ในเวลาต่อมาสมเด็จพระเจ้าศรสรรเพชร(สิน) ส่งกองทัพเข้ายึดครอง เมืองเพชรบุรี กลับคืน

         เนื่องจาก พระยาเพชรบุรีตาล เป็นบุตรชาย ของ เจ้าพระยาอภัยราชา(รอด) ซึ่งเป็นพี่ชาย ของ เจ้าพระยาราชสุภาวดี(บ้านประตูจีน) ซึ่งเป็นบุตรชายของ สมุหนายก ตั้งแต่สมัยพระเจ้าบรมโกศ เนื่องจาก พระยาเพชรบุรีตาล เป็นขุนนางฝ่ายรักชาติ เป็นผู้ปกครอง เมืองเพชรบุรี มาตั้งแต่สมัยพระเจ้าบรมโกศ แต่ขัดแย้งกับ พระเจ้าเอกทัศน์ ดังนั้นเมื่อพระเจ้าเอกทัศน์ขึ้นครองราชย์สมบัติเมื่อปี พ.ศ.๒๓๐๑ นั้น พระยาเพชรบุรีตาล ก็ถูกปลดออกจากราชการ พร้อมกับติดคุก ขุนนางอำมาตย์ชั่ว ก็ขึ้นปกครองเมืองเพชรบุรี แทนที่ หม่อมอั๋น ภรรยา ของ พระยาเพชรบุรีตาล ต้องนำบุตรธิดา หลบหนีไปอยู่ที่เมืองนครศรีธรรมราช จนกระทั่งปี พ.ศ.๒๓๐๒ กองทัพพม่า สามารถยึดครองเมืองเพชรบุรี สำเร็จ

          เมื่อ พระเจ้าอุทมพร ขึ้นครองราชย์สมบัติ ก็รับสั่งให้ปล่อยพระยาเพชรบุรีตาล ออกมาจากคุก ขณะนั้น พระยาตากสิน ได้นำกองพันทหารม้าพระยาตากสิน เข้าทำสงครามขับไล่กองทัพพม่า ออกจาก เมืองเพชรบุรี เป็นที่มาให้ พระยาเพชรบุรีตาล เข้าปกครองเมืองเพชรบุรี อีกครั้งหนึ่ง พร้อมกับได้นำหม่อม อั๋น พร้อมบุตรธิดา กลับคืนเมืองเพชรบุรี อีกครังหนึ่ง

         พระยาเพชรบุรีตาล มีบุตรธิดา กับ หม่อมอั๋น ถึง ๙ คน คือ พระยาเพชรบุรี(รุ่ง) พระยาเพชรบุรี (เรือง) พระยาเพชรบุรี(บุญมี) พระยาเพชรบุรี(บุญมา) บุญเจริญ นางแอ๋ว นางเอียง และ นางอิง บุตรธิดา ทั้ง ๙ ท่านนี้ มีบทบาทสำคัญในการทำสงครามกับกองทัพพม่า มาโดยตลอด

         ในปี พ.ศ.๒๓๐๗ พม่าส่งกองทัพเข้ายึดครองเมืองเพชรบุรี อีกครั้งหนึ่ง แต่ต้องพ่ายแพ้ต่อกองทัพ ของ พระยาเพชรบุรีตาล อย่างยับเยิน เพราะมีกองทัพของสามสหาย ได้มาหนุนช่วยทำลายข้าศึกพม่า ด้วย จนกระทั่งต้นเดือนพฤศจิกายน พ.ศ.๒๓๐๘ พระยาเพชรบุรีตาล มีตำแหน่งสูงขึ้น และถูกพระเจ้าเอกทัศ รับสั่งให้นำกองทัพ ไปรับราชการป้องกันกรุงศรีอยุธยา โดยตั้งทัพที่ "ค่ายวัดพิชัย" โดยมอบให้ นายรุ่ง เป็น พระยาเพชรบุรีรุ่ง ปกครองเมืองเพชรบุรี แทนที่

          ต่อมากลางเดือน พฤศจิกายน พ.ศ.๒๓๐๘ กองทัพพม่า ยกกองทัพผ่านด่านสิงขร มุ่งหน้าเข้าล้อม เมืองเพชรบุรี อีกครั้งหนึ่ง พระยาราชบังสันสิน ทราบข่าวว่า เมืองเพชรบุรี อยู่ในภาวะวิกฤต ใกล้จะถูก กองทัพพม่ายึดครอง จึงได้ส่งกองพันทหารม้าพระยาตากสิน เข้าช่วยเหลือบุตรชายของ หม่อมอัน คือ พระยาเพชรบุรี(รุ่ง) และปลัดเมืองเพชรบุรี(มา) ที่กำลังถูกล้อมเมืองให้สามารถหลบหนี ออกจากเมืองเพชรบุรี และเดินทางไปอาศัยอยู่ที่ เมืองท่าชนะ เมืองเพชรบุรี จึงถูกพม่ายึดครองตั้งแต่ปลายเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. ๒๓๐๘ เป็นต้นมา

          เมืองเพชรบุรี ถูกพม่ายึดครองประมาณหนึ่งปี เมื่อพระยาจักรีสิน ขึ้นครองราชย์สมบัติเป็น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ปกครองราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี พระองค์พิจารณาเห็นว่า เมืองเพชรบุรี เคย เป็นเมืองภายใต้การปกครอง ของ ราชอาณาจักรเสียม มาตั้งแต่สมัยโบราณ ดังนั้นเมื่อพระองค์ได้ทำการรื้อฟื้นราชอาณาจักรเสียม ขึ้นมาใหม่ จึงให้นำเมืองเพชรบุรี มาขึ้นต่อราชอาณาจักรเสียม ดังเดิม

        ดังนั้นเมื่อเดือนพฤศจิกายน พ.ศ.๒๓๐๙ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงได้มอบหมายให้ พระยายมราช(รุ่ง) นำกองทัพเข้ายึดเมืองเพชรบุรี กลับคืนเป็นผลสำเร็จ พร้อมกับโปรดเกล้าให้บุตรชายของหม่อม อั๋น ชื่อ บุญมา เป็น พระยาเพชรบุรี(มา) ตั้งแต่นั้นมา

 

พระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ส่งกองทัพเข้ายึดครอง เมืองมะริด และ ตะนาวสี กลับคืน

         เนื่องจากในเดือนเมษายน พ.ศ.๒๓๐๗ แม่ทัพ มังมหานรธา สามารถยกทัพเข้ายึด เมืองมะริด และ เมืองตะนาวสี เมืองท่าสำคัญของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ ทางชายฝั่งทะเลตะวันตก ได้สำเร็จ แต่เมื่อ กองทัพพม่า พ่ายแพ้สงครามในดินแดนสยามภาคใต้ตอนบน จนต้องถอยทัพกลับ และยังพ่ายแพ้กองทัพ ไทยที่เมืองเพชรบุรี อีกด้วย เป็นที่มาให้ เจ้าพระยาราชสุภาวดี เจ้าเมืองนครศรีธรรมราช ในขณะนัน ถือ โอกาสส่งกองทัพเข้ายึดครอง เมืองมะริด และ เมืองตะนาวสี กลับคืนสำเร็จ แต่ไม่นาน พม่าก็ยึดกลับคืน

         ต่อมาในเดือนกรกฎาคม พ.ศ.๒๓๐๗ พระยาอินทร์รักษา(บุญรอด) น้องเขยของ พระยาราชบังสันสิน ได้นำกองทัพเรือจากเมืองชายฝั่งทะเลตะวันตก เข้ายึดเมือง ตะนาวสี และ เมืองมะริด กลับคืน กองทหารพม่า พ่ายแพ้สงคราม ต้องล่าถอยไปรวมตัวกันที่เมืองทวาย พระยาอินทร์รักษา(บุญรอด) จึงได้แต่งตังผู้รักษา การเมืองชั่วคราว ของทั้งสองเมืองไว้

         ต่อมาขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง พยายามเข้าไปมีบทบาทปกครอง เมืองมะริด และ เมืองตะนาวสี อีกครั้งหนึ่ง ดั้งนั้นในเดือนมีนาคม พ.ศ.๒๓๐๘ เจ้าเมืองมะริด และ เจ้าเมืองตะนาวสี คนเดิม ได้ขอมาเป็นผู้ปกครองเมืองดังกล่าวอีก แต่เจ้าเมืองคนใหม่ที่ พระยาอินทร์รักษา แต่งตังขึ้น แจ้งว่า เจ้าพระยาราชสุภาวดี เจ้าเมืองนครศรีธรรมราช ไม่ยอมให้ขึ้นปกครอง เป็นที่มาให้เจ้าเมืองมะริด และ ตะนาววะสี คนเดิมซึ่งเป็นพรรคพวกของพระเจ้าเอกทัศน์ เข้าฟ้องร้องต่อพระเจ้าเอกทัศน์

         เรื่องราวที่เจ้าพระยานครศรีธรรมราช(ราชสุภาวดี) ไม่ยอมให้ขุนนางอำมาตย์ชั่ว เข้าปกครองเมือง มะริด และ เมืองตะนาวสี นั้น เป็นเหตุให้ พระยาราชสุภาวดี ถูกสอบสวน และถูกถอดออกตำแหน่ง เพราะ ต้องคดี เป็นที่มาให้พระยานครหนู ปลัดเมือง ได้รับโปรดเกล้าให้เป็นผู้ปกครอง เมืองนครศรีธรรมราช ในที่สุด ขุนนางอำมาตย์ชั่ว ได้ไปเป็นเจ้าเมืองปกครองเมืองมะริด และเมืองตะนาวสี ตามที่ปรารถนา

          จนกระทั่ง เดือนพฤศจิกายน พ.ศ.๒๓๐๘ กองทัพพม่า ได้เข้ายึดเมืองมะริด และ เมืองตะนาววะสี ได้สำเร็จอีกครังหนึ่งเจ้าเมืองฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวงต้องหลบหนีไปอยู่ที่เมืองจันทร์บุรณ์กับ กรมหมื่นเทพพิพิธ เมืองมะริด และ เมืองตะนาวสี จึงตกอยู่ภายใต้การปกครองของพม่า ประมาณปีเศษ เมื่อพระยาจักรีสิน ขึ้นครองราชย์สมบัติเป็น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ปลายปี พ.ศ.๒๓๐๙ ได้พิจารณาเห็นว่า เมืองมะริด และ เมืองตะนาวสี นั้นเป็นเมืองภายใต้การปกครองของราชอาณาจักรเสียม มาตั้งแต่สมัยโบราณ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงรับสั่งให้ พระยาอินทร์รักษา ผู้รับผิดชอบในการรักษาดินแดนชายฝั่งทะเลตะวันตก นำกองทัพราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เข้ายึดครอง เมืองมะริด และเมืองตะนาวสี กลับคืนเป็นผลสำเร็จอีก ครั้งหนึ่งเมื่อปลายปี พ.ศ.๒๓๐๙ และได้โปรดเกล้าแต่งตั้งให้ นายบุญมาก บุตรชายของ หม่อมอั๋น กับ พระยาจักรีตาล เป็นพระยามะริด ส่วนนายบุญเจริญ น้องชาย เป็นพระยาตะนาวสี ตังแต่นั้นเป็นต้นมา

 

 

ภาพที่-๒๖  แผนที่แสดงอาณาเขตของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี คือดินแดนภาคใต้ ตั้งแต่เมือง เพชรบุรี มะริด ตะนาวสี มาจนถึงเมืองไทรบุรี และ กลันตัน ซึ่งปกครองโดยสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี กลายเป็นฐานที่มั่นในการทำสงครามปราบปรามกบฏเจ้าฟ้าจุ้ย และ ทำสงครามขับไล่กองทัพพม่า ออกจากราชอาณาจักรละโว้ กรุงศรีอยุธยา เป็นผลสำเร็จ ในเวลาต่อมา

 

เจ้าฟ้าจุ้ย ประกาศขี้นครองราชย์สมบัติ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทบูรณ์

         เรื่องราวที่ เจ้าฟ้าจุ้ย ประกาศเป็นกษัตริย์ครองราชย์สมบัติ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทบูรณ์ นั้น ไม่ปรากฎในหลักฐานทางประวัติศาสตร์ใดๆ ของชนชาติไทย แต่การขึ้นครองราชย์สมบัติ ของ เจ้าฟ้าจุ้ย นั้นกลับปรากฎหลักฐานในจดหมายเหตุของจีน ในพงศาวดารเขมร และญวน เจ้าฟ้าจุ้ย จึงกลายเป็นศัตรู ที่สำคัญของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ที่ต้องทำให้คนไทยต้องรบราฆ่าฟันกันเอง ก่อนที่ผืนแผ่นดินไทย จะเป็นปึกแผ่นดังเช่นในปัจจุบัน

         พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตเลขา มิได้กล่าวถึงการขึ้นครองราชย์สมบัติของ เจ้าฟ้าจุ้ย โดยตรง แต่กลับพาดพิงถึงกรมหมื่นเทพพิพิธ(เจ้าแขก) ซึ่งเป็นพี่น้องต่างมารดา กับ เจ้าฟ้ากุ้ง และเป็นพรรคพวกบริวาร ของ เจ้าฟ้าจุ้ย มาก่อนที่กรุงศรีอยุธยา แตกพ่ายแก่กองทัพพม่า กล่าวว่า

         "...ฝ่ายเจ้ากรมหมื่นเทพพิพิธ ซึ่งไปอยู่ ณ เมืองจันทบูรณ์นั้น บรรดาคนชาวหัวเมืองทั้งหลายฝ่าย ตะวันออกชวนกันนับถือ พาพวกกันมาสวามิภักดิ์พึ่งพระบารมีอยู่เป็นอันมาก กรมหมื่นเทพพิพิธ จึงพาคน ทั้งนั้นเข้ามาอยู่ ณ เมืองปราจีนบุรี และคนชาวหัวเมืองปราจีน เมืองนครนายก เมืองฉะเชิงเทรา เมืองชลบุรี เมืองบางละบุง เลื่องลือกันไปว่า เจ้าจะเข้ามารบพม่าช่วยกรุงเทพมหานคร จึงพากันมาเป็นพวก มาเข้าด้วย เป็นหลายพัน ทูลรับอาสาจะเข้ารบพม่า กรมหมื่นเทพพิพิธ จึงให้ตั้งค่ายอยู่ ณ เมืองปราจีนบุรี จึงแต่งตังให้ หมื่นเก้า หมื่นศรีนาวา ชาวเมืองปราจีนบุรี และนายทองอยู่น้อย ชาวเมืองชลบุรี คนทั้งสามนี้เป็นนายซ่อง เมื่อเข้มแข็ง ให้เป็นนายทัพหน้า คุมพลชาวเมืองต่างๆ สองพันเศษ ยกมาตั้งค่ายอยู่ ณ ปากน้ำโยธิกา และคนทั้งหลายต่างๆ ส่งหนังสือลับเข้ามาถึงพรรคพวกญาติซึ่งอยู่ในกรุงเทพมหานคร คนในกรุงเทพมหานคร ก็ยินดี คิดกันพาครอบครัวหนีออกจากพระนคร ออกไปเข้าด้วยกรมหมื่นเทพพิพิธ เป็นอันมาก บรรดาหม่อม เจ้าชายหญิงซึ่งเป็นพระหน่อในกรมหมื่นเทพพิพิธ กับทั้งหม่อมห้ามและข้าไทก็หนีออกไปหาเจ้า และ พระยารัตนาธิเบศ นั้นก็พาพรรคพวกหนีออกไปเข้าด้วย*"๕ ..."

          กรมหมื่นเทพพิพิธนั้น เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าบรมโกศ กับพระสนมนางหนึ่ง ส่วนเจ้าฟ้าจุ้ย และ เจ้าฟ้าสังข์ นั้นเป็นพระราชโอรส ของ กรมพระราชวังบวรเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศ(เจ้าฟ้ากุ้ง) ความชอบธรรมในการขึ้นครองราชย์สมบัติจึงน่าจะมีแก่ เจ้าฟ้าจุ้ย และ เจ้าฟ้าสังข์ มากกว่าผู้อื่น หลักฐานจดหมายเหตุ ของจีน ยืนยันชัดแจ้งว่า พระเจ้ากรุงจีน รับรองทางการทูตให้กับ เจ้าฟ้าจุ้ย เป็นกษัตริย์ของ ราชอาณาจักร เสียม-หลอ หลังจากที่กรุงศรีอยุธยา แตกพ่ายแก่กองทัพพม่า พงศาวดารของเขมร และญวน ได้กล่าวถึงการ สนับสนุนเจ้าฟ้าจุ้ย ให้เป็นกษัตริย์ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทบูรณ์ ด้วย เรื่องดังกล่าวจึงมีที่มา ที่ไปที่จะต้องนำมากล่าวถึง ต่อไป

         เมื่อย้อนเหตุการณ์กลับไปในแผ่นดินพระเจ้าบรมโกศ กรมหมื่นเทพพิพิธ เคยวางแผนแย่งชิงราชย์สมบัติจากพระเจ้าบรมโกศมาครั้งหนึ่งแล้ว แต่ถูกจับได้ จึงถูกเนรเทศต้องหนีไปบวชเป็นพระภิกษุอยู่ที่ ประเทศศรีลังกาแต่ก็ยังคงลักลอบสะสมกำลังอยู่อย่างลับๆจึงถูกกษัตริย์แห่งราชอาณาจักรศรีลังกา เนรเทศออกจากศรีลังกา เมื่อปี พ.ศ.๒๓๐๓ จึงได้เดินทางมาอยู่ที่เมืองมะริด โดยได้กำลังทหารจากพวกขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง มาเป็นพวกประมาณ ๕๐๐ คน

         ต่อมาเมื่อเมืองมะริด และ ตะนาวสี ถูกกองทัพพม่าตีแตก กรมหมื่นเทพพิพิธ ก็หลบหนีไปอาศัยอยู่ ที่ เมืองปราจีนบุรี และ เมืองจันทบูรณ์ โดยลักลอบสะสมกำลังอย่างลับๆเรื่อยมา โดยอ้างว่าเพื่อการ สนับสนุนพระเจ้าอุทุมพร ให้ขึ้นครองราชย์สมบัติ ประชาชนจึงเข้าร่วมด้วย แต่แท้ที่จริงแล้วเป็นการวางแผนขึ้นมาเป็นกษัตริย์เสียเอง

         หลังจากที่พระเจ้าเอกทัศน์ ปฏิเสธข้อเสนอของ พระเจ้ามังระ หลายครั้งหลายคราวในการยอมเป็น ประเทศเมืองขึ้นของพม่า นั้น พระยาไชยารุก นอกราชการ ก็ได้ติดต่อกับ เจ้าฟ้าจุ้ย และ กรมหมื่นเทพพิพิธ เพื่อให้ตั้งตัวขึ้นเป็นกษัตริย์ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ เจ้าฟ้าจุ้ย และ กรมหมื่นเทพพิพิธ จึงรับข้อเสนอ และวางแผนใช้เมืองจันทบูรณ์ เป็นเมืองนครหลวง ภายใต้การสนับสนุน ของ พระยาจันทบูรณ์

         ต่อมา สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สามารถจับพระราชสาสน์ลับในการติดต่อระหว่าง พระยาไชยารุก นอกราชการ กับ เจ้าฟ้าจุ้ย และ กรมหมื่นเทพพิพิธ ได้หลายครั้ง และได้ติดตามการเคลื่อนไหวของ เจ้าฟ้าจุ้ย และ กรมหมื่นเทพพิพิธ มาอย่างต่อเนื่อง จึงทราบข้อเท็จจริงในเวลาต่อมาว่า แท้ที่จริงแล้ว กรมหมื่นเทพพิพิธ ทำงานอย่างลับๆ สนับสนุนให้ เจ้าฟ้าจุ้ย ขึ้นเป็นกษัตริย์ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ นั่นเอง

          ก่อนที่กรุงศรีอยุธยาจะเสียแก่กองทัพพม่า นั้น กรมหมื่นเทพพิพิธ ทราบแล้วว่า พระยาจักรี(สิน) ได้ ตั้งตัวเป็นกษัตริย์ของราชอาณาจักรเสียมกรุงคันธุลีปกครองดินแดนสยามปักษ์ใต้กรมหมื่นเทพพิพิธ จึงทำการปล่อยข่าวลวง ทำตอแหล แสร้งประกาศตั้งตนเองเป็นกษัตริย์ปกครอง ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทบูรณ์ หมายถึงดินแดนทั่วทั้งหมด รวมถึงราชอาณาจักรละโว้ ด้วยเพื่อข่มขวัญ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ในระยะแรกๆ ไม่มีผู้ใดสนับสนุน เพราะทราบว่า สมคบกับ นายรุก จะนำประเทศไปเป็นเมืองขึ้นของประเทศพม่า ทำให้กรมหมื่นเทพพิพิธ ต้องปรับตัว ประกาศว่าจะนำกองทัพออกช่วย พระเจ้าเอกทัศน์ เพื่อทำสงครามต่อสู้ขับไล่กองทัพพม่า ประชาชนจึงเริ่มให้การสนับสนุน แต่เมื่อพม่า ทราบเรื่องก็ไม่ พอใจ จึงส่งแม่ทัพเรือเมขะระโบ เข้าตีค่ายทหารของกรมหมื่นเทพพิพิธ ที่ปากน้ำโยธิกา จนแตกพ่าย ต้องหลบหนีไปอาศัยอยู่ที่เมืองจันทบูรณ์

        ขณะนั้นเจ้าฟ้าจุ้ย พระราชโอรสของเจ้าฟ้ากุ้ง เพิ่งเข้ามาร่วมมือด้วยใหม่ๆ ส่วนเจ้าฟ้าสังข์ เพิ่ง หลบหนีมาสมทบ ก่อนที่กรุงศรีอยุธยาแตกพ่ายแก่พม่า สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เห็นว่า การประกาศ ตัวขึ้นเป็นกษัตริย์ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ ของ เจ้าฟ้าจุ้ย นั้นเป็นอันตรายต่อการทำสงครามกอบกู้เอกราช เป็นอย่างยิ่ง จึงได้ส่ง พระยาจักรีศรีองครักษ์บุญชู ไปเจรจากับ กรมหมื่นเทพพิพิธ ที่เมืองจันทบูรณ์เมื่อต้น ปี พ.ศ.๒๓๑๐ ณ เมืองจันทบูรณ์ โดยอาศัยนางบุญนอบ พี่สาว เป็นผู้เชื่อมประสาน

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ส่ง นายบุญชู เป็นราชทูต ไปเจรจาลับ กับ เจ้าฟ้าจุ้ย

         เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ทราบข่าวว่า เจ้าฟ้าจุ้ย จะตั้งตัวเป็นกษัตริย์ ของ ราชอาณาจักร เสียม-หลอ โดยใช้เมืองจันทบูรณ์ เป็นราชธานี นั้น พระองค์ได้ใช้ความพยายามเป็นอย่างสูง เพื่อมิให้คนไทยต้องรบราฆ่าฟันกันเอง ทั้งนี้เพื่อรักษากำลังทหารไทยไว้ต่อสู้กับกองทัพข้าศึกพม่า จึงพยายามใช้วิถีทาง การทูต ไปเจรจากับฝ่ายต่างๆ เพื่อให้ร่วมมือกันทำสงครามขับไล่กองทัพพม่า ทำการกอบกู้เอกราชชาติสยาม ในอนาคต เพื่อรักษาแผ่นดินสุวรรณภูมิ มาโดยตลอด

         แผนการทำพิธีบรมราชาภิเษกของ เจ้าฟ้าจุ้ยขึ้นเป็นกษัตริย์ของ ราชอาณาจักรละโว้กรุงจันทบูรณ์ นั้น แท้ที่จริงแล้วเป็นผลจากการติดต่อ ของ พระยาไชยารุก นอกราชการ ตั้งแต่กรุงศรีอยุธยา ยังไม่ถูก พม่าตีแตก เป็นเหตุให้ เจ้าฟ้าจุ้ย ได้หลบหนีออกจากกรุงศรีอยุธยา เพื่อทำการรวบรวมขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง ให้มีอำนาจในดินแดนสุวรรณภูมิต่อไป

       เจ้าฟ้าจุ้ย มีความใฝ่ฝันที่จะเป็นกษัตริย์อย่างยาวนานมาแล้ว เมื่อมีโอกาสตั้งตัวเป็นกษัตริย์จากการสนับสนุนของเจ้าฟ้าสังข์ กรมหมื่นเทพพิพิธ และ พระยาไชยานอกราชการ(รุก) จึงได้ตัดสินใจใช้เมืองจันทบูรณ์ เป็นเมืองนครหลวง

         หลังจากการประกาศขึ้นครองราชย์สมบัติของ เจ้าฟ้าจุ้ย แล้วไม่นาน เจ้าฟ้าจุ้ย ได้ส่งหนังสือไปยัง เจ้าเมืองต่างๆ ให้ขึ้นตรงต่อพระองค์ พระราชสาสน์ ดังกล่าว ได้ส่งมาถึงนายบุญชูที่เมืองไชยา ด้วย สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงได้รับทราบเรื่องราวดังกล่าว จึงได้รับสั่งให้ พระยาจักรีศรีองค์รักษ์(บุญชู) ถือ พระราชสารของพระองค์ พร้อมกับหลักฐานการถวายราชย์สมบัติของพระเจ้าอุทุมพร ไปเจรจากับ เจ้าฟ้าจุ้ย และ กรมหมื่นเทพพิพิธที่เมืองจันทร์บูรณ์ ทันที

         การที่สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แต่งตั้งให้พระยาจักรี(บุญชู) ไปเป็นราชทูต เพื่อเจรจากับ เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ นั้น เพราะ พระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู มีสายสัมพันธ์ทางเครือญาติที่ใกล้ชิดกับ กรมหมื่นเทพพิพิธ และ นางบุญนอบ ภรรยาเจ้าเมืองจันทร์บูรณ์(บุญหลง) ซึ่งเป็นพี่สาวแท้ๆ ของ นายบุญชู ขณะเดียวกันมารดาของ กรมหมื่นเทพพิพิธ ซึ่งเป็นพระสนมของพระเจ้าบรมโกศ นัน คือสายสกุลของ เจ้าพระยาจักรีบุกดา กรมหมื่นเทพพิพิธ จึงถูกเรียกชื่อว่า เจ้าฟ้าแขก มาตังแต่ทรงพระเยาว์

         เมื่อพระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู ทำหน้าที่เป็นราชทูต เดินทางไปเจรจาความเมืองกับ เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ ที่เมืองจันทบูรณ์ นั้น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงโปรดเกล้าแต่งตั้ง ให้พระอนุชา คือ พระยาอนุรักษ์ภูธร(ครู) สมุหนายก เป็นว่าที่ พระยาจักรี(ครู) อีกตำแหน่งหนึ่งด้วย

         ผลการเจรจาทางการทูตของ พระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู ไม่เป็นผล นายบุญชู กลับถูกเจ้าฟ้าจุ้ย สั่ง ให้ควบคุมตัวไว้ที่เมืองจันทบูรณ์ เจ้าฟ้าจุ้ยและ กรมหมื่นเทพพิพิธ กลับวางแผนย้อนศร ส่งพระราชสาสน์ กลับไปให้สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ให้ยอมอ่อนน้อมแต่โดยดี และอ้างว่า สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร (สิน) ไม่มีสิทธิ์อันชอบธรรมที่จะขึ้นมาเป็นกษัตริย์ เพราะเป็นลูกหลานของเจ้าฟ้าแก้ว ที่มาสมรสกับเชื้อสายเจ๊ก แต่เพื่อเห็นแก่คุณงามความดีในการทำสงครามมาก่อน จึงโปรดเกล้าแต่งตั้งให้เป็นกษัตริย์ ของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี โดยต้องขึ้นต่อ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทบูรณ์พร้อมกับมอบให้ นายบุญรอด เจ้าเมืองบางละมุง น้องชายนายรุก เดินทางไปส่งสารให้กับสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ณ เมืองคันธุลี เพื่อสืบความลับต่างๆ ด้วย

         เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ ยังได้ส่งราชทูตไปยังเมืองต่างๆเพื่อปล่อยข่าวทำตอแหล โจมตีสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน)ว่ามิได้เป็นเชื้อสายราชวงศ์ แต่เป็นเชื้อสายเจ๊ก สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงเป็นกบฏต่อแผ่นดิน ที่ไม่ควรค่าต่อการขึ้นครองราชย์สมบัติ เพราะเป็นกบฏ ที่เผาบ้านเรือน ในกรุงศรีอยุธยา ที่ยังถูกประกาศให้จับตาย และยังปล่อยข่าวว่า สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ยังปลอมพระราชสาสน์ของ พระเจ้าอุทุมพร มาแอบอ้าง เพื่อสร้างความชอบธรรมในการขึ้นครองราชย์ สมบัติเป็นกษัตริย์ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี อีกด้วย

          เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ ได้ส่งราชทูตไปพบกับเจ้านครหนู เจ้าเมือง นครศรีธรรมราช เพื่อให้เจ้านครหนู ส่งกองทัพเข้าโจมตีเมืองคันธุลี ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) อีกด้วย เป็นที่มาให้เจ้านครหนู เริ่มคลางแคลงใจต่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา

         ฝ่ายพระยาระยอง(บุญเมือง) น้องชายพระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู เมื่อทราบข่าวว่าพี่ชายถูกควบคุม ตัวอยู่ที่เมืองจันทบูรณ์ จึงพยายามติดต่อพี่ชายที่เมืองจันทบูรณ์ พระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู ได้ฝากเรื่อง ให้พระยาระยอง(บุญเมือง) ผู้เป็นน้องชายเดินทางไปเข้าเฝ้าสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ที่เมืองคันธุลี เพื่อให้สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ตัดสินพระทัยยกกองทัพเข้าตีเมืองจันทบูรณ์ เพราะทราบว่า เจ้านครหนู กำลังคิดร่วมมือกับ เจ้าฟ้าจุ้ย และพวก เพื่อยกกองทัพเข้าโจมตี เมืองคันธุลี อีกด้วย

         การขึ้นครองราชย์สมบัติของ เจ้าฟ้าจุ้ย โดยใช้เมืองจันทบูรณ์เป็นเมืองนครหลวง นั้น กรมหมื่นเทพพิพิธ มีเจตนาที่จะนำเอา ราชอาณาจักรเสียม-หลอ ไปเป็นเมืองขึ้นของประเทศพม่า แต่ศัตรูผู้ขัดขวาง ความสำเร็จนั้นที่สำคัญคือ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เป็นเหตุให้ เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ พยายามสร้างความชอบธรรมให้กับตนเอง ด้วยการใส่ความเท็จต่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร (สิน)ว่าเป็นลูกเจ๊ก ย่อมไม่มีสิทธิ์ในการขึ้นครองราชย์สมบัติ

         เมื่อพระยาระยอง(บุญเมือง) น้องชายนายบุญชู เดินทางไปเป็นราชทูตขอเข้าเฝ้าสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ที่เมืองคันธุลี นั้น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ทราบว่า พระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู ถูกควบคุมตัวไว้ที่เมืองจันทร์บูรณ์ จึงรับสั่งให้ประชุมคณะมนตรี และ ขุนนางอำมาตย์ สั่งการเตรียมยกกองทัพ เข้ายึดครองเมืองจันทบูรณ์ เพื่อปราบปรามเจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ ทันที....

 

 

 

  

เชิงอรรถ

 

---

 

*๑   สืบแสง พรหมบุญ ความสัมพันธ์ในระบบบรรณาการ ระหว่างจีนกับไทย หน้าที่ ๑๐๑ และ คาร์ริงตัน กูดริช ประวัติศาสตร์จีน สำนักพิมพ์เคล็ดไทย หน้าที่ ๑๗๖

*๒   ภูเขาสุวรรณคีรี ตั้งอยู่ในพื้นที่เกาะดอนขวาง ปัจจุบันเรียกชื่อใหม่ว่า ภูเขาน้ำร้อน เพราะมีน้ำพุร้อน ผุดออกมาข้างภูเขาตลอดทั้งปี ตั้งอยู่หมู่ที่ ๒ ต.เลม็ด อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี ชื่อภูเขาสุวรรณคีรี ปรากฎชื่อในเพลงชาติไทยโบราณ คือเพลงกลอนลายลักษณ์ เชื่อกันว่า เป็นสถานที่แห่งหนึ่งที่พระพุทธเจ้า เสด็จมาประทับ ต่อมา ภูเขาสุวรรณคีรี ถือว่าเป็นศูนย์กลางอำนาจรัฐ ของ สหราชอาณาจักรเสียม กรุงศรีโพธิ์(ไชยา) ซึ่งบริเวณยอดเขาจะถูกใช้ทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก ของ มหาจักรพรรดิไทยทุกพระองค์ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ จึงใช้ภูเขาแห่งนี้ในการทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก ในการขึ้นครองราชย์สมบัติ ครั้งแรก เพราะยึดถือกันว่า ดวงวิญญาณ ของ มหาจักรพรรดิ และเทพเทวดาต่าง ๆ ของ สยามประเทศ จะสิงสถิตอยู่ ณ ภูเขาสุวรรณคีรี แห่งนี้

*๒   พระนามของ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ที่ใช้พระนามในการขึ้นครองราชย์สมบัติครั้งแรกว่า สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร นั้น พบหลักฐานในพงศาวดารของประเทศลาว และ พม่า เนื่องจากสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ได้มีพระราชสาสน์ ไปถึงกษัตริย์แห่งราชอาณาจักรลาว ขอให้ร่วมมือกับราชอาณาจักรเสียม ทำสงครามขับไล่พม่า ออกไป พระราชสาสน์ดังกล่าวลงพระนาม สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร เนื่องจากขณะนั้น ลาวยอมเป็นเมืองขึ้น ของ พม่า กษัตริย์ลาว จึงต้องแจ้งข่าวให้พม่ารับทราบ

*๓    กรมศิลปากร พงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา เล่มที่ ๒ จัดพิมพ์ พ.ศ.๒๕๓๕ หน้าที่ ๑๕๑

*๔    กรมศิลปากร พงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา เล่มที่ ๒ จัดพิมพ์ พ.ศ.๒๕๓๕ หน้าที่ ๑๔๖

 

 

---

 

 

 

 

                                            บทที่-๑๐

         สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ปราบปราม เจ้าฟ้าจุ้ย

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) นำกองทัพหลวง ไปตั้งทัพที่เมืองระยอง

         ก่อนที่กรุงศรีอยุธยาจะถูกกองทัพพม่าตีจนแตกพ่ายนั้นสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน)เร่งรัดสร้าง กองทัพ และ ทำการสะสมอาวุธที่ทันสมัย เพื่อทำสงครามจรยุทธ์ และเตรียมตีโอบล้อมกองทัพพม่า ที่กำลัง ปิดล้อมกรุงศรีอยุธยาให้เสียหายและต้องถอยทัพกลับไป แต่เกิดปัญหาขึ้นมาเสียก่อนเมื่อ เจ้าฟ้าจุ้ย และพวก ประกาศตั้งตัวเป็นกษัตริย์ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทร์บูรณ์ โดยพยายามร่วมมือกับขุนนาง อำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง มุ้งเน้นที่จะพยายามรักษาอำนาจของตนเองไว้ โดยยอมเป็นเมืองขึ้นของ ประเทศพม่า จึงเป็นที่มาให้ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) พยายามขยายอิทธิพลเข้าสู่ดินแดนเมือง ยุทธศาสตร์ต่างๆ ทางชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก เพราะเมืองต่างๆ ดังกล่าว กลายเป็นหอกข้างแคร่ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ในการทำสงครามกอบกู้เอกราชในอนาคต ทังนี้เพราะ จะต้องมีศึกสองด้าน ต่อไป คือศึกกับกองทัพพม่า และ ศึกกับเจ้าฟ้าจุ้ยเชื้อสายราชวงศ์ขุนนางอำมาตย์ของ กรุงศรีอยุธยา

        สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้พยายามประสานงานกับ พระยาราชบุรีทองด้วง นอกราชการ อย่างลับๆ ให้เร่งรีบสะสมกำลังเพื่อส่งกองทัพเข้ายึดเมืองราชบุรี และเมืองสุพรรณบุรี กลับคืน เพื่อปิด เส้นทางการเดินทัพของกองทัพพม่า ที่จะเดินทัพกลับประเทศพม่า และพยายามผลักดันให้ พระยาราชบุรีทองด้วง นอกราชการ ให้ความร่วมมือกับ พระยาอนุรักษ์ภูธร(ครู) ในการรวบรวมไพร่พลที่เมือง นครสวรรค์ เพื่อปิดล้อมการถอนทัพของกองทัพพม่า ที่จะถอนทัพกลับไปทางภาคเหนือ และภาคตะวันตก

        เหตุการณ์เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๓๑๐ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้ตัดสินพระทัยนำกองทัพ เข้ายึดครองเมืองตามชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก จึงได้รับสั่งให้กองทัพของพวกพระยาต่างๆ แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ให้นำกองทัพเรือมารวมกันที่ชายทะเล หาดนาจอมเทียน เมืองบางละมุง

        สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้วางแผนให้กองทัพ ของ พระยาต่างๆ สร้างกองทหารหน่วย กองโจรทหารม้า และสร้างกองโจรกองทัพเรือตังเก ขนาดเล็ก สามารถเคลื่อนที่เร็ว เข้าขับไล่กองทัพเรือของ แม่ทัพเรือเมขะระโบ ให้ต้องล่าถอยไปรวมกันอยู่ที่ แม่น้ำเจ้าพระยา ส่วนกองทัพหลวงของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) นั้น ได้ไปตั้งกองทัพหลวงอยู่ที่เมืองระยอง เพื่อทำลายอิทธิพลของ เจ้าฟ้าจุ้ยที่ประกาศตัว เป็นกษัตริย์ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทบูรณ์

        เหตุการณ์ในขณะนั้น กองทัพหลวงของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ถูกก่อกวนด้วยกองทัพขายชาติของ พรรคพวกเจ้าฟ้าจุ้ย คือ กรมหมื่นเทพพิพิธ ผู้เลี้ยงขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง เพียงเพื่อรักษาอำนาจของตนเอง ทำให้แผนการต่างๆ ของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ที่จะร่วมมือกับ คนไทยผู้รักชาติ ในการทำสงครามบดขยี้กองทัพพม่า จึงล่าช้ากว่ากำหนด ที่ควรจะเป็น

 

 

 ภาพที่-๒๗ แสดงรูปแผนที่เส้นทางเดินทัพของ กองทัพหลวง ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ซึ่ง ได้นำกองทัพจาก ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เดินทางไปยังฐานที่มั่นเมืองระยอง เป็นเส้นทางการเดินทัพ ๙ เส้นทาง เรียงตามลำดับ เพื่อยึดครองเมืองต่างๆ ทางชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก เพื่อทำสงครามปราบปราม กบฏเจ้าฟ้าจุ้ย และพวก ก่อนการนำกองทัพเข้าทำสงครามขับไล่กองทัพพม่าที่ เมืองธนบุรี และ กรุงศรีอยุธยา เป็นผลสำเร็จในเวลาต่อมา

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เคลื่อนทัพใหญ่ เข้ายึดชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก

        สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สั่งเคลื่อนทัพเข้ายึดเมืองชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก เพื่อเข้ายึดครองเส้นทางเดินทัพทางน้ำ และเพื่อขัดขวางการขึ้นครองราชย์สมบัติของ เจ้าฟ้าจุ้ย และ กรมหมื่นเทพพิพิธ ที่วางแผนใช้เมืองจันทบูรณ์เป็นเมืองราชธานีใหม่ ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ จึงนัดหมายสำแดงกำลัง โดยรับสั่งให้กองทัพของพระยาต่างๆ รวมกันประมาณ ๑๐,๐๐๐ คน เคลื่อนกองทัพเรือ นัดพบกันที่ชายทะเล นาจอมเทียน เป็นที่มาของคำว่า เมืองทัพพระยา หรือ เมืองพัทยา ในปัจจุบัน หวังที่จะสร้างพื้นฐานของ กองทัพในการเตรียมทำสงครามกอบกู้ดินแดน ราชอาณาจักรละโว้ กรุงศรีอยุธยา กลับคืนในอนาคต

        สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เคยเรียนรู้ประวัติศาสตร์ชาติไทยมาอย่างลึกซึ้ง จากการถ่ายทอด ของหม่อมนกเอี้ยง และ พระอาจารย์เจ้าอาวาดวัดศรีราชัน พระองค์ทราบว่า ในปลายสมัยที่ สหราชอาณาจักรคีรีรัฐของ ชนชาติไทยล่มสลายลงนั้น ชนชาติไทยเคยเสียดินแดน ราชอาณาจักรละโว้ให้กับ กองทัพมอญ มาก่อน จนกระทั่ง พระนางจันทร์เทวี ต้องอพยพไพร่พล ออกไปสร้างแคว้นหริภุญชัย ที่ เมืองลำพูน ต่อมาในปี พ.ศ.๑๒๐๒ ได้มีกษัตริย์สองพี่น้อง คือ มหาราชาหะนิมิต และ มหาอุปราชศรีไชยนาท พระราชโอรส ของ มหาจักรพรรดิท้าวอู่ทอง(พระยาพาน) ได้ประกาศตั้ง ราชอาณาจักรศรีโพธิ์ กรุงศรีโพธิ์(ไชยา) หรือที่ชาวจีน เรียกเพี้ยนในเวลาต่อมาว่า ราชอาณาจักรเสียม เพื่อสะสมกำลังทหาร เตรียมทำ สงครามกอบกู้ดินแดน ราชอาณาจักรละโว้ กลับคืนเป็นผลสำเร็จ ในเวลาต่อมา

        ในปี พ.ศ.๑๒๐๒ นั้น มหาราชาหะนิมิต และ มหาอุปราชศรีไชยนาท กษัตริย์สองพี่น้องได้ส่ง กองทัพเข้ายึดครองเมืองตามชายฝั่งทะเลตะวันออกและทะเลตะวันตกของภาคใต้กลับคืนรวมทั้งเมือง เพชรบุรี เมืองมะริด และเมืองตะนาวสี ด้วย หลังจากนั้น กษัตริย์สองพี่น้อง ได้เคลื่อนกองทัพเรือใหญ่ จาก ราชอาณาจักรเสียม กรุงศรีโพธิ์(ไชยา) เข้ายึดครองดินแดนชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก กลับคืน แล้วเข้าตั้ง ฐานที่มั่นทางการทหารที่เมืองธนบุรี หลังจากนั้นก็ทำการเคลื่อนกองทัพเข้าทำสงครามขับไล่กองทัพมอญ ให้ออกไปจากดินแดน ราชอาณาจักรละโว้ เป็นผลสำเร็จ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้ใช้แนวทาง เดียวกันในการทำสงครามกอบกู้เอกราช ราชอาณาจักรละโว้ กลับคืนเช่นเดียวกันกับที่ มหาอุปราชศรีไชยนาท เคยทำสำเร็จมาแล้วในอดีต

        ดังนั้น ประมาณเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๓๑๐ คือเวลา ๑ ปีที่ขาดหายไปจากพระราชพงศาวดาร สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้สร้างกองทัพใหม่ขึ้นมาในดินแดนราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี จนสำเร็จ พระองค์จึงได้นำกองทัพทัพหลวง เดินทางล่วงหน้าไปตั้งฐานที่มั่นอยู่ที่ เมืองระยอง ซึ่งได้ยึดครอง และมอบให้ นายบุญเมือง เป็นผู้ปกครองเมืองระยอง มาก่อนหน้านั้นแล้ว ต่อมา สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร (สิน) จึงได้นัดหมายให้กองทัพของพระยาต่างๆ ผู้ปกครองเมืองต่างๆ ในดินแดนของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี นำกองทัพใหญ่มาพบกันที่จุดนัดพบ ที่ชายหาดนาจอมเทียน ท้องที่ดังกล่าวจึงถูกเรียกว่า "จุดนัดพบ ทัพพระยาตาก" หรือ พัทยา ในเวลาต่อมา

 

 

ภาพที่-๒๘ แผนที่การเดินทัพทางเรือ ของ กองทัพราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เดินทัพนัดพบกันที จุดนัดพบของทัพพระยาต่างๆ คือเมืองพัทยา ในปัจจุบัน

 

        เจตนาของการส่งกองทัพใหญ่ประมาณ ๑๐,๐๐๐ คน ซึ่งเป็นกองทัพเรือของพระยาต่างๆ เพื่อมุ่งสู่ เมืองชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก ในครั้งนั้น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) มีเจตนาต้องการยึดครองเมืองต่างๆ ทางชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก มิให้ถูกใช้เป็นเครื่องมือของ เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ ที่ตั้งตนเป็นกษัตริย์ของราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทบูรณ์ และยังสามารถใช้เป็นฐานที่มั่นทางการทหารในการทำสงครามพร่ากำลังข้าศึกพม่า สามารถเข้าควบคุมเส้นทางเดินทัพทังโดยทางเรือ ทางบก โดยสะดวก เพื่อเตรียมทำสงครามเข้ายึดครองกรุงศรีอยุธยา กลับคืนจากกองทัพพม่า ในอนาคต และยังเป็นการตัดปัญหามิให้เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ ประกาศให้ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทบูรณ์ ตกไปเป็นประเทศเมืองขึ้นของ ราชอาณาจักรพม่า ในอนาคต อีกด้วย

        เรื่องราวในพระราชพงศาวดารของไทยที่ปรุงแต่งขึ้นมาภายหลัง จะบิดเบือนเรื่องราวดังกล่าวว่า "นายกลม" ได้นำกำลังทหารที่อยู่ในภาคตะวันออก มอบให้สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ จำนวน ๑๐,๐๐๐ คน*"๑ ซึ่งเป็นการเสกสรร ปั้นแต่งเรื่องที่ขัดแย้งกันเองในพงศาวดารฉบับต่างๆ แทบทังสิ้น เรื่องราวความเป็นจริง ในการกอบกู้เอกราชของสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ นั้น จึงถูกปกปิดบิดเบือน มาจนถึงปัจจุบัน แท้ที่จริงแล้ว ถ้าพิจารณาจากหลักฐานจดหมายเหตุรายวันทัพ หลักฐานทางประวัติศาสตร์อื่นๆ และตำนานท้องที่คันธุลี ก็ จะพบว่า กองทัพ ๑๐,๐๐๐ คน นั้นสันนิษฐานได้ว่า น่าจะยกกองทัพมาจากเมืองต่างๆ ประกอบด้วยกองทัพ ของ แม่ทัพตำแหน่งพระยาต่างๆ ดังนี้คือ

        กองทัพ ของ พระยาจักรี(ครู) ซึ่งเป็นพระอนุชา ของ พระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เป็น สมุหนายก และ ช่วยว่าราชการแทน พระยาจักรี ได้นำกองทัพมาจาก กรุงคันธุลี มีกำลังพล ประมาณ ๒,๐๐๐ คน

        กองทัพ ของ พระยาเพชรบุรี(บุญมา) บุตรชายพระยาจักรีตาล กับ หม่อมอั๋น ได้นำกองทัพเรือมา จาก เมืองเพชรบุรี มีกำลังพลประมาณ ๒,๐๐๐ คน

        กองทัพ ของ พระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) เป็นบุตรเขยคนหนึ่ง ของ หม่อมอั๋น ได้นำ กองทัพเรือมาจาก เมืองโกลี-โกลก(สุไหงโกลก) และ เมืองเบตุง มีกำลังพลประมาณ ๑,๕๐๐ คน

        กองทัพ ของ พระยาโกษาธิบดี(เฉินเหลียง) บุตรเขยคนหนึ่ง ของ หม่อมอั๋น นำกองทัพเรือมาจาก เมืองพุทไธมาศ(ตาแก้ว) มีกำลังพล ประมาณ ๑,๕๐๐ คน

        กองทัพ ของ พระยาพิชัยอาสา(จ้อย) หรือ พระยาพิชัยดาบหัก นำกองทัพมาจาก ค่ายทหารทุ่งลานช้าง ภูเขาแม่นางส่ง เมืองท่าชนะ มีกำลังพล ประมาณ ๑,๐๐๐ คน

        กองทัพ ของ พระยาวิชิตภักดีศรีพิชัยสงคราม(จุ้ย) บุตรชายคนโต ของ พระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู เจ้าเมืองไชยา ได้นำกองทัพมาจาก เมืองไชยา มีกำลังพล ประมาณ ๑,๐๐๐ คน

        กองทัพ ของ พระยาชุมพร(มั่น) บิดาของหม่อมสอน(กรมหลวงบาทบริจา) ได้นำกองทัพเรือมาจาก เมืองชุมพร มีกำลังพลประมาณ ๑,๐๐๐ คน

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เข้ายึดครอง เมืองชลบุรี

        เมื่อกองทัพหลวงของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เดินทางจากฐานที่มั่นเมืองระยอง มาถึง ชายทะเลหาดนาจอมเทียน แขวงเมืองบางละมุง พระองค์ก็ทรงวางแผน รับสั่งให้นำกองทัพเข้ายึดครองเมือง ชลบุรี ซึ่งเปีนเมืองบริวารของ เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ เพื่อทำลายอำนาจของเจ้าฟ้าจุ้ย และพวก พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตเลขา กล่าวว่า

        "...จึงเสด็จดำเนินทัพมายังแขวงเมืองชลบุรี ตั้งประทับอยู่ที่บ้านหนองมน ให้ทหารไปสอดแนมดู ได้เนื้อความว่า นายทองอยู่(นกเล็ก) เตรียมพลจะคอยต่อรบ จึงเสด็จยาตราทัพเจ้าไปหยุดประทับ ณ วัดหลวง ใกล้เมืองชล ทางประมาณ ๑๐๐ เส้น แล้วตรัสใช้ นายบุญรอดแขนอ่อน กับ นายชื่น บ้านท่าไข่ ซึ่งเป็น มิตรสหายกับ นายทองอยู่ ให้เข้าไปเจรจาเกลี้ยกล่อมโดยดี นายทองอยู่ ก็อ่อนน้อมยอมเข้าด้วยมิได้ขัดแข็ง นายบุญรอด นายชื่น จึงพา นายทองอยู่ ออกมาเฝ้า ณ วัดหลวง ขอสวามิภักดิ์กระทำความสัตย์สาบานถวาย แล้วเชิญเสด็จเข้าไป ณ เมืองชล ประทับอยู่ ณ เก๋งจีนแห่งหนึ่ง จึงเสด็จทรงช้างที่นั่ง นายบุญมี มหาดเล็ก เป็นควาญท้าย นายทองอยู่ ก็นำเสด็จไปเลียบเมือง ทอดพระเนตรเมืองชล ทั่วแล้ว ก็เสด็จกลับมายังที่ประทับ นายทองอยู่ จึงพากรมการเมืองทั้งปวงมาถวายบังคมพร้อมกัน จึงโปรดตั้ง นายทองอยู่ นกเล็ก ให้เป็น พระยาอนุราฐบุรีศรีมหาสมุทร ครองเมืองชล *"๒..."

        หลังจากการเข้ายึดครองเมืองชลบุรีอย่างสงบสันติได้แล้ว สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ก็เสด็จ กลับไปที่ชายหาดนาจอมเทียน เพื่อนัดพบกับกองทัพ ๑๐,๐๐๐ คน ของทัพพระยาต่างๆ เพื่อร่วมวางแผนกับ แม่ทัพนายกอง ที่จุดนัดพบทัพพระยา(พัทยา) ตามแผนงานที่กำหนด

        เมื่อเสร็จภารกิจ ที่ชายหาดนาจอมเทียน สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้นำทัพหลวง เดินทัพ ต่อไปยังเมืองระยอง ซึ่งพระยาระยอง(บุญเมือง) น้องชายพระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู เป็นผู้ปกครองเมืองอยู่ เพื่อวางแผนเข้าตีเมืองจันทร์บูรณ์ เมืองนครหลวง ของเจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธซึ่งเป็น พรรคพวกใกล้ชิด ของ พระยาไชยารุก นอกราชการ ผู้ทรยศต่อผืนแผ่นดินชนชาติไทย ต่อไป

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ส่งกองทัพเข้าทำลาย กองทัพเรือพม่า

        สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) พิจารณาเห็นว่า กองทัพพม่า มีจำนวนมาก แต่อาวุธไม่ทันสมัย กองทัพพม่า ยังคงรบด้วยดาบ หรือปืนนกสับ ส่วนกองทัพของราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี นัน มีกำลังน้อยกว่าพม่ามาก แต่มีอาวุธที่ทันสมัยกว่ากองทัพพม่ามาก มีปืนลูกซอง ปืนกลลูกซองตับ ที่ผลิตขึ้นใช้เอง และยังมีปืนไรเฟิล ที่จัดซื้อมาจากฝรั่งต่างชาติ อีกด้วย

        เนื่องจากสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ต้องการที่จะส่งกองทัพเข้าโจมตีโอบล้อมกองทัพพม่า ที่ กำลังปิดล้อมกรุงศรีอยุธยา เพื่อใช้อาวุธที่เหนือกว่า ทำการรบแบบสงครามกองโจร เพื่อทำการพร่ากำลังข้าศึกพม่า ไปเรื่อยๆ ทำให้เกิดขวัญเสีย แล้วใช้วิธีรวมศูนย์กำลัง เข้าทำลายข้าศึกที่ละจุด เพื่อทะลายทั้งแนว ซึ่งจะทำให้กองทัพพม่า เกิดการสูญเสียครั้งใหญ่ และจะไม่กล้าเข้ามารุกรานกรุงศรีอยุธยา อีกในอนาคต

        แต่เนื่องจาก กองทัพเรือพม่า ซึ่งมีแม่ทัพเมขะระโบ เป็นแม่ทัพเรือ ได้เข้าควบคุมเส้นทางเดินเรือ ตามลำน้ำต่างๆ จนกระทั่งกองทัพเรือไทย ไม่สามารถเคลื่อนกองทัพผ่านทางแม่น้ำ ลำคลองได้ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงต้องการทำลายกองทัพเรือ ของ แม่ทัพเรือเมขะระโบ มิให้มีอิทธิพล ควบคุมเส้นทาง เดินทัพตามแม่น้ำ ลำคลองต่างๆ ได้อีกต่อไป จึงได้ประชุมกับ แม่ทัพพระยาต่างๆ ที่ชายทะเลหาดจอมเทียน ให้กระจายกำลังของกองทัพพระยาต่างๆ ออกไปตามแม่น้ำ ลำคลอง กระจายกำลังออกเป็นกองโจรทหารม้า กองโจรเรือเล็ก กองโจรเรือตังเก ใช้อาวุธปืนที่เหนือกว่า ออกซุ่มยิง ทหารเรือพม่า เพื่อพร่ากำลัง แล้วทำการรวมศูนย์กำลังเข้ายึดค่ายทหารพม่า ที่ปากแม่น้ำต่างๆ เพื่อให้กำลังทหาร ของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี สามารถใช้เส้นทางเดินทัพทางเรือได้ และกลายเป็นผู้ควบคุมเส้นทางเดินทัพทางเรือ แทนที่กองทัพพม่า จึง เป็นที่มาให้ กองทัพเรือของพระยาต่างๆ ได้แบ่งงานกัน ขับไล่ทหารพม่า ออกจาก แม่น้ำโยธิกา แม่น้ำบางปะกง แม่น้ำท่าจีน และ แม่น้ำแม่กลอง คงยกเว้นแม่น้ำเจ้าพระยา ไว้เพียงแม่น้ำเดียว เพื่อรวมศูนย์กำลังไป ร่วมปฏิบัติการร่วมกัน อีกครั้งหนึ่ง เมื่อปฏิบัติการตามแผนสำเร็จ ให้กองทัพพระยา ทุกกองทัพมาพบกันที่ ชายหาดจอมเทียน อีกครั้งหนึ่ง เพื่อวางแผนเข้ายึดครองเส้นทางตามลำแม่น้ำเจ้าพระยาอีกครั้งหนึ่ง

        เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้ร่วมทำการประชุมวางแผนกับแม่ทัพพระยาต่างๆ เสร็จสิน แล้ว สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ก็นำทัพหลวง เดินทางกลับไปยังฐานที่มั่นเมืองระยอง และจะเสด็จมา รับฟังผลการปฏิบัติงาน และวางแผนขั้นต่อไป อีกครั้งหนึ่ง

        ผลของการปฏิบัติการของทัพพระยาต่างๆ ตามแผนการที่สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ร่วม วางแผนเพื่อทำลายกองทัพเรือ ของ แม่ทัพเมขะระโบ นั้น ผลปรากฏว่า สามารถส่งหน่วยกองโจรทหารม้า และกองโจรทัพเรือ ออกชุ่มยิงทหารพม่า ตายและบาดเจ็บเป็นจำนวนมาก สามารถขับไล่ทหารกองทัพเรือ ของแม่ทัพเรือเมขะระโบ จนต้องล่าถอยไปรวมกันอยู่ที่ ปากแม่น้ำเจ้าพระยา ตามแผนที่กำหนด ผลของการ ปฏิบัติการครั้งนั้น มีประชาชนได้มาอาสา ขอร่วมเป็นทหารเพิ่มขึ้นในกองทัพอีกเป็นจำนวนมาก ประชาชน ได้ร่วมกันนำเสบียงอาหาร มามอบให้กับทหาร ได้เสบียงกรังเพิ่มขึ้นมาก ทหารแห่งราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี จึงมีกำลังใจในการสู้รบเพิ่มขึ้นมาก

        สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้มาเข้าร่วมประชุมกับ แม่ทัพพระยาต่างๆ ที่หาดนาจอมเทียน อีกครั้งหนึ่ง เพื่อร่วมกันวางแผนเข้ายึดเส้นทางตามลำน้ำเจ้าพระยา ตามแผนการนั้น ได้กำหนดให้แบ่งกองทัพ ออกเป็น ๓ กองทัพ ให้กองทัพของ พระยาโกษาธิบดี(เฉินเหลียง) กองทัพพระยาพิชัยอาสา และ กองทัพ พระยาวิชิตภักดีศรีพิชัยสงคราม(จุ้ย) รับผิดชอบฝั่งซ้าย ของ แม่น้ำเจ้าพระยา

        กองทัพ ของ พระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) และ พระยาเพชรบุรี(บุญมา) รับผิดชอบฝั่งขวา ของ แม่น้ำเจ้าพระยา ให้กองทัพของ พระยาจักรี(ครู) รับผิดชอบปากแม่น้ำเจ้าพระยา ทั้งนี้ให้ทำสงคราม กองโจร ขับไล่ทหารพม่า ตั้งแต่ปากแม่น้ำเจ้าพระยา ถึง เมืองธนบุรี โดยยังไม่เข้ายึดป้อมวิชัยประสิทธิ์ ผลการปฏิบัติงาน เป็นไปตามแผนที่กำหนด พร้อมๆ กับ กรุงศรีอยุธยา ถูกกองทัพพม่ายึดครอง

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ส่งพระยาอนุรักษ์ภูธร ปกครองเมืองนครสวรรค์

        เรื่องราวที่ นายประหยัด สมุหนายก รักษาการ พระยาจักรี(ครู) ซึ่งเป็นพระอนุชาของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ต้องเดินทางไปปกครองเมืองนครสวรรค์ นั้นมีเรื่องสืบเนื่องมาจากสายตระกูลมารดา ของ หม่อมนกเอี้ยง เพราะว่า พระนางเจิ้งติ่ง หรือ นางติ่ง แซ่แต้ ได้นำสายตระกูลแซ่แต้ ซึ่งตั้งรกรากอยู่ที่บ้านท่าดินแดง กรุงศรีอยุธยา ได้อพยพหนีกองทัพพม่า ไปอาศัยอยู่ที่เมืองนครสวรรค์ ซึ่งไม่มีผู้ปกครอง

        เครือญาติหม่อมนกเอี้ยง ได้ส่งข่าวมาถึง สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สรุปว่า กองทัพพม่า ได้ใช้ เส้นทางแม่น้ำเจ้าพระยา ส่งเสบียงกรัง ไปให้กองทัพพม่าที่กรุงศรีอยุธยา จึงต้องการให้ส่งกำลังทหาร เพื่อ ไปลอบซุ่มโจมตี ตัดกำลังเส้นทางการส่งเสบียงอาหาร ต่อมา สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) พิจารณาแล้ว จึงโปรดเกล้าให้ รักษาการ พระยาจักรี(ครู) เป็น พระยาอนุรักษ์ภูธร(ประหยัด) ไปเป็นเจ้าเมืองนครสวรรค์ เพื่อคุ้มครองญาติพี่น้อง และเพื่อทำการตัดเส้นทางการส่งเสบียง และเพื่อตัดเส้นทางถอยทัพ ของ กองทัพพม่า ที่จะเดินทางถอยทัพขึ้นไปทางภาคเหนือ ด้วย

        เนื่องจากผลของการทำสงครามกองโจร เข้ายึดครองเส้นทางเดินทัพทางแม่น้ำลำคลอง เพื่อปิด เส้นทางเดินทัพทางน้ำ ของ กองทัพพม่า เป็นไปตามแผนการที่ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ต้องการส่งกองทัพเข้าตีโอบล้อม กองทัพพม่า ที่กรุงศรีอยุธยา และต้องการปิดเส้นทางถอยทัพของพม่า ที่จะเดินทาง ออกจากดินแดนราชอาณาจักรละโว้ จึงเป็นที่มาให้ รักษาการ พระยาจักรี(ครู) ต้องเดินทางไปปกครองเมือง นครสวรรค์ เพื่อปิดเส้นทางเดินทัพของพม่า ที่จะต้องเดินทางผ่านปากน้ำโพธิ์ เพราะขณะนั้น รักษาการ พระยาจักรี(ครู) สามารถควบคุมเส้นทางเดินทัพทางน้ำ ของ แม่น้ำท่าจีน ให้สามารถเดินทางไปถึงเมือง นครสวรรค์ ได้แล้ว ทำให้พระยาจักรี(ครู) สามารถเดินทัพเข้าสู่เมืองนครสวรรค์ ได้อย่างปลอดภัย

        สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้พยายามติดต่อประสานงานกับ พระยาราชบุรี(ทองด้วง) นอกราชการ ซึ่งหลบซ่อนตัวอยู่ที่ปากแม่น้ำแม่กลอง อย่างลับๆ ให้เร่งรีบสะสมกำลังทหารเข้าควบคุมเส้นทาง แม่น้ำแม่กลอง และทำการยึดเมืองราชบุรี และเมืองสุพรรณบุรี กลับคืน เพื่อปิดเส้นทางการเดินทัพของ กองทัพพม่า ที่จะเดินทัพกลับประเทศพม่า ผลของการขอความร่วมมือในฐานะสหายร่วมนำสาบาน ครั้งนั้น ไม่ได้รับการตอบสนอง เพราะ พระยาราชบุรี(ทองด้วง)ถูกพระเจ้าเอกทัศน์ เรียกไปเป็นราชทูต ให้ทำการ ติดต่อกับ พระยาไชยารุก นอกราชการ อย่างไรก็ตาม พระยาราชบุรี(ทองด้วง) นอกราชการ ได้ให้ความ ร่วมมือกับ พระยาอนุรักษ์ภูธร(ครู) โดยได้ช่วยรวบรวมไพร่พลที่เมืองราชบุรี ให้ไปเป็นทหารของ พระยาอนุรักษ์ภูธร เพื่อสนับสนุนการปิดล้อมการถอนทัพของกองทัพพม่า ที่จะถอนทัพกลับไปทางภาคเหนือ

        การที่นายทองด้วง ไม่ยอมให้ความร่วมมือ กับ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ตามที่ได้เองขอนั้น ทั้งๆ ที่เคยกรีดเลือดดื่มน้ำสาบานด้วยกัน เพราะทราบข่าวภายหลังว่า พี่สาว ของ นายทองด้วง ได้ห้ามปราม ไว้ทั้งนี้เพราะทราบข่าวว่าเจ้าฟ้าจุ้ยและพวกได้ตั้งตัวเป็นกษัตริย์แห่งราชอาณาจักรเสียม-หลอเรียบร้อย แล้ว จึงไม่ควรฝักใฝ่ข้างหนึ่งข้างใด ให้รอดูสถานการณ์อีกระยะหนึ่ง

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ส่งกองทัพ ปราบขุนรามหมื่นซ่อง

        ขุนรามหมื่นซ่อง ก็คือกองโจรของขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง เคยเป็นลูกน้อง ของ พระเจ้าเอกทัศน์ กรมหมื่นเทพพิพิธ เจ้าฟ้าจุ้ย และ เจ้าฟ้าสังข์ มาก่อน ขุนรามหมื่นซ่อง เคยเป็นขุนนางโจร ชอบท่องเที่ยวออกปล้นสะดม ไปทั่วดินแดนทั้งในประเทศ และต่างประเทศ จึงได้รับสมญานามว่ามีซ่องโจร มากถึง หมื่นซ่องโจร กองโจรของขุนราม ผู้นี้เคยปะทะกับกองร้อยทหารม้าพระยาตากสิน ตั้งแต่สมัย ที่ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ปลอมตัวเป็นพ่อค้าเกวียน เพื่อปราบโจร ในสมัยแผ่นดินพระเจ้าบรมโกศ ต่อมา กรมหมื่นเทพพิพิธ เจ้านายของ ขุนรามหมื่นซ่อง ถูกจับคุม และถูกเนรเทศไปอยู่ที่เกาะศรีลังกา ขุนรามหมื่นซ่อง จึงต้องหลบหนีไปซ่อนตัวอยู่ที่ เมืองมะริด และเมืองตะนาวสี ได้ออกไปปล้นสะดม เมืองต่างๆ ในดินแดนราชอาณาจักรพม่า จนเป็นต้นเหตุของสงครามระหว่าง ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กับ ราชอาณาจักรพม่า เพราะพระเจ้าอลองพญา นำมาแสร้งใช้อ้างสร้างความชอบธรรมในการยกกองทัพเข้า โจมตี เมืองมะริด และ เมืองตะนาวสี มาตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๓๐๒ ขุนรามหมื่นซ่อง ก็หลบหนีออกไปจากเมือง แต่ต่อมา เมื่อพระยาอินทร์รักษา เจ้าเมืองตะกั่วป่า ได้ส่งกองทัพเข้ายึดครอง เมืองมะริด และ เมืองตะนาวสี กลับคืนสำเร็จ ขุนรามหมื่นซ่อง ก็กลับมาใช้เมืองมะริด และ เมืองตะนาวสี เป็นซ่องโจร อีก

        เมื่อเมืองมะริด และเมืองตะนาวสี ถูกกองทัพพม่า ตีแตกพ่ายเป็นครั้งที่สอง ขุนรามหมื่นซ่อง ก็ต้องหลบหนีมาอาศัยอยู่ที่เมืองปราจีนบุรี และ เมืองจันทร์บูรณ์ ได้มาเป็นไพร่พลของ กรมหมื่นเทพพิพิธ เจ้าฟ้าจุ้ย และ เจ้าฟ้าสังข์ จนกระทั่งต่อมาได้ถูกผลักดันให้ไปเป็นกรมการเมืองอยู่ที่เมืองระยอง โดยทำงานอยู่กับ พระยาระยอง(บุญรอด) ซึ่งเป็นน้องชายของ พระยาไชยารุก นอกราชการ เชลยศึกพม่า ซึ่งเป็นผู้ทรยศต่อ แผ่นดินชนชาติไทย ในขณะที่ขุนรามหมื่นซ่อง มาเป็นกรมการเมืองระยอง อยู่นั้น ได้ลักลอบออกไปเป็น กองโจร ออกปล้นไปทั่ว ประชาชน ได้รับความเดือดร้อนไปทั่ว ทั้งนี้เบื้องหลังการออกปล้น ก็เพื่อจัดหาทุน ให้กับ เจ้าจุ้ย เจ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ นั่นเอง

        จนกระทั่งเมื่อต้นปี พ.ศ.๒๓๐๙ เมื่อพระยาจักรีสิน ได้นำกองพันทหารม้าพระยาตากสิน หลบหนี ออกจากค่ายพิชัย มุ่งหน้ามายังเมืองบางละบุง ซึ่งนายบุญเมือง น้องชายพระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชุ ปกครอง อยู่นั้น เพื่อจัดหาเรือสำเภาเดินทางไปยังเมืองท่าชนะ นั้น พระยาจักรีสิน สามารถจับจดหมายลับที่มีการ ติดต่อระหว่าง พระยาไชยารุก นอกราชการ กับ กรมหมื่นเทพพิพิธ จึงทราบว่า ขุนรามหมื่นซ่อง เป็น กรมการเมืองอยู่ที่เมืองระยอง พระยาจักรีสิน จึงต้องตัดสินใจนำกองพันทหารม้าพระยาตากสิน เข้ายึดเมือง ระยอง และได้มอบให้นายบุญเมือง ไปปกครองเมืองระยอง แทนที่ เป็นที่มาให้ ขุนรามหมื่นซ่อง ต้อง หลบหนีไปอาศัยอยู่กับ กรมหมื่นเทพพิพิธ ที่เมืองจันทร์บูรณ์ กรมหมื่นเทพพิพิธ จึงแต่งตั้งให้ขุนรามหมื่น ซ่องไปปกครอง เมืองแกลง

        เมื่อพระยาจักรีสิน ขึ้นครองราชย์สมบัติเป็น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) และได้นำกองทัพใหญ่ของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เข้าสู่ดินแดนชายฝั่งทะเลตะวันออก สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร (สิน) ได้ทราบข่าวจากพระยาระยอง(บุญเมือง) ว่า ขุนรามหมื่นซ่อง ยังคงทำงานปล้นสะดมประชาชน สร้างกองทุนให้กับ เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ ทำให้ประชาชนที่เดือดร้อนจากภัยสงครามอยู่ แล้ว ถูกซ้ำเติมเพิ่มขึ้น สภาพความเดือดร้อนของประชาชนขยายออกไปทั่วทุกมุมเมือง ทั้งนี้เพราะ ขุนรามหมื่นซ่อง ออกปล้นสะดม นำทรัพย์สินไปถวายให้กับ กรมหมื่นเทพพิพิธ และพวก เพื่อหวังที่จะเป็นใหญ่

        ดังนั้นเมื่อกองทัพใหญ่ของพระยาต่างๆ เดินทัพตามนัดหมายเข้าสู่ภาคตะวันออก และสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้นำกองทัพหลวง เดินทางไปตั้งฐานที่มั่น ที่เมืองระยองอีกครั้งหนึ่ง เพื่อเจรจาความเมืองกับ เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ ให้ยอมอ่อนน้อมต่อพระองค์โดยดี เพื่อร่วมมือกันทำ สงครามขับไล่กองทัพพม่าออกจากผืนแผ่นดินไทย แต่ เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ กลับ ออกไปปล่อยข่าวโจมตี สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ต่างๆ นาๆ กล่าวหาว่ามีเชื้อสายเจ๊ก ไม่มีความชอบ ธรรมในการขึ้นครองราชย์สมบัติ และยังมอบให้ ขุนรามหมื่นซ่อง ส่งกองโจรออกไปปล้นสะดม โค กระบือ ช้าง ม้า ของ กองทัพหลวงสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เป็นประจำ เป็นที่มาให้สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ต้องเร่งรัดปราบปรามชุนรามหมื่นซ่อง หลักฐานพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตเลขา กล่าวถึงเหตุการณ์ในครั้งนั้นว่า

        "...ฝ่ายขุนรามหมื่นซ่อง พวกอ้ายเหล่าร้ายซึ่งแตกหนีไปจากเมืองระยอง นั้น คุมสมัครพรรคพวกไปตั้งอยู่ ณ บ้านกระแสแขวงเมืองจันทร์บูรณ์ให้ไพร่พลเข้ามาลักโค กระบือ ช้างม้า ณ กองทัพหลวง ซึ่งตั้งอยู่ ณ เมืองระยอง นั้น เนื่องๆ ครั้นได้ทรงทราบ จึงตรัสว่า อ้ายเหล่านี้ยังคิดประทุษร้ายอยู่จะละมันไว้มิได้ จำจะต้องยกกองทัพไปปราบปรามให้สิ้นเสี้ยนหนาม จึงเสด็จกรีธาทัพจากเมืองระยอง ไปถึงบ้านประแส บ้านไร่ บ้านตร่ำ เมืองแกลง ซึ่งเหล่าร้ายตั้งสำนักอยู่นั้น ให้พลทหารยิงปืนใหญ่น้อย แล้วเข้าโจมตีไล่ตะลุมบอน ฟันแทง พวกอ้ายเหล่าร้ายก็แตกตื่นหนีไป และอ้ายขุนรามหมื่นซ่อง ตัวนายนั้น หนีไปอยู่ด้วยกับ พระยาจันทร์บุรณ*"๓..."

        บันทึกในพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตเลขา มีเนื้อหาใกล้เคียงกับ เรื่องราวที่สายตระกูล พระเจ้าหลานเธอของสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ได้ถ่ายทอดไว้ แต่มีเรื่องราวแตกต่างกันที่ การหลบหนีของ ขุนรามหมื่นซ่องนั้น เป็นการหลบหนีไปหา เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์และ กรมหมื่นเทพพิพิธ เพราะเหตุการณ์ใน ขณะนัน เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ กรมหมื่นเทพพิพิธ ยังมิได้หลบหนีไปยังเมืองนครราชสีมา สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงพยายามใช้ความพยายามในการเจรจาทางการทูต ให้เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์และ กรมหมื่นเทพพิพิธ และ พระยาจันทร์บุรณ์(บุญหลง) ให้มาร่วมมือกัน เพื่อการทำสงครามขับไล่กองทัพพม่า ออกไปจากผืนแผ่นดินไทย จึงยังมิไม่คิดที่จะใช้กำลังเข้าตีเมืองจันทร์บุรณ์ ในระยะแรกๆ แต่อย่างใด

 

กรุงศรีอยุธยา ถูกกองทัพพม่า ยึดครองสำเร็จ

        ก่อนที่กรุงศรีอยุธยา จะถูกกองทัพพม่าตีจนแตกพ่ายนั้น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เร่งรัด สร้างกองทัพ และเร่งสะสมอาวุธที่ทันสมัย เพื่อเตรียมเข้าโจมตีโอบล้อมกองทัพพม่าที่กำลังปิดล้อมกรุงศรีอยุธยา ด้วยอาวุธที่ทันสมัย หวังให้ทหารพม่าตายบาดเจ็บ จำนวนมาก แต่เกิดปัญหาขึ้นมาเสียก่อน เมื่อ เจ้าฟ้าจุ้ยได้ตั้งตัวเป็นกษัตริย์โดยพยายามร่วมมือกับขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง เพื่อรักษา อำนาจของตนเองไว้ แม้จะต้องยอมเป็นเมืองขึ้นของประเทศพม่า ก็ตาม แผนการที่กำหนดยังไม่สำเร็จตามแผน ก็มีทหารมาแจ้งข่าวว่า กรุงศรีอยุธยา แตกแล้ว

        พระเจ้ามังระ ทราบดีว่า ถ้าการรบยืดเยือ กองทัพพม่ามีโอกาสที่จะถูกกองทัพของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เข้าตีโอบหลังเพื่อลอบยิงบดขยี้ด้วยอาวุธที่ทันสมัยกว่า และจะเกิดความเสียหายกับกองทัพพม่าอย่างที่ไม่เคยปรากฎมาก่อนในประวัติศาสตร์ จึงพยายามเร่งรัดให้แม่ทัพเนเมียวสีหบดี เร่งรัดให้พระยาไชยารุกนอกราชการเร่งรัดการเจรจากับขุนนางอำมาตย์ ของกรุงศรีอยุธยาเพื่อเข้าตีกรุงศรีอยุธยาให้แตกพ่าย ก่อนที่กองทัพของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จะทำสงครามกองโจรเข้าก่อกวน และตีโอบด้านหลัง และสั่งให้เร่งรัดเก็บกวาดทรัพย์สิน เร่งถอยทัพกลับสู่กรุงอังวะ โดยด่วนที่สุด

        พระเจ้ามังระ ยังมอบหมายให้ พระยาไชยารุก นอกราชการ เร่งรัดจัดตั้งเมืองประเทศราช เพื่อให้เจ้า เมืองต่างๆ ขึ้นเป็นกษัตริย์เมืองประเทศราชของพม่า เพื่อแยกสลายขุนนางอำมาตย์สยาม มิให้ร่วมมือกับ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เป็นการดึงเวลามิให้กองทัพพม่าถูกบดขยี้จากการถูกโจมตีโอบด้านหลัง โดยกองทัพของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน)อีกด้วย

        ขณะที่สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้ตั้งทัพหลวงอยู่ที่เมืองระยอง นั้น พระองค์ได้มีพระราชสาสน์ลับ ส่งไปถึงพระเจ้าเอกทัศ เพื่อร่วมมือกันขับไล่กองทัพพม่า ออกจากกรุงศรีอยุธยา และมอบหมายให้กองทัพพระยาต่างๆ ทำสงครามกองโจร ใช้อาวุธที่ทันสมัยกว่า ยิงขับไล่ทหารกองทัพเรือของแม่ทัพเรือเมขะระโบ ออกไปจากการครอบครองเส้นทางเดินทัพทางแม่น้ำลำคลอง เป็นผลสำเร็จ กองทัพเรือพม่าเริ่มเสียขวัญ จนกระทั่งมีข่าวออกไปถึง พระเจ้ามังระ ต่อมา สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้สั่งถอนทัพ เพื่อ ส่งหลวงพิพิธ(เฉินเหลียง) ให้ไปขอความร่วมมือจากพระยาราชาเศรษฐี เมืองบันทายมาศ และพยายามเจรจา กับเจ้าเมืองจันทร์บูรณ์มาโดยตลอดให้ร่วมกันทำสงครขับไล่กองทัพพม่า แต่ยังไม่เป็นผล

        หลักฐานพงศาวดารฉบับขุนหลวงหาวัด ได้กล่าวไว้สอดคล้องกับคำบอกเล่าของสายตระกูล ลูกหลานสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ สรุปว่า นอกเหนือจากที่พม่าพยายามขุดอุโมงค์ เผาฐานรากกำแพงเมืองแล้ว พม่าสามารถใช้ พระยาไชยารุก นอกราชการ เข้าเกลี้ยกล่อม พระยาพลเทพ และพวก ซึ่งเป็นผู้มีอำนาจ สิทธิ์ขาดในการดูแลพระนครให้ทรยศ ต่อ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงศรีอยุธยา โดยลอบส่งอาวุธและ เสบียงอาหารให้กับกองทัพพม่า และวางแผนเปิดประตูเมืองให้กับกองทัพพม่า เดินทัพเข้ามาในเมือง ตามแผนการนัดหมายที่กำหนด ดังนั้นใน วันที่ ๗ เมษายน พ.ศ.๒๓๑๐ กล่าวได้ว่า กองทัพพม่า สามารถตีกรุงศรี อยุธยาแตกพ่าย *''๔ หลังจากที่เจ้านครอินทร์ ประกาศตั้งกรุงศรีอยุธยาเป็นศูนย์กลางอำนาจรัฐของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ รวมเวลาราชธานีได้ ๓๕๕ ปีใช้เวลาในการล้อมกรุงศรีอยุธยา๑ ปี ๒ เดือน

        ภายหลังการเข้ายึดครองพระราชวังหลวง กรุงศรีอยุธยาภิกษุพระเจ้าอุทุมพร และพวกราชวงศ์ ถูก ทหารพม่าจับกุม และถูกนำไปทรมาน จึงยอมเปิดเผยที่ซ่อนทรัพย์สิน พม่าจึงขุดทรัพย์สินต่างๆ ไปได้ จำนวนมาก จนกระทั่งวันที่ ๒๗ เมษายน พ.ศ.๒๓๑๐ แม่ทัพเนเมียวสีหบดี ต้องรีบถอยทัพกลับไป โดย มอบหมายให้ สุกีนายกอง ควบคุมกำลังทหาร ๓,๐๐๐ คน อยู่ที่ค่ายโพธิ์สามต้น กรุงศรีอยุธยา

        พม่า มอบให้นายทองอิน ควบคุมกองทัพ อยู่ที่เมืองธนบุรี ในวันที่ ๒๘ เมษายน พ.ศ.๒๓๑๐ กองทัพพม่าจึงเร่งรีบยกกองทัพกลับกรุงหงสาวดี เพราะกลัวกองทัพของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ลอบซุ่มโจมตี ส่วนภิกษุพระเจ้าอุทุมพร ถูกพม่าควบคุมตัวไปพร้อมกับพวกมิสชันนารี่ เมื่อเดินทางถึง ราชอาณาจักรพม่า ก็ถูกบังคับให้ลาสิกขา และให้เขียนพงศาวดาร ฉบับขุนหลวงหาวัด ในเวลาต่อมา

        ส่วนพระเจ้าเอกทัศน์สามารถหลบหนีออกจากพระราชวังหลวงมาได้จนกระทั่งวันที่๑๐พฤษภาคม พ.ศ.๒๓๑๐ พระเจ้าเอกทัศน์ ได้อดอาหารมา ๑๐ วัน จึงป่วยอย่างหนัก ถูกพม่าจับตัวมาที่ค่ายโพธิ์สามต้น ก็ สวรรคต รวมเวลาครองราชย์สมบัติ ๙ ปี สุกี้(นายกอง) ได้เชิญพระบรมศพฝังไว้ที่โคกพระเมรุ ท้องสนามหลวงกรุงเก่า ตรงหน้าพระวิหารมงคลบพิตร

 

ภาพที่-๒๙ ภาพวาดกรุงศรีอยุธยา หลังจากกองทัพพม่า เผาพระราชวังหลวง คงเหลือแต่ซาก

 

        เมื่อขุนท่องสื่อ(ขุนฤกษ์) ได้เดินทางมารายงานต่อ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ว่า กรุงศรีอยุธยา ได้แตกพ่ายตามที่พระองค์ท่านคาดการณ์แล้ว สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้ตรัสต่อหน้าขุนนาง อำมาตย์ได้ยินกันทั่วหน้าว่า "...การเสียกรุง เป็นไปตามที่ สมเด็จเจ้าพระยาสุรินทรารักษ์สาปแช่งไว้..."

         หลังจากนั้นพระองค์ก็ได้รับสั่งให้กองทัพพระยาต่างๆ ที่ออกไปทำสงครามกองโจรในพื้นที่สองฝากฝั่ง ของ แม่น้ำเจ้าพระยา นั้น ให้ถอนทัพมารวมกันที่ ชายหาดนาจอมเทียน ให้คงเหลือทหารไว้เพียง บางส่วนเพื่อทำการสืบข่าวการเคลื่อนไหว ของ กองทัพพม่า เท่านั้น

 

เจ้าฟ้าจุ้ย ทำพิธีบรมราชาภิเษก เป็นมหาราชา แห่ง ราชอาณาจักรเสียม-หลอ

        เดือนพฤษภาคม พ.ศ.๒๓๑๐ พระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู ซึ่งได้ปลอมตัวไปสืบข่าวที่เมืองจันทร์บูรณ์นั้น สามารถหลบหนีออกมาจากเมืองจันทร์บูรณ์เป็นผลสำเร็จ และได้มาขอเข้าเฝ้า สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ที่เมืองระยอง พร้อมกับได้รายงานว่า เจ้าฟ้าจุ้ย ได้ทำพิธีบรมราชาภิเษก เป็นกษัตริย์ แห่ง ราชอาณาจักรเสียม-หลอ โดยใช้เมืองจันทร์บูรณ์เป็นราชธานี กำหนดให้มีเมืองมหาอุปราชและตำแหน่ง มหาอุปราชหลายตำแหน่ง โดยมี เจ้าฟ้าแขก และ เจ้าฟ้าสังข์ เป็นมหาอุปราชมีการแต่งตังกษัตริย์ปกครอง เมืองต่างๆ จำนวนมาก การดำเนินการตังกล่าวได้รับการสนับสนุนจาก พระยาไชยารุก นอกราชการ ซึ่งเป็น เชลยศึกของพม่า ติดต่อให้พระเจ้ามังระ ยอมรับรองเรียบร้อยแล้ว และยังมีการติดต่อกับ ประเทศจีน ญวน และ เขมร ให้รับรอง และสนับสนุน การขึ้นเป็นกษัตริย์ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทร์บูรณ์อีกด้วย

        สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน)ซึ่งไม่พอพระทัยที่เจ้าเมืองจันทร์บูรณ์ไม่ยอมส่งตัวขุนรามหมื่นซ่อง มาให้ลงโทษแล้ว กลับสนับสนุน เจ้าฟ้าจุ้ย ขุนนางอำมาตย์ชั่ว มาเป็นกษัตริย์แห่ง ราชอาณาจักรเสียม- หลอ อีกด้วย จึงได้ส่งพระราชสาสน์ให้พระภิกษุเป็นราชทูต เดินทางนำไปส่งให้กับเจ้าเมืองจันทร์บูรณ์ (บุญหลาน) โดยมีคำสั่งให้พระยาจันทร์บูรณ์ทำการจับกุม เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์เจ้าฟ้าแขก และ ขุนรามหมื่นซ่อง มาส่งมอบให้ที่เมืองระยอง โดยด่วน มิฉะนั้นถือว่าเป็นกบฏ จะมีความผิดอาญาแผ่นดิน

         ฝ่ายพระยาจันทร์บูรณ์ เมื่อได้รับพระราชสาสน์ ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ก็ได้นำไป หารือกับ เจ้าฟ้าจุ้ย และพวก สรุปว่าไม่ยอมตอบสนองตามคำสั่ง ให้ทำการถ่วงเวลาไว้ก่อน หลังจากนั้นไม่นาน สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ก็ได้รับทราบแต่ข่าวที่ไม่ดี

        ต่อมามีข่าวเพิ่มเติมมาอีกว่า เจ้าเมืองชลบุรี คือ นายทองอยู่ นกเล็ก ได้ก่อกบฏ กลับใจไปให้การ สนับสนุน เจ้าฟ้าจุ้ย และพวก ขึ้นเป็นกษัตริย์ ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทร์บูรณ์ โดยยอมเป็น ประเทศราชของ ราชอาณาจักรพม่า สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงตัดสินพระทัย ส่งกองทัพหลวงจาก เมืองระยอง เดินทางกลับไปเข้ายึดครอง เมืองชลบุรี อีกครั้งหนึ่ง เพื่อตัดกำลังการสนับสนุนของ เจ้าฟ้าจุ้ย นั่นเอง ส่วนพระยาจักรีศรีองค์รักษ์บุญชู ได้เดินทางกลับไปยังเมืองจันทร์บูรณ์อีกครั้งหนึ่ง

 

สมเด็จพระเจ้าศรสรรเพชร(สิน) เกลี่ยกล่อม เจ้าเมืองชลบุรี

        ความเดิมนั้น นายทองอยู่ นกเล็ก เป็นพรรคพวกของเจ้าฟ้าจุ้ย ได้เคยเตรียมทหารจะคอยต่อรบกับ กองทัพของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) มาก่อน จึงเป็นที่มาให้ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เสด็จ ยาตราทัพจากชายหาดนาจอมเทียน เข้าไปหยุดประทับ ณ วัดหลวง ใกล้เมืองชลบุรี แล้วตรัสใช้นายบุญรอด แขนอ่อน กับ นายชื่น บ้านท่าไข่ ซึ่งเป็นมิตรสหายกับ นายทองอยู่ นกเล็ก ผู้ปกครองเมืองชลบุรี ให้เข้าไป เจรจาเกลี้ยกล่อมให้ นายทองอยู่ นกเล็ก ยอมอ่อนน้อม ยอมเข้าด้วย โดยดี ต่อมา นายบุญรอด นายชื่น จึงได้ พา นายทองอยู่ นกเล็ก ออกมาเข้าเฝ้าสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ณ วัดหลวง เพื่อแสร้งขอสวามิภักดิ์ต่อ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน)

        นายทองอยู่ นกเล็กได้กระทำความสัตย์สาบานตน ถวายต่อพระองค์แล้วจึงแสร้งเชิญสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เสด็จเข้าไป ณ เมืองชลบุรี นายทองอยู่ นกเล็ก ก็นำเสด็จไปเลียบเมือง ทอดพระเนตร เมืองชลบุรี ทั่วแล้ว ก็เสด็จกลับมายังที่ประทับ นายทองอยู่ นกเล็ก จึงได้พาคณะกรรมการกรมการเมือง ชลบุรี มาถวายบังคมพร้อมกัน เป็นที่มาให้สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) โปรดเกล้าแต่งตังให้ นายทองอยู่ นกเล็ก เป็น พระยาอนุราฐบุรีศรีมหาสมุทร ครองเมืองชลบุรี

        แต่ต่อมาเมื่อ เจ้าฟ้าจุ้ย ประกาศขึ้นครองราชย์สมบัติ ปกครองราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทร์บูรณ์ เจ้าเมืองชลบุรี คือ นายทองอยู่ นกเล็ก ได้ก่อกบฏ กลับใจไปให้การสนับสนุน เจ้าฟ้าจุ้ย ขึ้นเป็นกษัตริย์ ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทร์บูรณ์ อีกครั้งหนึ่ง เป็นเหตุให้สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ตัดสินพระทัยยกกองทัพหลวง จากฐานที่มั่นเมืองระยอง ไปปราบปราม เจ้าเมืองชลบุรี นายทองอยู่ นกเล็ก ที่เมืองชลบุรี อีกครั้งหนึ่ง

       เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้ยกกองทัพเข้ายึดแขวง เมืองชลบุรี เพื่อปราบปราม พระยาอนุราฐบุรี(นายทองอยู่ นกเล็ก) ซึ่งให้การสนับสนุน เจ้าฟ้าจุ้ย เป็นกษัตริย์ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทร์บูรณ์ อีกครั้งหนึ่งนั้น เมื่อกองทัพหลวงเดินทางไปถึงเมืองชลบุรี ในที่สุด นายทองอยู่ นกเล็ก ได้แสร้งขออ่อนน้อมต่อ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) อีกครั้งหนึ่ง พระองค์จึงยังคง โปรดเกล้าให้เป็น พระยาอนุราฐบุรี(ทองอยู่ นกเล็ก) เป็นเจ้าเมืองชลบุรี ต่อไป แล้วเสด็จกลับไปต้อนรับ กองทัพ พระยาต่างๆ ที่ชุดนัดพบ ทัพพระยา ณ ชายหาดนาจอมเทียน เมืองบางละมุง แล้วนำกองทัพหลวง เดินทางกลับไปยัง เมืองระยอง อีกครังหนึ่ง

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เจรจากับ เจ้าเมืองจันทบูรณ์

        เหตุการณ์ในเดือนพฤษภาคม พ.ศ.๒๓๑๐ เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เสด็จกลับมาจาก เมืองชลบุรี ก็ได้โปรดเกล้าให้พระยาจักรีศรีองค์รักษ์(บุญชุ) จัดหาพระภิกษุสงฆ์ ให้ช่วยเป็นราชทูตไป เจรจา กับ พระยาจันทบูรณ์(บุญหลาน) เสนอให้จับเจ้าฟ้าจุ้ย และพวก ส่งมาให้ลงโทษ อีกครั้งหนึ่ง แต่ไม่เป็นผลสำเร็จ พระยาจักรีศรีองค์รักษ์(บุญชู) ได้ส่งจดหมายลับมายัง สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ให้ ตัดสินพระทัยนำกองทัพเข้าตี เมืองจันทบูรณ์ ทันที พร้อมกับได้ส่งแผนที่ ที่ตั้งกองกำลังต่างๆ ให้ด้วย เสนอให้สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ใช้มาตรการเด็ดขาดปราบปราม เพราะ เจ้าฟ้าจุ้ย และพวก ได้ส่ง คณะราชทูต ไปเจรจากับ เมืองต่างๆ และประเทศต่างๆ ให้สนับสนุนการขึ้นครองราชย์สมบัติ เรียบร้อยแล้ว เหตุการณ์ต่อเนื่องในเดือนพฤษภาคม พ.ศ.๒๓๑๐ นั้น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้นำกองทัพหลวงจากเมืองระยอง เดินทัพไปยังเมืองจันทร์บูรณ์ ผ่านมาทาง บางกระจะ ตั้งค่ายทหารอยู่ที่ วัดแก้ว เรียกร้องให้ พระยาจันทร์บูรณ์(บุญหลาน) มาเข้าเฝ้า และให้ส่งตัว เจ้า ฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ เจ้าฟ้าแขก และ ขุนรามหมื่นซ่อง ให้มารับโทษ โดยดี แต่พระยาจันทร์บูรณ์ แสร้งถ่วงเวลา สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงเตรียมนำกองทัพเข้าตีเมืองจันทร์บูรณ์ รับสั่งให้ กองทัพของแม่ทัพพระยาต่างๆ ที่พักทัพอยู่ที่ฐานที่มั่นชายหาดนาจอมเทียน แบ่งกำลัง เคลื่อนทัพบางส่วน มาร่วมปิดล้อม เมืองจันทบูรณ์ทันที เมื่อเจ้าฟ้าจุ้ย และ เจ้าฟ้าสังข์ทราบข่าวจึงตัดสินใจเดินทางหลบหนีออกจากเมือง จันทบูรณ์ ไปอยู่ที่เมืองบันทายมาศไปอาศัยอยู่กับ พระยาราชาเศรษฐี(ม่อเทียนซื่อ)

        เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ทราบข่าว จึงรับสั่งให้ พระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) นำ กองทัพไปติดตามจับกุม เจ้าฟ้าจุ้ย และ เจ้าฟ้าศรีสังข์ ซึ่งหลบหนีไปยังเมืองบันทายมาศเมื่อพระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) เดินทางไปถึงปากน้ำเมืองพุทไธมาศ ก็ทราบข่าวว่า เจ้าฟ้าจุ้ย และเจ้าศรีสังข์ ได้เดินทาง หลบหนีไปอยู่ในประเทศเขมร เรียบร้อยแล้ว

 

ภาพที่ ๓๐ ภาพการเคลื่อนกองทัพหลวง ของ สมเด็จพระศรีสรรเพชร(สิน)มาที่บางกระจะ และตั้งค่ายอยู่ที่ วัดแก้ว ก่อนการตัดสินพระทัยสั่งตีเมืองจันทบูรณ์ ขั้นเด็ดขาด

 

        พระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจง) จึงได้ติดต่อเจรจากับพระยาราชาเศรษฐี (ม่อเทียนซื่อ) ที่เมืองบันทายมาศ ให้ร่วมมือกันทำสงครามกอบกู้เอกราช โดยสั่งห้ามไม่ให้ร่วมมือกับ เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าศรีสังข์ และ เจ้าฟ้าแขก แต่ไม่เป็นผลสำเร็จ เพราะทราบข่าวว่า เจ้าพระยาราชาเศรษฐี (ม่อเทียนซื่อ) ได้ให้การสนับสนุน เจ้าฟ้าจุ้ย ขึ้นมาเป็นกษัตริย์ราชอาณาจักรเสียม-หลอ อย่างลับๆ เรียบร้อยแล้ว และอยู่ระหว่างการขอรับรอง ทางการทูต การขอตราหยกจากพระเจ้ากรุงจีนเท่านั้นพระยาพิชัยไอยสวรรค์ (หยางจิ้งจุง)จึงส่งพระราชสาสน์ให้ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ทรงทราบ

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ส่งกองทัพเข้ายึด เมืองจันทบูรณ์

        ในเดือนมิถุนายน พ.ศ.๒๓๑๐ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ซึ่งกำลังนำกองทัพหลวงเข้าปิดล้อมเมืองจันทบูรณ์ อยู่นั้น ก็ทราบข่าวว่า เจ้าฟ้าจุ้ย และ เจ้าฟ้าศรีสังข์ ได้หลบหนี ไปยังประเทศเขมร เรียบร้อยแล้ว คงเหลือแต่กรมหมื่นเทพพิพิธ ที่อาศัยอยู่ที่เมืองจันทบูรณ์ และเมื่อพิจารณาเห็นว่า การเจรจาจะไม่เป็นผลอย่างแน่นอน พระองค์จึงตัดสินพระทัยใช้กองทัพหลวง เขายึดเมือง จันทบูรณ์เพื่อมิให้ถูกนำไปใช้เป็นราชธานี ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ โดยเจ้าฟ้าจุ้ย และพวกอีกต่อไป สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน)สืบทราบมาแล้วว่าเมืองจันทบูรณ์ไม่มีปีนใหญ่และอาวุธที่ ทันสมัยเพราะได้ส่งไปช่วยกรุงศรีอยุธยา และลูกพม่ายึดครองไปหมดสิ้น ทหารของเมืองจันทบูรณ์ คงมี แต่ปืนนกสับ และดาบ เท่านั้น อาวุธของกองทัพหลวง เหนือกว่ามาก เพราะมีปืนลูกซองยาว ปืนกลลูกซองตับ มีปืนไรเฟิล ที่ซื้อมาจากฝรั่งอีกมากด้วย ถ้าหากว่าสามารถนำช้างพังประตูเมืองเข้าไปได้ทหารก็จะสามารถยึดครองเมืองจันทบูรณ์ได้โดยไม่ยากนัก

 

 

ภาพที่-๓๑ ภาพวาดที่ปรุงแต่งขึ้นมาภายหลัง แสดงกองทัพสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) นำกองทัพ หลวงเข้าตีเมืองจันทบูรณ์สามารถนำช้างพังประตูเมืองเป็นผลสำเร็จ

 

        สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้เรียกแม่ทัพนายกองมาประชุม และรับสั่งว่า เราตัดสินใจจะเข้าตีเมืองจันทร์ในค่ำวันนี้ เมื่อทหารกินข้าวเย็นเสร็จแล้ว ให้เทอาหารที่เหลือทิ้ง และให้ทุบต่อยหม้อเสียให้หมด หมายไปกินข้าวด้วยกันที่ในเมืองพรุ่งนี้ถ้าตีเอาเมืองไม่ได้ในค่ำวันนี้ก็จะตายเสียด้วยกันให้หมดทีเดียว แม่ทัพนายกองรับทราบคำสั่ง ก็ไม่มีผู้ใดกล้าขัดขืน ต้องปฏิบัติตามคำสั่ง

        เมื่อถึงเวลามืดค่ำ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สั่งให้ทหารกระจายออกตามแผนการรบ ระวังมิให้ ชาวเมืองรู้การเคลื่อนไหว สั่งให้คอยฟังสัญญาณเข้าตีเมืองให้พร้อมกัน โดยห้ามมิให้ส่งเสียง จนกว่าพวกไหนเข้าเมืองได้ จึงให้ส่งเสียงโห่ร้อง ขึ้นเป็นสำคัญ ให้พวกทางด้านอื่นรับรู้

        ครั้นเตรียมพร้อมเสร็จ พอได้ ฤกษ์เวลา ๓ นาฬิกา สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ก็ขึ้นทรงคอช้างพังคีรีบัญชร ยิงปืนเป็นสัญญาณ แจ้งให้ ทหารเข้าตีเมืองพร้อมๆ กัน ส่วนสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ก็ขับช้างพระที่นั่ง เข้าพังประตูเมือง

        ส่วนชาวเมืองเมื่อทราบว่าถูกบุก ก็ระดมยิงปืนใหญ่น้อยเข้ามา หลวงพิชัยอาสา(จ้อย) ซึ่งเป็นนายท้ายช้างพระที่นั่ง เห็นลูกปืนทหารรักษาเมืองยิงออกมาหนาแน่นนัก เกรงว่าจะยิงมาถูก สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงใช้ของ้าวเกี่ยวช้างพระที่นั่งให้ถอยออกมา สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ขัดพระทัย ชัก พระแสงดาบ(ขุนฤทธิ์) หันจะมาฟัน หลวงพิชัยอาสา(จ้อย) ซึ่งเป็นนายท้ายช้าง ต้องทูลขอชีวิตไว้แล้ว ใสช้างเข้าชนบานประตูเมืองพังทลายลง พวกทหารก็วิ่งกรูเข้าเมืองได้ แล้วใช้อาวุธปืนที่ทันสมัยออกยิงต่อสู้

        ทหารและชาวเมืองต่างละทิ้งหน้าที่ ต่างพากันหลบหนี ส่วนพระยาจันทบูรณ์(บุญหลาน) และนางบุญนอบ ภรรยา พร้อมบุตรธิดา ต้องหลบหนีไปอยู่ที่เมืองบันทายมาศ ส่วนกรมหมื่นเทพพิพิธ (เจ้าฟ้าแขก) ต้องหลบหนีไปอาศัยอยู่ที่ เมืองนครราชสีมา ประกาศตัวเป็น มหาอุปราช แห่งราชอาณาจักรเสียม-หลอ ยอม เป็นประเทศราช ของพม่า โดยการประสานงานของ นายรุก ส่วนสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ให้ผู้คน กลับมายังภูมิลำเนาเดิม แสดงความเมตาปราณี มิได้ถือโทษ "๕

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ส่งกองทัพเข้ายึดครองเมืองตราด และ เมืองต่างๆ

        ภายหลังการทำสงครามยึดครองเมืองจันทบูรณ์ ในเดือนมิถุนายน พ.ศ.๒๓๑๐ สำเร็จเรียบร้อยแล้ว สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงได้สั่งให้ยกกองทัพต่างๆ เข้ายึดครองเมืองชายฝั่งทะเล ทั้งหมด จึงรับสั่ง ให้กองทหารที่มาจากฐานที่มั่นหาดนาจอมเทียน เมืองบางละมุง กลับไปยังที่มั่นเดิม รับสั่งให้เข้ายึดครอง เมืองแปดริ้ว เมืองปราจีนบุรี เมืองสมุทรปราการ เมืองสมุทรสาคร เมืองสมุทรสงคราม เมืองราชบุรี เป็นต้น พร้อมทั้งให้รับอาสาสมัครทหารใหม่ ส่งไปฝึกทหารที่กรุงคันธุลี ด้วย

        ส่วนสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้รับสั่งให้ทหารกองทัพหลวง เข้ายึดครองเมืองใกล้เคียง และ รับอาสาสมัครทหารเพิ่มเดิม มาฝึกในเมืองจันทร์บูรณ์ เพื่อเตรียมทำสงครามใหญ่ ส่วนพระองค์ ได้แบ่ง ทหารจากกองทัพหลวงประมาณ ๑,๐๐๐ คนเศษ เดินทาง ๗ วัน ๗ คืน เพื่อเข้ายึดครองเมืองตราด รับสั่งให้ กองทัพเรือ ๕๐ ลำ พร้อมกำลังทหาร ๒,๕๐๐ คน จากฐานที่มั่นชายหาดนาจอมเทียน ส่งกองทัพเรือเข้าร่วม ตีเมืองตราดด้วย นัดพบกันที่ บ้านทุ่งใหญ่ ขณะที่สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เดินทางไปยังเมืองตราด นั้น มีฝนตกทุกวัน เมื่อเดินทางมาถึงบ้านทุ่งใหญ่ ก็ได้พบกับกองุเรือ ที่เดินทางมาจากฐานที่มั่นทัพพระยา (พัทยา) จำนวน ๕๐ ลำเศษ ก็ลงเรือเดินทางมุ่งหน้าไปยังเมืองตราด เจ้าเมืองตราด ซึ่งทราบข่าวว่าเมืองจันทบูรณ์ ถูกตีแตกแล้วนั้น ก็ยอมอ่อนน้อมแต่โดยดี

 

พระยาราชาเศรษฐี เมืองบันทายมาศ สนับสนุนเจ้าฟ้าจุ้ย เป็นกษัตริย์ องค์ใหม่

        เนื่องจากตั้งแต่เดือนมิถุนายน พ.ศ.๒๓๑๐ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) โปรดเกล้าให้ส่งพระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) ไปพบกับม่อเทียนซื่อ(พระยาราชาเศรษฐี) ซึ่งเป็นญาติกับภรรยาของ หยางจิ้งจุง ในประเทศจีน เพื่อเจรจากับพระยาราชาเศรษฐี (ม่อเทียนซื่อ) เจ้าเมืองบันทายมาศ (อดีตเคยชื่อว่าเมือง ออกแก้ว ปัจจุบันเรียกชื่อว่า เมืองฮาเตียน ของ ประเทศเวียตนาม) ขณะนั้นเป็นเมืองภายใต้การปกครอง ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ เพื่อขอให้ร่วมมือกันทำสงครามกอบกู้เอกราช อีกครั้งหนึ่ง โดยห้ามมิให้ช่วยเหลือ เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าศรีสังข์ และ เจ้าฟ้าแขก แต่ไม่เป็นผลสำเร็จ

        พระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) ทราบว่า เจ้าพระยาราชาเศรษฐี (ม่อเทียนซื่อ) ได้รับสินบน จำนวนมาก เพื่อให้การสนับสนุน เจ้าฟ้าจุ้ยขึ้นมาเป็นกษัตริย์ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ เรียบร้อยแล้วและอยู่ ระหว่างการวิ่งเต้นขอรับรองการขึ้นครองราชย์สมบัติ จากราชอาณาจักรข้างเคียง โดยได้ติดต่อไปยังประเทศจีน เพื่อขอพระราชทานตราหยก จากพระเจ้ากรุงจีน อีกด้วย

        จนกระทั่งเดือนกรกฎาคม พ.ศ.๒๓๑๐ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ทราบข่าวการเคลื่อนไหว ของ เจ้าฟ้าศรีสังข์ จึงรับสั่งให้ส่งทหารไปจับกุม สามารถจับกุม เจ้าฟ้าศรีสังข์ ได้ที่บางปลาสร้อยแต่ต่อมา บาทหลวงของฝรั่งเศส ได้ช่วยเหลือโดยนำหลบหนีไปอาศัยอยู่ที่ เมืองพุทไธมาศ(ตาแก้ว) สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ทราบข่าว จึงส่งพระราชสาสน์ให้ พระยาราชาเศรษฐี(ม่อเทียนซื่อ) เจ้าเมืองบันทายมาศ(ออกแก้ว) ให้ช่วยจับตัวเจ้าฟ้าศรีสังข์ กลับคืนให้กับพระองค์ ที่เมืองจันทร์บูรณ์ ด้วย จึงเป็นที่มาให้ เจ้าฟ้าศรีสังข์ ร้องขอให้บาทหลวงฝรั่งเศส ช่วยนำหลบหนีไปอยู่ในประเทศเขมร อีกครั้งหนึ่ง

        ต่อมาในเดือนกรกฎาคม พ.ศ.๒๓๑๐ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้ส่ง พระยาพิชัยไอยสวรรค์ (หยางจิ้งจุง) ไปเจรจากับ พระยาราชาเศรษฐี(ม่อเทียนซื่อ) เจ้าเมืองบันทายมาศ(ออกแก้ว) อีกครั้งหนึ่ง เนื่องจาก พระยาราชาเศรษฐี เป็นชาวจีนกวางตุ้ง เป็นญาติกับภรรยาคนแรก ของ หยางจิ้งจุง มีการเจรจา เพื่อให้ ม่อเทียนซื่อ ช่วยติดต่อกับ ฮ่องเต้เฉียนหลุง ให้ช่วยรับรองทางการทูตต่อ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี แต่ไม่สำเร็จ เพราะสถานการณ์ในขณะนั้น ม่อเทียนซื่อ ไต้ติดต่อ ข้าหลวงมณฑลกวางตุ้ง เพื่อให้การสนับสนุนต่อ เจ้าฟ้าจุ้ย เป็นกษัตริย์ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ เรียบร้อยแล้ว พระยาพิชัยไอยสวรรค์ (หยางจิ้งจุง) จึงเดินทางกลับมาพบกับ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ที่เมืองตราด

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เข้ายึดกองเรือสำเภาค้าขาย ของ พ่อค้าจีน

       เดือนกรกฎาคม พ.ศ.๒๓๑๐ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี อยู่ที่ปากน้ำเมืองตราด ได้พบเห็นกองเรือสำเภาค้าขายของพ่อค้าจีน จอดทอดสมออยู่ที่ปากน้ำเมืองตราดหลายลำ พระองค์รับสั่งให้ข้าหลวงไปเรียกนายเรือมาเข้าเฝ้า แต่พวกเรือสำเภาจีนขัดขืน แล้วกลับยิงเอา ข้าหลวงสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน)จึงลงเรือพระที่นั่ง รับสั่งให้พระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) นำกองเรือสำเภารบ เข้าปิดล้อมกองเรือสำเภาจีนไว้ แล้วแจ้งให้พวกสำเภาจีน ยอมอ่อนน้อมแต่โดยดี

 

ภาพที่-๓๒ ภาพวาดแสดงกองทัพเรือ สำเภา ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ขณะที่เข้าล้อมเรือพ่อค้าสำเภาจีน ที่เมืองตราด

 

        พวกเรือสำเภาจีนก็ไม่ยอมอีก กลับ นำเอาปืนใหญ่น้อยระดมยิง รบกันอยู่ครึ่งวัน สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ก็สามารถยึดเอา เรือสำเภาจีนได้ทั้งหมด ได้ทรัพย์สิน สิ่งของ เป็นกำลังในกองทัพจำนวนมาก เมื่อเสร็จภารกิจ เรียบร้อย ก็เสด็จกลับไปยังเมืองจันทร์บูรณ์ "๖

        เรื่องการเข้ายึดครองเรือสำเภาพ่อค้าจีน โดย พระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) นั้น กลายเป็นปัญหาใหญ่ในเวลาต่อมา เมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ขอให้ฮ่องเต้เฉียนหลุง รับรอง ทางการทูต ต่อ ราชอาณาจักรเสียมหลอ กรุงธนบุรี เพราะกลายเป็นข้อต่อรองของ ฮ่องเต้ เฉียนหลุง ในเวลาต่อมา โดยเสนอให้สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ชดใช้ค่าเสียหายให้กับ ประเทศจีน และให้ส่งตัว เจ้าพระยาโกษาธิบดี(หยางจิ้งจุง) ไปให้ประเทศจีน ลงโทษ เป็นที่มาให้สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ แสร้ง ปล่อยข่าวว่า เจ้าพระยาโกษาธิบดี(หยางจิ้งจุง) เสียชีวิตแล้ว พร้อมกับแสร้งทำพิธีเผาศพปลอม แล้วส่งตัว เจ้าพระยาโกษาธิบดี(หยางจิ้งจุง) ไปอาศัยอยู่ที่ บ้านเกาะไผ่ เมืองคันธุลี แทนที่

 

พระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ต่อเรือสำเภาเพิ่มเติม ที่เมืองจันทบูรณ์

        ตั้งแต่เดือนกรกฎาคม พ.ศ.๒๓๑๐ ก็ย่างเข้าฤดูฝน เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี สำเร็จภารกิจการส่งกองทัพเข้ายึดเรือสำเภาจีน ก็ยกกองทัพเรือ จากเมืองตราด เดินทางกลับสู่เมืองจันทบูรณ์ รับสั่งให้เร่งรัดฝึกทหารใหม่ และเร่งต่อเรือสำเภา เตรียมเสบียงกรัง รองรับการเพิ่มขึ้นของทหาร จนกระทั่งถึงเดือนสิงหาคม นายสุจินดาหุ้มแพร(บุญมา) ซึ่งเป็นน้องชายของ นายทองด้วง สหายร่วมน้ำสาบาน ทราบข่าวว่า เจ้าฟ้าจุ้ย และพวก ที่ตั้งตัวเป็นกษัตริย์แห่งราชอาณาจักรเสียม- หลอ อยู่ในฐานะเพลี่ยงพล้ำ จึงได้เดินทางมาขอสวามิภักดิ์ ขอเข้ารับราชการด้วย ทหารของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ทำการต่อเรือเพิ่มเติมขึ้น ที่เมืองจันทบูรณ์ และทำการฝึกทหารเพิ่มขึ้นอีก ๔,๐๐๐ คน จนกระทั่งเดือนกันยายน พ.ศ.๒๓๑๐ สามารถต่อเรือได้ประมาณ ๑๐๐ ลำ จนกระทั่งปลายเดือนกันยายน พ.ศ.๒๓๑๐ จึงเคลื่อนกองทัพหลวง ไปที่ฐานที่มั่นทัพพระยา(พัทยา) ชายหาด นาจอมเทียน เมืองบางละมุง ก็ได้รับรายงานว่า พระยาชลบุรี(นายทองอยู่ นกเล็ก) ไม่ซื่อตรง ยังติดต่อกับ เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าสังข์ และ เจ้าฟ้าแขก เพื่อให้การสนับสนุนอย่างลับๆ เช่นเดิม

 

ภาพที่ ๓๓ ภาพถ่ายซากเรือที่เมืองจันทร์บุรี ซึ่งสันนิษฐานกันว่า เป็นอู่ต่อเรือของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ขณะที่ประทับที่เมืองจันทบูรณ์

 

        ที่ฐานที่มั่นทัพพระยา(พัทยา) ชายหาดนาจอมเทียน สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้เรียกประชุม ขุนนางอำมาตย์ แม่ทัพนายกอง ร่วมกันวางแผนเข้าทำสงครามขับไล่กองทหารพม่า ที่กรุงธนบุรี และที่ กรุงศรีอยุธยา ให้ออกจากดินแดนราชอาณาจักรละโว้ หลังจากได้รับสั่ง กระจายงานให้กับแม่ทัพนายกองต่างๆ เรียบร้อยแล้ว สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ก็นำกองทัพหลวง เดินทางมุ่งหน้าสู่ กรุงธนบุรี

        เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เดินทางโดยเรือสำเภา มาถึงเมืองชลบุรี ได้มีราษฎร์มาถวายฎีกา ร้องกล่าวโทษ พระยาอนุราฐบุรี(นายทองอยู่ นกเล็ก) เจ้าเมืองชลบุรี ตามที่ได้รับทราบเรื่องมาก่อนแล้ว และ ยังกล่าวหาว่า ประพฤติตนเป็นโจร ส่งสมุนออกปล้นเรือสินค้า เพื่อหาทุนให้กับ เจ้าฟ้าจุ้ย เมื่อชำระความ ก็ ได้ความสัตย์ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน)จึงรับสั่งให้ประหารชีวิต นายอยู่ นกเล็ก ทันที แล้วโปรดเกล้า แต่งตั้งพระยาชลบุรี คนใหม่ เข้าปกครองเมืองชลบุรี แล้วสั่งเคลื่อนทัพเรือสำเภา มุ่งหน้าสู่ปากแม่น้ำ เจ้าพระยา เพื่อมุ่งหน้าสู่ กรุงธนบุรี เข้าทำสงครามกับกองทัพพม่า อีกครั้งหนึ่ง

 

 

---

 

 

เชิงอรรถ

 

---

 

*๑      กรมศิลปากร พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา เล่มที่ ๒ พิมพ์พ.ศ.๒๕๓๕ หน้าที่ ๑๕๔

         เรื่องกำลังทหารที่ นายกลม นำมามอบให้กับ สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ๑๐,๐๐๐ คน ซึ่งถูกปรุงแต่งขึ้นมาในหลักฐานพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา นั้น เป็นเรื่องที่น่าตลก ไม่เป็นวิทยาศาสตร์ มีคำถามของนักประวัติศาสตร์ กล่าวถึงเรื่องนี้เรื่อยมา ว่า เป็นเรื่องเหลือเชื่อ นายกลมเป็นใคร มาจากไหน ทำไมจึงมีกำลังทหารถึง ๑๐,๐๐๐ คน สันนิษฐานได้ว่า การปรุงแต่งเรื่องนี้ขึ้นมาใน ภายหลัง นั้น น่าจะมีเจตนาปกปิดเรื่องราวที่สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เคยครองราชย์สมบัติ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ซึ่งมีพระนามว่า สมเด็จพระศรีสรรเพชร(สิน) มาก่อนที่จะทำสงครามยึดครองเมืองจันทร์บูรณ์ จะสังเกตเห็นว่า เรื่องราวที่ เจ้าฟ้าจุ้ย ตั้งตัวเป็นกษัตริย์ นั้น ก็ ไม่ปรากฎในหลักฐานพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา เลย แต่กลับปรากฏพบหลักฐานดังกล่าว ในหลักฐานประวัติศาสตร์ ของ ต่างประเทศ ทั้งสิ้น

*๒      กรมศิลปากร พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา เล่มที่ ๒ พิมพ์ พ.ศ.๒๕๓๕ หน้าที่ ๑๕๘

         นายทองอยู่ นกเล็ก เป็นบุตรของเจ้าเมืองชลบุรี คนเดิม เป็นญาติทางมารดากับ พระยาไชยารุก นอกราชการ จึงมีความสนิทสนมกับ นายรุก มาก่อน เนื่องจากเคยรับราชการเป็นมหาดเล็ก อยู่กับ เจ้าฟ้ากุ้ง จึงสนิทสนมกับ เจ้าฟ้าจุ้ย เจ้าฟ้าแขก และ นายรุก มาโดย ตลอด นายทองอยู่ นกเล็ก เคยเป็นเจ้าเมืองชลบุรี มาก่อน และต่อมาได้ไปรับราชการที่กรุงศรีอยุธยา เมื่อกองทัพพม่า เข้าปิดล้อมกรุงศรีอยุธยา จึงหลบหนีกองทัพพม่า มาอยู่ที่เมืองชลบุรี ต่อมาได้รับการติดต่อประสานงานจาก พระยาไชยารุก นอกราชการ และ เจ้าฟ้าแขก ให้ ทำการสนับสนุน เจ้าฟ้าจุ้ย ขึ้นครองราชย์สมบัติ เป็นกษัตริย์ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงจันทร์บูรณ์จึงแสร้งตีสองหน้า กับ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) พร้อมกับส่งข่าวให้ เจ้าฟ้าแขก มาโดยตลอด อีกด้วย

*๓      กรมศิลปากร พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา เล่มที่ ๒ พิมพ์ พ.ศ.๒๕๓๕ หน้าที่ ๑๕๗

*๔      พลตรีจรรยา ประชิตโรมรัน การเสียกรุงศรีอยุธยา ครั้งที่ ๒ พ.ศ.๒๓๑๐ สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พิมพ์ครังที่ ๒ พ.ศ. ๒๕๓๗ หน้าที่ ๑๖๗-๑๖๙

          เรื่องราวการที่กองทัพพม่าสามารถยึดครองกรุงศรีอยุธยา ได้ในครั้งนั้น ขุนนางอำมาตย์ชั่ว ฝ่ายฉ้อราษฎร์บังหลวง มิใช่เฉพาะ พระยาพลเทพ เท่านั้นที่ทรยศ ต่อ ชาติสยาม มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์อีกหลายอย่าง ตลอดไปจนถึง เรื่องราวที่เป็นตำนานเล่าขานกัน ต่อ ๆ มาว่า ขุนนางอำมาตย์ชั่ว ส่วนใหญ่ในขณะนั้น ได้ก่อกบฏ สมคบกับพม่า ผ่านการติดต่อ ของ ขุนนางอำมาตย์ชั่ว ที่ยอมจงรักภักดี ต่อ ราชอาณาจักรพม่า ไปแล้วทั้งสิ้น แม้กระทั่ง พระยากลาโหม

ตำนานนาคุณพระ คือตำนานเรื่องราวที่ ทหารม้าพระยาตากสิน เคยร่วมทำสงครามรักษากรุงศรีอยุธยา ต่อมาในสมัยกรุงธนบุรี ทหารดังกล่าวได้กลายเป็นขุนนางอำมาตย์ กันทั่วหน้า แต่เมื่อเกิดกบฏพระยาสรรค์ ก็คูกจับขังคุก ต่อมาสามารถหลบหนีมารวมตัวกันที่ นาคุณพระ ท้องที่ ต.คันธุลี อ.ท่าชนะ จ.สุราษฎร์ธานี ในปัจจุบัน ได้ถ่ายทอดเรื่องราวให้ลูกหลานว่า สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เคยมี พระราชสาสน์ ไปถึง พระเจ้าเอกทัศน์ อธิบายความว่า พระองค์มิได้เป็นผู้เผาบ้านเผาเมือง และมิได้เป็นกบฏ พร้อมกับเสนอจะนำกองทัพ จากราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เข้าตีโอบกองทัพพม่าที่กำลังปีดล้อมกรุงศรีอยุธยา แต่พระราชสาสน์ฉบับดังกล่าวไปไม่ถึง พระเจ้าเอกทัศ ไปตกอยู่ในมือของ ขุนนางอำมาตย์ชั่ว กล่าวว่า เป็นขี้ข้าพม่า ดีกว่าเป็นขี้ข้าพระยาตาก แล้วนำพระราชสาสน์ดังกล่าวส่งให้กับพม่า

*๕      พลตรีจรรยา ประชิตโรมรัน สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พิมพ์ พ.ศ.๒๕๓๗ หน้าที่ ๓๗- ๓๙ และ พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา เล่มที่ ๒ พิมพ์ พ.ศ.๒๕๓๕ หน้าที่ ๑๕๙-๑๖๐

*๖      พลตรีจรรยา ประชิตโรมรัน สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พ.ศ.๒๕๓๗ หน้าที่ ๔๐-๔๒

 

 

 

                                       บทที่-๑๑

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เข้ายึดครอง ราชอาณาจักรละโว้

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เคลื่อนทัพสู่ เมืองธนบุรี

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ตัดสินพระทัย นำกองทัพจาก ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี มาปฏิบัติภารกิจสำคัญสามประการ คือ ประการแรก การยึดครองเมืองต่างๆ ทางชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก และเมืองชายฝั่งทะเลอื่นๆ ประการที่สอง คือการทำสงครามปราบกบฏเจ้าฟ้าจุ้ย และพวก ประการที่สาม คือ การทำสงครามกองโจรตัดกำลังกองทัพพม่า เพื่อเข้าควบคุมเส้นทางเดินทัพ เตรียมทำสงครามยึดครองดินแดนราชอาณาจักรละโว้ กลับคืน จึงเป็นที่มาให้ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) นำกองทัพหลวง มาใช้เมืองระยอง เป็นฐานที่มั่นทางการทหารในการขยายดินแดน เพื่อทำสงครามปราบกบฏเจ้าฟ้าจุ้ย และพวก มิให้เกิดการขยายตัวเติบใหญ่ จนยากต่อการแก้ไข

ส่วนกองทัพพวกพระยาต่างๆ ได้มาตั้งฐานที่มั่นทางการทหารอยู่ที่จุดนัดพบทัพพระยา(พัทยา) ชายหาดนาจอมเทียน เมืองบางละมุง ก็เพื่อทำสงครามกองโจรตัดกำลังทหารพม่า ที่ทำการควบคุมเส้นทางยุทธศาสตร์ทางแม่น้ำลำคลอง จนสามารถควบคุมเส้นทางเดินทัพทางแม่น้ำลำคลอง สำเร็จ พร้อมที่จะเคลื่อนทัพบก และทัพเรือ เข้ายึดครองเมืองต่างๆ ทางชายฝั่งทะเลกลับคืน และเตรียมทำสงครามยึดครองเมืองธนบุรี และ กรุงศรีอยุธยา ซึ่งเป็นฐานที่มั่นของ กองทัพพม่า กลับคืน

เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สามารถส่งกองทัพเข้ายึดครองเมืองจันทร์บูรณ์ ซึ่งเป็นฐานที่มั่น ของ เจ้าฟ้าจุ้ย และพวก เป็นผลสำเร็จ สามารถทำลายกบฏเจ้าฟ้าจุ้ย ได้ในระดับหนึ่ง จนกระทั่ง เจ้าฟ้าจุ้ย และพวก ต้องหลบหนีไปใช้ประเทศเขมร เป็นที่ตั้งรัฐบาลพลัดถิ่น เพื่อสะสมกำลัง และขอความช่วยเหลือจากพม่า รอการกลับมาเป็นกษัตริย์ปกครองราชอาณาจักรเสียม-หลอ ในอนาคตอีกครั้งหนึ่ง

ผลของการทำสงครามปราบปรามกบฏเจ้าฟ้าจุ้ย และพวก ครั้งนั้น ส่งผลให้ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สามารถครอบครองเมืองต่างๆ ริมชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก ได้ทั้งหมด อีกทั้งได้ก่อเกิดเกียรติภูมิ ก่อเกิดบารมีของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ที่เลื่องลือออกไปอย่างรวดเร็ว ทำให้ชาวไทย ผู้รักชาติได้มาอาสาเป็นทหารเพิ่มขึ้นอีกประมาณ ๒๐,๐๐๐ คน เป็นที่มาให้ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ต้องจัดแบ่งกำลังใหม่ ครึ่งหนึ่งส่งไปยัง กรุงคันธุลี เพื่อมอบให้ เจ้าพระยาอินทร์วงศา ซึ่งเป็นพระยากลาโหม ทำการฝึกทหาร เพื่อสร้างกองทหารใหม่ ส่วนทหารใหม่อีกครึ่งหนึ่ง สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) กระจายไปให้กับกองทัพพระยาต่างๆ ทำการฝึกทหาร และเป็นที่มาให้ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ต้องเร่งสร้างเรือสำเภาเพิ่มขึ้นอีก ๑๐๐ ลำ เพื่อรองรับกำลังพลที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว

สันนิษฐานได้ว่า กองกำลังทหาร ของ สหราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ที่มีความสามารถในการทำสงคราม น่าจะมีกำลังพลจริงในขณะนั้นประมาณ ๖๐,๐๐๐ คน โดยตั้งอยู่ในดินแดนเมืองต่างๆ ของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ประมาณ ๓๐,๐๐๐ คน และตั้งอยู่ที่เมืองต่างๆ ตามชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก อีกประมาณ ๓๐,๐๐๐ คน ซึ่งพร้อมที่จะทำสงครามขับไล่กองทัพพม่า ออกจากฐานที่มั่น เมืองธนบุรี และ กรุงศรีอยุธยา ต่อไป

เนื่องจากสถานการณ์ขณะนั้นเป็นปลายฤดูฝน มีข่าวว่า เกิดสงครามชายแดนระหว่าง ราชอาณาจักรพม่า กับ มหาอาณาจักรจีน พระเจ้ามังระ ทราบข่าวจากพระยาไชยารุก นอกราชการ แล้วว่า สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ตั้งตัวเป็นกษัตริย์ ของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี และได้ขยายเขตแดนเข้ามาครอบครองดินแดนภาคตะวันออก ของ กรุงศรีอยุธยา เรียบร้อยแล้ว

พระเจ้ามังระ ซึ่งสนับสนุนให้ เจ้าฟ้าจุ้ย ขึ้นครองราชย์สมบัติ โดยใช้เมืองจันทร์บูรณ์ เป็นราชธานี ชั่วคราว ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ แต่เนื่องจากเมืองจันทร์บูรณ์ ได้ถูกยึดครองโดยกองทัพของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เรียบร้อยแล้ว พระเจ้ามังระ จึงเป็นกังวล ในเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นมาก จึงเร่งรัดให้ พระยาไชยารุก นอกราชการ เร่งรัดให้ เจ้าฟ้าจุ้ย และพวก เข้าไปใช้กรุงศรีอยุธยา เป็นราชธานี อีกครั้งหนึ่ง ก่อนที่ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จะส่งกองทัพเข้ายึดครอง ราชอาณาจักรละโว้ ไปครอบครอง โดยให้ พระยาไชยารุก นอกราชการ เตรียมนำกำลังทหารจากเมืองทวาย ร่วมกับกำลังทหาร ของ ราชอาณาจักรลานนา ราชอาณาจักรลาว และ ราชอาณาจักรกำพูชา มาช่วยคุ้มครอง เจ้าฟ้าจุ้ย และพวก ที่จะทำพิธีบรมราชาภิเษก ที่กรุงศรีอยุธยา เมื่อสิ้นหน้าฝน อีกครั้งหนึ่ง จึงเป็นที่มาให้ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ต้องเร่งรัดทำสงครามขับไล่ทหารพม่า ที่เมืองธนบุรี และ กรุงศรีอยุธยา ให้ออกไปโดยเร็วที่สุด

ดังนั้นในเดือนกันยายน พ.ศ.๒๓๑๐ ซึ่งเป็นปลายฤดูฝน สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้ตัดสินพระทัยยกกองทัพออกจากเมืองจันทร์บูรณ์ มุ่งหน้าเข้าสู่ เมืองธนบุรี เพื่อเข้ายึดป้อมวิชัยประสิทธิ์ ที่กองทัพพม่า ควบคุมอยู่ กลับคืน และจะส่งกองทัพเข้าโจมตีค่ายทหารพม่า ที่กรุงศรีอยุธยา เพื่อยึดครองกรุงศรีอยุธยา กลับคืนด้วย ระหว่างการเคลื่อนทัพหลวง ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ซึ่งได้ทราบข่าวว่า เจ้าเมืองชลบุรี ก่อกบฏ จึงให้กองทัพหลวงหยุดแวะพักที่เมืองชลบุรี เพื่อจัดการกับเมืองชลบุรี โดยการจับพระยาอนุราฐบุรี ข้อหากบฏ ประหารชีวิต แล้วเคลื่อนกองทัพหลวง มุ่งหน้าสู่เมืองธนบุรี ส่วนกองทัพ ของ พระยาต่างๆ ได้ส่งทหารกองโจรล่วงหน้าเพื่อออกพร่ากำลังทหารพม่า และส่งทหารเข้าปิดล้อมค่ายทหารพม่า ค่ายต่างๆ เพื่อให้อดอาหาร และเตรียมส่งกำลังบดขยี้ อีกครั้งหนึ่ง

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ส่งกองทัพเข้ายึดป้อมวิชัยประสิทธิ์

ปลายเดือนกันยายน พ.ศ.๒๓๑๐ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) นำกองทัพหลวงไปตั้งอยู่ที่ เมืองธนบุรี ซึ่งพระองค์เคยปกครองเมืองธนบุรี มาก่อน ก่อนหน้านี้ พม่า ได้แต่งตั้งให้ นายทองอินทร์ เป็นผู้รักษาเมืองธนบุรี เมื่อพระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) ส่งกองโจรทหารม้า เข้าลอบยิง พร่ากำลังทหารพม่า ในเมืองธนบุรี จนกระทั่ง เมื่อนายทองอินทร์ ทราบข่าวว่า กองทัพหลวงของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เดินทางมาถึงปากน้ำเจ้าพระยา เมืองสมุทรปราการ เรียบร้อยแล้ว ก็ได้รีบส่งข่าวให้ สุกี้ แม่ทัพพม่า ที่ค่ายโพธิ์สามต้น กรุงศรีอยุธยา รับทราบ หลังจากนั้น นายทองอินทร์ ต้องหลบหนีการลอบซุ่มโจมตี ไปตั้งมั่นอยู่ภายในป้อมวิชัยประสิทธิ์ กองทัพของ พระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) จึงส่งกองทัพเข้าปิดล้อม ค่ายวิชัยประสิทธิ์ ไว้เพื่อตัดเสบียงอาหาร และรอกองทัพหลวง ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เดินทัพมาถึงเมืองธนบุรี

 

ภาพที่-๓๔       ภาพวาดที่แสดงถึงการรบทางน้ำ ระหว่างกองทัพของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) กับกองทัพของพม่า ระหว่างการทำสงครามยึดครอง กรุงธนบุรี และ กรุงศรีอยุธยา กลับคืน

 

 

เมื่อกองทัพหลวง สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) มาตั้งกองทัพหลวงที่เมืองธนบุรี ก็ได้ร่วมวางแผนจัดแบ่งกองกำลังทหารต่างๆ เพื่อเข้ายึดป้อมวิชัยประสิทธิ์ กลับคืน จนกระทั่งเมื่อต้นเดือนตุลาคม พ.ศ.๒๓๑๐ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สามารถส่งกองทัพเข้ายึดป้อมวิชัยประสิทธิ์ เป็นผลสำเร็จ สามารถจับนายทองอินทร์ ซึ่งพม่าแต่งตั้งให้รักษาเมืองธนบุรี ไปประหารชีวิต ในเรื่องนี้ พงศาวดารฉบับพระราชหัตเลขา กล่าวว่า

       “...ฝ่ายเจ้าทองอิน ซึ่งพม่าตั้งไว้ให้รักษาเมืองธนบุรี นั้น ก็พาพวกพลออกต่อรบ ประมาณครู่หนึ่งก็แตกพ่าย พลข้าหลวง จับตัวได้ก็ฆ่าเสีย และพวกกรมการเมือง ทั้งนั้นก็หลบหนีออกไปในเพลาเวลากลางคืน ขึ้นไปที่ค่ายโพธิ์สามต้น แจ้งความแก่สุกี้ พระนายกอง พระนายกองจึงจัดพลทหารไทยมอญให้ มองย่า เป็นนายทัพ ยกทัพเรือไปตั้งอยู่ ณ เพนียด...”ª-๑

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ส่งกองทัพเข้ายึด กรุงศรีอยุธยา กลับคืน

 

ภาพที่-๓๕       ภาพวาด กองทัพเรือ ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) กำลังเคลื่อนทัพทางแม่น้ำเจ้าพระยา เพื่อทำสงครามขับไล่กองทัพพม่า ออกจากกรุงศรีอยุธยา

 

เมื่อกองทัพของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สามารถยึดเมืองธนบุรี ได้เรียบร้อยแล้ว ฝ่ายสุกี้ แม่ทัพพม่า ได้ทราบความจากคนของ นายทองอิน ที่ให้ไปแจ้งข่าว ต่อมาไม่นาน พวกทหารพม่า ที่แตกหนีไปจากเมืองธนบุรี ก็ตามไปถึง แจ้งแก่แม่ทัพพม่า สุกี้ ว่า ได้เสียเมืองธนบุรีให้กับกองทัพของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ไปเรียบร้อยแล้ว เมื่อแม่ทัพสุกี้ ทราบข่าวก็ตกใจ สั่งให้รีบเตรียมป้องกันรักษาค่ายโพธิ์สามต้นไว้ให้ได้ แล้วพยายามแจ้งข่าวไปให้ พระเจ้ามังระ ทรงทราบ

เนื่องจากในช่วงเวลาดังกล่าวเป็นปลายฤดูฝน แม่ทัพสุกี้ เกรงว่ากองทัพของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี จะขึ้นไปถึงกรุงศรีอยุธยา เสียก่อนที่จะเตรียมการสู้รบเสร็จ จึงสั่งให้แม่ทัพมอญคนหนึ่งชื่อ เม็งย่า นำทหารมอญและไทย ที่ยอมอยู่ด้วย นำกองทัพเรือ ไปสกัดกองทัพสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ที่เพนียด

ส่วนกองทัพของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้เคลื่อนทัพไปถึงกรุงศรีอยุธยา ในค่ำวันนั้น ได้ทราบข่าวว่า มีกองกำลังของพม่า ได้มาวางกำลังอยู่ที่เพนียด ยังไม่ทราบข้อมูลว่า มีกำลังข้าศึกอยู่เท่าใด ส่วนฝ่ายทหารไทย ที่ไปเป็นกองกำลังของ แม่ทัพมอญ เม็งย่า ซึ่งถูกทหารของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ส่งข่าวให้ร่วมกันก่อกบฏ และหนีทัพ เพราะไม่อยากฆ่าคนไทย ด้วยกัน ได้เกิดอาการเรรวน คิดจะหลบหนี อีกส่วนหนึ่งคิดที่จะก่อกบฏ

เมื่อแม่ทัพมอญเม็งย่า พบเห็นทหารไทยไม่เต็มใจที่จะต่อสู้กับกองทัพของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เกรงว่าจะพากันก่อกบฏขึ้น จึงพากันรีบหนีเอาตัวรอด กลับไปที่ค่ายโพธิ์สามต้น ในค่ำวันนั้นเอง ทหารไทยที่ค่ายเพนียด ที่เหลือก็ขอเข้าร่วมกับกองทัพ ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เป็นที่มาให้กองทัพของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สามารถยึดครอง ค่ายเพนียด ในเวลารุ่งเช้าของวันใหม่ โดยไม่ต้องเสียกำลังสู้รบแต่อย่างใด หลังจากนั้น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ก็สั่งเคลื่อนทัพเข้ายึดครอง ค่ายวัดกลาง และ ค่ายโพธิ์สามต้น ต่อไป

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ตีค่ายพม่า ที่ค่ายวัดกลาง และค่ายโพธิ์สามต้น

เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สามารถยึดครอง ค่ายเพนียด ในเวลารุ่งเช้าของวันใหม่ โดยไม่ต้องเสียกำลังสู้รบแต่อย่างใด หลังจากนั้น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ก็สั่งเคลื่อนทัพเพื่อเข้ายึดครอง ค่ายวัดกลาง และ ค่ายโพธิ์สามต้น ของ กองทัพพม่า เป็นค่ายต่อไป

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้ส่งหน่วยทหารจรยุทธ์ เข้าลอบยิงก่อกวนทหารพม่า รอบๆ ค่ายวัดกลาง และค่ายโพธิ์สามต้น จนกระทั่งทหารพม่า ขวัญเสียต้องหลบหนีไปหลบภัยอยู่ในค่ายทหาร พอพลบค่ำ พระองค์ก็รับสั่งให้กองทัพของ พระยาโกษาธิบดี(เฉินเหลียง) และกองทัพของ พระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) นำกำลังทหารเข้าประชิดค่ายวัดกลาง ซึ่งแม่ทัพสุกี้ เป็นแม่ทัพพม่า

พอรุ่งเช้า กองทัพของ พระยาโกษาธิบดี(เฉินเหลียง) และ พระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) และกองทัพของแม่ทัพอื่นๆ ก็ระดมเข้าตีค่าย ของ แม่ทัพสุกี้ พร้อมๆ กัน ทั้งค่ายวัดกลาง และ ค่ายโพธิ์สามต้น รบกันตั้งแต่เวลาเช้า จนถึงเวลาเที่ยง กองทัพของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ก็สามารถเข้ายึดค่ายทหารพม่า ที่วัดกลาง เป็นผลสำเร็จเมื่อเวลาประมาณ ๑๒.๐๐ น. ของวันที่ ๕ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๓๑๐ สงคราม ณ สมรภูมิวัดกลาง ครั้งนั้น แม่ทัพสุกี้ ของพม่า ตายในที่รบ พวกทหารที่เหลือ ของ แม่ทัพมอญเม็งย่า พากันหลบหนีออกไปได้บ้าง บางส่วนหนีออกไปยังเมืองนครราชสีมา ไปเข้าด้วยกับพระยาวรวงศาธิราช ที่ตั้งมั่นอยู่ที่ด่านจอหอ ส่วนที่เป็นทหารไทย ได้ขอยอมอ่อนน้อมต่อกองทัพของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) โดยดี

ส่วนการรบที่ค่ายโพธิ์สามต้น นั้น เมื่อกองทัพของสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) รบชนะกองทัพพม่า ที่ค่ายวัดกลาง เรียบร้อยแล้ว ก็ได้เคลื่อนทัพเข้าไปหนุนช่วยกองทัพที่กำลังปิดล้อมค่ายทหารพม่า ที่ค่ายโพธิ์สามต้น รบกันตั้งแต่เช้าของวันที่ ๖ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๓๑๐ สามารถเข้ายึดค่ายโพธิ์สามต้นเป็นผลสำเร็จในตอนเที่ยงของ วันที่ ๖ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๓๑๐ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ก็สามารถยึดครอง กรุงศรีอยุธยา กลับคืนมาเป็นผลสำเร็จ

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สั่งขุดพระบรมศพพระเจ้าเอกทัศน์ มาทำพิธีศาสนา

เดือนตุลาคม พ.ศ.๒๓๑๐ เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) สามารถตีค่ายโพธิ์สามต้นได้แล้ว จึงยกพลโยธาทหาร เข้าแห่แหน เข้าไปในค่าย แล้วประทับอยู่ที่จวนพระนายกอง ในเหตุการณ์ครั้งนั้น พระยาธิเบศร์บดี ขุนนางเก่าในกรุงศรีอยุธยา ซึ่งถูกจับตกเป็นเชลยศึกอยู่ที่ค่ายโพธิ์สามต้น ได้มากราบทูลถวายบังคมต้อนรับ พระองค์รับสั่งมิให้ทหารกระทำอันตรายต่อผู้คน ครอบครัวคนไทยทั้งปวงที่ถูกพม่าควบคุมไว้ในค่าย เพื่อเห็นแก่เชื้อสายราชวงศ์ และข้าราชเก่าในกรุงศรีอยุธยา ซึ่งได้รับความทุกข์ยากลำบากมามากแล้ว พร้อมกับได้พระราชทานทรัพย์ และสิ่งของต่างๆ แก่เชื้อสายราชวงศ์ และ ขุนนางเก่า ทุกๆ คน

 

ภาพที่-๓๖        ภาพอุโบสถร้าง ของ วัดศรีราชัน(วัดสั่งประดิษฐ์ หรือ วัดสังข์ประดิษฐ์) ซึ่งเชื่อกันว่า สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ได้นำพระอัฐิ ของ พระเจ้าเอกทัศ มาบรรจุไว้บริเวณเจดีย์องค์หนึ่ง รอบๆ อุโบสถ ปัจจุบันเล่าให้ฟังว่า สภาพวัดศรีราชัน ที่เกือบจะกลายเป็นวัดร้าง เพราะมีการลักลอบขุดโบราณวัตถุ กันมาก อีกทั้งเจ้าอาวาด ถือว่าวัดเป็นทรัพย์สินส่วนบุคคล เจ้าอาวาด ขัดขวางการพัฒนาวัด และประพฤติตนไม่เหมาะสม จึงขาดการสนับสนุนจากประชาชนที่จะเข้าร่วมฟื้นฟูวัดดังกล่าว

 

พระยาธิเบศร์บดี ได้รายงานว่า พระเจ้าเอกทัศ ได้เสด็จสวรรคต แล้ว แม่ทัพสุกี้ ของพม่า สั่งให้ฝังพระศพไว้ในกรุงศรีอยุธยา หลังจากนั้น พระองค์ได้เสด็จมาตั้งพลับพลาประทับอยู่ในกรุงศรีอยุธยา รับสั่งให้ขุดพระบรมศพ ของ พระเจ้าเอกทัศน์ เพื่อเชิญลงโกศ พร้อมรับสั่งให้ปลูกเมรุหุ้มด้วยผ้าขาว ที่ท้องสนามหลวง และโปรดให้สร้างพระโกศเครื่องประดับ สำหรับงานพระบรมศพ ตามกำลังเท่าที่จะทำได้

เมื่อมีการขุดพระบรมศพพระเจ้าเอกทัศ มาทำพิธีทางศาสนา ณ สนามหลวง สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ก็ให้ทหารออกไปเที่ยวหาพระภิกษุสงฆ์ซึ่งยังมีเหลืออยู่ เพื่อนิมนต์มารับทักษิณานุปทาน และประดับปกรณ์ตามราชประเพณี หลังจากนั้น พระองค์พร้อมเจ้านายในเชื้อพระวงศ์เดิม พร้อมข้าราชการทั้งปวง ก็ได้ถวายพระเพลิงพระบรมศพ และประจุพระอัฐิธาตุ ตามเยี่ยงอย่างกษัตริย์สมัยโบราณª-๒

เรื่องอัฐิ ของ พระเจ้าเอกทัศน์ นั้น สายราชสกุลสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ และสายตระกูลเจ้าพระยาโกษาธิบดี(หยางจิ้งจุง) เล่าสืบทอดต่อๆ กันมาว่า ได้มีการนำมาประจุพระอัฐิธาตุ ไว้ที่เจดีย์ รอบๆ อุโบสถ ของ วัดศรีราชัน(วัดสั่งประดิษฐ์) กรุงคันธุลี

เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จัดการพระบรมศพ ของ พระเจ้าเอกทัศน์ เสร็จเรียบร้อยแล้ว พระองค์ทรงคิดจะปฏิสังขรณ์กรุงศรีอยุธยา ขึ้นใหม่ แต่เมื่อขึ้นทรงช้างพระที่นั่ง ออกทอดพระเนตรภายในพระราชวัง และเสด็จประพาสตามสถานที่ต่างๆ ได้พบเห็นประสาทราชมณเฑียร ตำหนักใหญ่น้อย ทั้งวัดวาอาราม บ้านเรือนราษฎร ล้วนถูกพม่าทำลายเสียหายย่อยยับ เป็นที่มาให้พระองค์ตัดสินพระทัย ใช้เมืองธนบุรี เป็นราชธานี ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ แทนที่กรุงศรีอยุธยา ในเวลาต่อมา

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ใช้เมืองธนบุรี เป็นฐานที่มั่นทหาร และ ราชธานี

เดือนตุลาคม พ.ศ.๒๓๑๐ หลังจากที่สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ตัดสินพระทัยในการใช้เมืองธนบุรี เป็นฐานที่มั่นในการทำสงครามกับข้าศึก นั้น ในขณะที่พระองค์ประทับอยู่ที่กรุงศรีอยุธยา นั้นได้รับสั่งให้ทหารทำการกวาดต้อนประชาชนที่กรุงศรีอยุธยา ให้มาตั้งรกรากใหม่ที่เมืองธนบุรี พระองค์ได้ให้ทหารออกไปสืบหาเครือญาติของหม่อมนกเอี้ยง สายสกุลแซ่เจิ้ง หรือ แซ่แต้ ที่ท่าดินแดง ทราบข่าวว่า ได้อพยพไปอาศัยอยู่ที่เมืองนครสวรรค์เรียบร้อยแล้ว จึงได้มีพระราชสาสน์ ให้ทหารนำไปส่งให้กับพระยาอนุรักษ์วงศา(หยัด) เจ้าเมืองนครสวรรค์ ให้ติดต่อเครือญาติหม่อมนกเอี้ยง ที่เมืองนครสวรรค์ ให้มาตั้งรกรากใหม่ที่ ท่าดินแดง เมืองธนบุรี

ส่วนญาติพี่น้องสายเจ้าฟ้าแก้ว บิดาของหม่อมนกเอี้ยง และเชื้อพระวงศ์เก่ากรุงศรีอยุธยา บางส่วนได้หลบหนีไปอาศัยอยู่ที่เมืองลพบุรี ซึ่งขณะนั้น พ่อตาของ พระยาอนุรักษ์วงศา(หยัด) เป็นเจ้าเมืองลพบุรี ได้ติดต่อให้อพยพมาอยู่ที่เมืองธนบุรี ด้วย นอกจากนั้น สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้มีพระราชสาสน์ไปยัง เจ้าพระยาอินทร์วงศา พระยากลาโหม ของ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ผู้สำเร็จราชการแทน สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) อยู่ที่กรุงคันธุลี นั้น ให้แบ่งกำลังคนอพยพมาอยู่ที่เมืองธนบุรี ด้วย    

เนื่องจากเมืองธนบุรี สร้างขึ้นปลายสมัย ของ สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ กรุงอู่ทอง(ราชบุรี) ในรัชกาลมหาจักรพรรดิท้าวอู่ทอง(พระยาพาน) ซึ่งมีพระราชโอรส ๓ พระองค์ คือ เจ้าชายหะนิมิต เจ้าชายศรีชัยนาท และ เจ้าชายราม ในสมัยนั้น เจ้าชายหะนิมิต ได้สร้างเมืองพ่อตาม้า(เมาะตะมะ) ขึ้นปกครอง ส่วนเจ้าชายศรีชัยนาท ได้สร้างเมืองบางเกาะ(บางกอก) ขึ้นมาปกครอง แต่เนื่องเจ้าชายหะนิมิต กับ เจ้าชายศรีชัยนาท เป็นพี่น้องต่างมารดากัน จึงถูกมเหสีฝ่ายขวา(พระนางวงศ์จันทร์) ของ ท้าวอู่ทอง มาทำการขับไล่ไสส่ง เจ้าชายศรีชัยนาท และ พระราชมารดา(พระนางบัวจันทร์) ให้ต้องออกจากเมืองบางเกาะ หลายครั้ง แต่เจ้าชายศรีชัยนาท ต้องอดทน อย่างต่อเนื่อง จึงเป็นที่มาให้ประชาชนเรียกเมืองบางเกาะ อีกชื่อหนึ่งว่า เมืองทน ตั้งแต่นั้นมา ในปลายรัชกาลของมหาจักรพรรดิท้าวอู่ทอง นั้น ได้เกิดสงครามใหญ่ ๔ สงคราม คือ สงครามแย่งนาง สงครามทุ่งไหหิน สงครามแย่งม้า และสงครามแย่งช้าง ต่อเนื่องติดต่อกันไป

 

ภาพที่-๓๗       ภาพเทวรูปจักรพรรดิศรีชัยนาท พบที่บริเวณวัดไชยาราม อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี ปัจจุบันมีศาลเจ้า ที่ประชาชนร่วมกันสร้างขึ้นที่บริเวณหน้าถ้ำ ของ ภูเขาสุวรรณคีรี(ภูเขาน้ำร้อน) เรียกชื่อว่า ศาลเจ้าพ่อศรีชัยนาท ที่ประชาชนนิยมเคารพนับถือ เข้าบวงสรวงเซ่นไหว้ ได้ยินเสียงจุดลูกปะทัด เป็นประจำทุกวัน เชื่อกันว่า จักรพรรดิพ่อศรีชัยนาท เป็นผู้สร้างเมืองธนบุรี ขึ้นมาในสมัยโบราณ ที่สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ต้องทำพิธีบวงสรวงเซ่นไหว้ เพื่อขอใช้เมืองธนบุรี เป็นราชธานี ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงธนบุรี แทนที่ กรุงศรีอยุธยา

 

เมื่อเกิดสงครามแย่งนางอั่วคำ นั้น ทำให้ สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ ต้องเสียดินแดนราชอาณาจักรโยนกเชียงแสน ให้กับกองทัพมอญ ไปครอบครอง เมื่อเกิดสงครามทุ่งไหหิน กองทัพมอญ ก็สามารถยึดครองราชอาณาจักรลาว สำเร็จ เมื่อเกิดสงครามแย่งม้า ราชอาณาจักรละโว้ ก็เสียแก่กองทัพมอญ อีกอาณาจักรหนึ่ง มหาจักรพรรดิท้าวอู่ทอง ต้องอพยพไพร่พล มาตั้งราชธานีใหม่ที่กรุงศรีโพธิ์(ไชยา) แทนที่กรุงอู่ทอง(ราชบุรี) ซึ่งถูกกองทัพมอญ เข้ายึดครอง ต่อมา ขุนราม(จตุคามรามเทพ) ใช้ดงพระยาใหญ่ เป็นฐานที่มั่นทางการทหาร สามารถทำสงครามยึดครองราชอาณาจักรละโว้ กลับคืนมาได้สำเร็จ

เมื่อเกิดสงครามแย่งช้าง ราชอาณาจักรละโว้ ก็ถูกกองทัพมอญ เข้ายึดครองอีกครั้งหนึ่ง ขณะนั้น เจ้าชายหะนิมิต ดำรงตำแหน่งมหาจักรพรรดิ ส่วนเจ้าชายศรีชัยนาท ดำรงตำแหน่งจักรพรรดิ ของ สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ กรุงศรีโพธิ์(ไชยา) ได้มาใช้ เมืองธนบุรี เป็นฐานที่มั่นทางการทหารในการทำสงครามยึดครองดินแดนสุวรรณภูมิ กลับคืนจนสำเร็จเมื่อปี พ.ศ.๑๒๒๔ จนได้รับสมยานามใหม่ว่า ผู้ชนะสิบทิศ มีพระนามที่ประชาชนเรียกพระนามใหม่ว่า พ่อบู๊เหรงนอง ส่วนชาวมอญ เรียกพระนามว่า พระเจ้าบูเรงนอง พระองค์เป็นผู้นำคำว่า สวัสดี มาใช้ในดินแดนสุวรรณภูมิ คือการยกมือขึ้นพนมไหว้ เมื่อพบกัน หรือเมื่อจากกัน ดังนั้นจักรพรรดิพ่อศรีชัยนาท(ตาม้ากลิงค์) จึงได้รับพระราชทานพระนามใหม่ว่า พระนรบดี สวัสดี ศรีธรรมราช และเมื่อสวรรคต มีพระนามว่า ศรีธรรมราชศรีสวัสดีª-๓

ตั้งแต่ปี พ.ศ.๑๒๒๔ เป็นต้นมา สหราชอาณาจักรคีรีรัฐ ได้ล่มสลายลง ได้กำเนิด สหราชอาณาจักรศรีโพธิ์(เสียม หรือ ศรีวิชัย) กรุงศรีโพธิ์(ไชยา) ขึ้นมาแทนที่ ดังนั้นในปลายปี พ.ศ.๒๓๑๐ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงต้องการใช้เมืองธนบุรี เป็นฐานที่มั่น ในการทำสงครามยึดครองดินแดนสุวรรณภูมิ กลับคืน เช่นเดียวกันกับที่ จักรพรรดิศรีชัยนาท หรือ พ่อบู๊เหรงนองª-๔ เคยทำสำเร็จมาแล้ว   

เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ตัดสินพระทัยใช้ เมืองธนบุรี เป็นฐานที่มั่นทางการทหาร และเป็นราชธานี ในการทำสงครามกอบกู้ดินแดนสุวรรณภูมิ กลับคืน พระองค์จึงรับสั่งให้ พระยาสรประสิทธิ์ ทำพิธีบวงสรวงเซ่นไหว้ ดวงพระวิญญาณของจักรพรรดิพ่อศรีชัยนาท หรือ พ่อศรีธรรมราชศรีสวัสดี พระอนุชาของ มหาจักรพรรดิพ่ออู่ทอง(หะนิมิต) และเป็นพระเชษฐา ของ จตุคามรามเทพ เพื่อขอใช้ เมืองธนบุรี เป็นเมืองนครหลวง ของ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ เป็นการชั่วคราว

เดือนพฤศจิกายน พ.ศ.๒๓๑๐ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(ตากสิน) รับสั่งให้ทำการปลุกสร้างพระราชวังกรุงธนบุรี ทั้งพระตำหนักข้างหน้า พระตำหนักใน และตำหนักใหญ่น้อยทั้งปวงสำเร็จบริบูรณ์ มีเมืองต่างๆ ของ ราชอาณาจักรละโว้ ที่ยอมขึ้นต่อ มีอาณาเขต ดังนี้

ทิศเหนือ จด เมืองสวรรค์โลก ปกครองโดยพระยาพิชัยราชา(บุญชัย)

ทิศตะวันออก จดเมือง บันทายมาศ ปกครองโดย พระยาราชาเศรษฐี(ม่อเทียนซื่อ)

ทิศตะวันตก จดเมืองกาญจนบุรี และ สุพรรณบุรี ปกครองโดย คณะกรรมการกรมการเมือง

ทิศใต้ จด เมืองราชบุรี ปกครองโดย พระยาราชบุรี(ทองด้วง)

       ส่วน ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี นั้นรับผิดชอบในการปกครองดินแดนสยามภาคใต้ ขณะนั้น เจ้าพระยาอินทร์วงสา เป็นพระยากลาโหม และเป็นผู้สำเร็จราชการแทน สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ขณะนั้น ดินแดนราชอาณาจักรเสียม-หลอ กรุงศรีอยุธยา ดั้งเดิมแตกออกเป็น ๓ ก๊กใหญ่เท่านั้นคือ ก๊กสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ปกครองราชอาณาจักรละโว้ กรุงธนบุรี และ ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ก๊กที่สองคือ ก๊กเจ้าฟ้าจุ้ย ยอมเป็นเมืองขึ้นของพม่า ใช้เมืองบันทายมาศ เป็นราชธานี มีเมืองมหาอุปราชอยู่ ๓ เมืองคือ เมืองพิษณุโลก เมืองนครราชสีมา และ เมืองนครศรีธรรมราช ก๊กที่สามคือ ราชอาณาจักรเดิมที่ตกเป็นเมืองขึ้นของพม่า เช่น ราชอาณาจักรลานนา ราชอาณาจักรลาว และราชอาณาจักรกำพูชา เป็นต้น จากสภาพดังกล่าวทำให้ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ต้องทำสงครามปราบปรามทั้ง ๒ ก๊ก เพื่อรวมรวมดินแดน ราชอาณาจักรเสียม-หลอ ให้เป็นปึกแผ่นดังเดิม

 

พม่า ส่งกองทัพ ๒๐,๐๐๐ คน เข้าช่วยเหลือ ก๊กเจ้าฟ้าจุ้ย

เดือนธันวาคม พ.ศ.๒๓๑๐ พงศาวดารพม่าบันทึกว่า เจ้ากรุงศรีสัตนาคนหุต แห่งกรุงเวียงจันทร์ รายงานไปยังพระเจ้ากรุงอังวะว่า พระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) แห่ง ราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี ได้ตั้งตัวเป็นใหญ่ที่ กรุงธนบุรี ได้ส่งพระราชสาสน์ ให้ราชอาณาจักรลาว นำกองทัพเข้าร่วมทำสงครามปราบปรามก๊กเจ้าฟ้าจุ้ย และร่วมทำสงครามขับไล่กองทัพพม่า ออกจากราชอาณาจักรลานนา และ ราชอาณาจักรลาว

       ตำนานท้องที่เมืองคันธุลี กล่าวกันว่า เจ้าฟ้าจุ้ย ได้มีพระราชสาสน์ไปยังพระเจ้ามังระ แห่งราชอาณาจักรพม่า โดยผ่านพระยาไชยารุก นอกราชการ แจ้งให้ทราบว่า ได้เสียกรุงจันทร์บูรณ์ ให้กับสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เรียบร้อยแล้ว และสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ได้ส่งกองทัพเข้าทำลายกองทัพพม่าที่กรุงธนบุรี และ กรุงศรีอยุธยา และได้ใช้เมืองธนบุรี เป็นฐานที่มั่นทางการทหารในการทำสงครามกับเจ้าฟ้าจุ้ย และ กองทัพพม่า จึงขอให้พม่า ส่งกองทัพมาช่วยเหลือ ยึดกรุงธนบุรี และกรุงศรีอยุธยา กลับคืน เพื่อให้เจ้าฟ้าจุ้ย ขึ้นครองราชย์สมบัติ ราชอาณาจักรเสียม-หลอ โดยจะยอมเป็นเมืองขึ้นของพม่า

       เดือนธันวาคม พ.ศ.๒๓๑๐ พระเจ้ามังระ ได้เข้าช่วยเหลือเจ้าฟ้าจุ้ย ด้วยการสั่งให้ เม็งกี้ เจ้าเมืองทวาย นำกองทัพ ๒๐,๐๐๐ คนª-๕ เดินทัพมาทางเมืองไทรโยก ซึ่งพม่าได้ซ่อนเรือรบเก่าไว้ที่นั่น แล้วเดินทางมาตามลำแม่น้ำแม่กลอง เพื่อเข้าสู่อ่าวไทย เพื่อนำกองทัพเข้าตีเมืองธนบุรี เมื่อสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ทราบข่าว ได้มีพระราชสาสน์ ไปถึงพระยาราชบุรี(ทองด้วง) ให้นำกองทัพต้านกองทัพพม่าไว้ก่อน แต่ขณะนั้น พระยาราชบุรี(ทองด้วง) ยังสนับสนุนเจ้าฟ้าจุ้ย อย่างลับๆ ไม่นำกองทัพไปต้านกองทัพพม่า กลับนำกองทหาร และประชาชนไปซ่อนตัวอยู่นอกเมือง รอฟังข่าวว่าข้างไหนเป็นฝ่ายชนะสงคราม ก็จะนำกำลังทหารไปเข้าข้างนั้น

       สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) รับสั่งให้ พระยาเพชรบุรี(บุญมา) นำกองทหารม้าเคลื่อนที่เร็ว พร้อมปืนลูกซอง และ ปืนกลลูกซองตับ ออกไปดักซุ่มโจมตีกองทัพเม็งกี้ เพื่อพร่ากำลังให้เหลือน้อยที่สุด รับสั่งให้ พระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) ไปตั้งค่ายรอรับกองทัพพม่า ที่บางกุ้ง จุดต่อระหว่างเมืองราชบุรี กับ เมืองสมุทรสงคราม รับสั่งให้ พระยาโกษาธิบดี(เฉินเหลียง) รักษากรุงธนบุรีไว้ ส่วนสมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้นำกองทัพหลวงเคลื่อนไปสมทบที่ค่ายบางกุ้ง

       ผลของสงครามครั้งนั้น กองโจรจรยุทธ์หน่วยทหารม้า ของ พระยาเพชรบุรี(บุญมา) สามารถพร่ากำลังทหารพม่า ของแม่ทัพเม็งกี้ จากกำลัง ๒๐,๐๐๐ คน บาดเจ็บล้มตาย คงเหลืออยู่เพียง ๓,๐๐๐ คนเท่านั้น ดังนั้นเมื่อแม่ทัพเม็งกี้ เคลื่อนกองทัพ ๓,๐๐๐ คน มาถึงบางกุ้ง ก็พบค่ายทหารของไทย ตั้งขวางอยู่ จึงกระจายกำลังเข้าล้อมค่ายของ พระยาพิชัยไอยสวรรค์(หยางจิ้งจุง) ไว้ แต่ต่อมา กองทัพหลวง ของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้เคลื่อนกองทัพเข้าปิดล้อมกองทัพของแม่ทัพเม็งกี้ อีกชั้นหนึ่ง เกิดการรบกันอย่างดุเดือด แม่ทัพเม็งกี้ เห็นว่าไม่สามารถต่อสู้ได้ จึงตีแหกวงล้อมกลับไปยังเมืองทวาย ถูกหน่วยทหารม้ากองโจรจรยุทธ์ ของ พระยาเพชรบุรี(บุญมา) เข้าลอบซุ่มตี จึงมีทหารเหลือกลับไปยังเมืองทวาย น้อยมาก ตั้งแต่นั้นมา ทหารพม่า เริ่มเข็ดขยาดทหารไทยตั้งแต่นั้นมา

 

สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ทวงคำสาบานกับ พระยาราชบุรี(ทองด้วง)

เนื่องจาก สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ทราบข่าวมาโดยตลอดว่า พระยาราชบุรี(ทองด้วง) ยังคงสนับสนุนเจ้าฟ้าจุ้ย และพวก อย่างลับๆ พระองค์ได้เคยโปรดเกล้าให้นายทองด้วง เป็นพระยาราชบุรี(ทองด้วง) ให้ทำการรักษาเมืองราชบุรี มิให้ร้างไป แต่เมื่อมีกองทัพพม่าของแม่ทัพเม็งกี้ ยกกองทัพมาตีเมืองธนบุรี นายทองด้วง ไม่ยอมนำกองทัพไปต้านกองทัพข้าศึกพม่า กลับนำกองทหาร และประชาชนไปซ่อนตัวอยู่นอกเมือง รอฟังข่าวว่าข้างไหนเป็นฝ่ายชนะสงคราม ก็จะเข้าข้างนั้น นายทองด้วง สหายร่วมดื่มน้ำสาบาน มาก่อนนั้น ประพฤติตนเหยียบเรือสองแคม และโน้มเอียงไปเข้าข้าง ก๊กเจ้าฟ้าจุ้ย และพวก

       เดือนธันวาคม พ.ศ.๒๓๑๐ ที่ค่ายบางกุ้ง สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้เรียก พระมหามนตรี(บุญมา) น้องชายของ พระยาราชบุรี(ทองด้วง) มาหารือด้วย แล้วทำพระราชสาสน์ ทวงคำมั่นสัญญา ที่สามสหาย(นายสิน นายบุญชู และ นายทองด้วง) เคยดื่มน้ำสาบานร่วมกัน ณ ถ้ำใหญ่ ภูเขาแม่นางส่ง ทุ่งลานช้าง เมืองท่าชนะ มอบให้พระมหามนตรี(บุญมา) นำไปส่งมอบให้กับ พระยาราชบุรี(ทองด้วง) รับสั่งให้เตือนสติพระยาราชบุรี(ทองด้วง) ที่เคยดื่มน้ำสาบานร่วมกัน พร้อมกับรับสั่งให้เดินทางไปรับราชการที่ กรุงธนบุรี ด้วยเหตุดังกล่าว จึงเป็นที่มาให้พระยาราชบุรี(ทองด้วง) ต้องเดินทางไปถวายตัวแก่ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ที่กรุงธนบุรี ในเวลาต่อมา อีกครั้งหนึ่ง

       มีเรื่องราวที่เล่าสืบทอดต่อๆ กันมาว่า ที่ค่ายบางกุ้ง นั้น กรรมการกรมการเมืองราชบุรี คนหนึ่งชื่อ นายคง เป็นอา ของ หม่อมสอน(ธิดานายมั่น เจ้าเมืองชุมพร) ได้นำธิดาคนหนึ่งมาถวายให้เป็นมเหสี อีกท่านหนึ่งของ สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) เป็นที่มาให้สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) โปรดเกล้าแต่งตั้งให้นายคง กรมการเมืองราชบุรี ท่านนี้ เป็น พระยาราชบุรี(คง) ในช่วงเวลาดังกล่าวด้วย เป็นการกดดัน นายทองด้วง เพิ่มขึ้นเพื่อให้ต้องเดินทางไปถวายตัวรับราชการที่เมืองธนบุรี

ในเวลาต่อมา พระยาราชบุรี(คง) ได้นำเจ้าชายบัว พระราชโอรส ของ สมเด็จพระศรีสรรเพชร(สิน) กับ หม่อมสอน ไปเลี้ยงดูที่เมืองราชบุรี จนกระทั่งเมื่อเจ้าชายบัว เติบใหญ่ ก็ได้เป็นเจ้าเมืองราชบุรี(บัว) สืบต่อมา จนกระทั่งมามีเรื่องราวขัดแย้งกับ นายบุนนาค และ พระยายมราช(หวัง) เข้าช่วยเหลือเจ้าชายบัว ในสมัยสงครามเก้าทัพ อีกครั้งหนึ่ง จนกระทั่งเจ้าชายบัว ต้องเสียชีวิต ทั้งครอบครัว  

       เมื่อพระมหามนตรี(บุญมา) นำพระราชสาสน์ไปส่งมอบให้กับ นายทองด้วง เพื่อทวงคำมั่นสัญญาที่เคยดื่มน้ำสาบานร่วมกัน จึงได้นำนายทองด้วง เดินทางไปถวายตัวทำราชการที่กรุงธนบุรี สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) จึงโปรดเกล้าแต่งตั้งให้ นายทองด้วง เป็น พระราชวรินทร์ เจ้ากรมตำรวจอีกคนหนึ่ง หลังจากนั้นไม่นาน สมเด็จพระเจ้าศรีสรรเพชร(สิน) ได้ทำพิธีมหาไชยาบรมราชาภิเษก อีกครั้งหนึ่ง ณ กรุงธนบุรี เพื่อเป็นกษัตริย์ปกครองราชอาณาจักรเสียม-ละโว้ กรุงธนบุรี มีพระนามว่า สมเด็จพระบรมราชาที่-๔ เป็นการรวมราชอาณาจักรเสียม กรุงคันธุลี เข้ารวมกับ ราชอาณาจักรละโว้ กรุงธนบุรี เพื่อเตรียมทำสงครามรวบรวมดินแดนสุวรรณภูมิ ของ ชนชาติไทยกลับคืนอีกครั้งหนึ่ง เรื่องราวของสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ต่อไป จึงให้ติดตามรายละเอียดจากหนังสือพระราชประวัติสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เล่มที่-๒ ต่อไป

 

 

เชิงอรรถ